له سه‌ركه‌فتنيگ ره‌مزى.. ئيران زاڵه له‌بان بازاڕ خورماى عراقى
شه‌فه‌ق نيوز/ سه‌خت نيه به‌ڵگه‌يليگ په‌يا بكريه‌ێد له‌بان ئه‌وه‌گ ئيران سه‌ركه‌فێد له جه‌نگ وه وكاله‌ت دژ سعوديه له عراق.
فه‌سيله‌يليگ شيعه‌ى چه‌كدار عراقى هه‌ن ك قه‌سه‌م لايه‌نگرى خواردنه ئه‌را ئيران و ئه‌و سياسيه‌يله ك قه‌رزار خاسيى ته‌هرانن و كومپانيايه‌يليگيش ئيرانى هه‌ن گشت چشتيگ ئه‌يه‌رنه به‌رهه‌م هه‌ر له سه‌ياره‌يل زه‌رد كرايه له به‌غدا تا يه‌خچاڵ و ئامێره‌يل هوونككردنه‌وه‌ى هه‌وا ك پڕ بازاڕه‌يل كردنه بيجگه خورما.
عراق رووژيگ له رووژان يه‌كيگ له گه‌وراترين وه‌به‌رهاوه‌ره‌يل خورمان بوى له جه‌هان، وه‌لێ ئه‌و به‌رهه‌مه ك وه بوونه‌ى ساڵه‌يليگ له فه‌رامووشكرن و جه‌نگ وه‌ل ئيران له ماوه‌ى 1980 – 1988 تا راده‌يگ نزمه‌و بوى.
وه‌لێ يه‌يش نوا له قاچاخچيه‌يل ناگرێد وه‌تايبه‌ت به‌رهه‌مهاوه‌ره‌يل ئيرانى ك خورما شارنه‌وه‌و له‌ژير كارتۆنه‌يل ك پڕن له ميوه‌جاته‌يل تر، سعوديه‌يش وه هه‌مان شيوه به‌رهه‌مهاوه‌ر گه‌ورايگ بوى، وه‌لێ ئيرانيه‌يل بازاڕ داگير كردنه.
يه‌يش جوور له‌ليداين كه‌رامه‌ت نيشتمانيه‌و بڕيگ له عراقيه‌يل ئى كاره جوور نيشانه‌يگ ئه‌را زاڵبوين ئيرانى زانن له‌بان وڵاته‌گه‌يان.
له‌ى باوه‌ته‌و، مهدى حه‌قيقه‌ت، ك خاوه‌ن كومپانيايگ ئيرانيه ئه‌را بازرگانيكردن خورماو ناو خوه‌ى هه‌ڵگرتگه ئويشيگ: خورماى حه‌قيقه‌ت حاڵ حازر خاسترين خورماس له عراق.
حه‌قيقه‌ت وه‌رجه سێ ساڵ له په‌يوه‌ندييگ ته‌له‌فۆنى ئه‌وه ده‌رخست ك زويتر 20 له‌سه‌د له خورماى كومپانياگه‌ێ له عراق فروشياگه‌و ئيسه‌يش ئه‌و شماره زياتره‌و بويه ئه‌را فيشتر له 90 له‌سه‌د.
قوسه‌ى حه‌مدان، ك يه‌يش بازرگانه له بازاڕيگ له ده‌يشت به‌غدا، وت: حكومه‌ت هويچ ناكاو ئيرانيش حوكم وه سياسه‌ت و ئابورى عراقى ئه‌كا.
عراق يه‌كيگه له مه‌يدانه‌يل ئه‌را جه‌نگ وه وكاله‌ت، وه‌لێ هه‌ر يه‌ك له ئيران و سعوديه هانه هه‌وڵ ئه‌وه‌گ بوونه ده‌س باڵا له خوه‌رهه‌ڵات ناوين.
ئه‌و هه‌ردوگ ده‌وڵه‌ت وه‌هيزيشه له ناوچه‌گه پشتگيرى لايه‌نه‌يليگ ئۆپۆزسيۆن ئه‌كه‌ن له جه‌نگ له سورياو يه‌مه‌ن. وه‌ل ئه‌وه‌يشا ركابه‌رى يه‌كترييش ئه‌كه‌ن له لوبنان، ئيرانيش مه‌شق نفوز خوه‌ى ئه‌كا له‌ڕێ بزووتنه‌وه‌ى سياسى و سه‌ربازى حزبوڵڵا ك سعوديه وه دوشمن زانێده‌ى.
ئىى ركابه‌ى و كيشمه‌كيشه له ناوچه‌گه بويه‌سه هووكار گرژى له ناوچه‌ى خوه‌رهه‌ڵات ناوين و جى مه‌ترسى له پايته‌خته‌يل خوه‌رئاوايى و له‌وانه‌يش واشنتۆن له روێ وه‌ڕوێ بوينه‌وه‌ى راسه‌وخۆ ناونى رياز و ته‌هران ك په‌لكيش هاوپه‌يمانه‌يل ناوده‌وڵه‌تييان ئه‌كا.
هه‌رچه‌نى ك ئيران چيه‌سه ناو جه‌نگيگ دژ عراق له‌ساڵ 1980 تا ساڵ 1988، وه‌ل ئه‌وه‌يشا كه‌فته‌سه نواى سعوديه وه شماره‌ى فريه‌يگ.
رياز و به‌غدايش ده‌سكردنه له‌وه‌رگرتن گامه‌يليگ وه‌ره‌و ديم خاسسازى په‌يوه‌نديه‌يل ته‌نيا له‌ساڵ 2015، ئه‌ويش دوياى 25 ساڵ له په‌يوه‌نديه‌يل خراو ك له‌وه‌ختيگه‌و ده‌سوه‌پيكرد ك سه‌دام حسێن له‌ساڵ 1990 كوه‌يت داگير كرد.
پته‌وكردن نفوز ئيران له عراق له وه‌ختيگه‌و سه‌دام رميا له‌لايه‌ن ئه‌مريكاوه له‌ساڵ 2003، له‌و وه‌خته‌وه ته‌هران له‌ڕێ ده‌سميه‌تداين به‌غدا په‌يوه‌نديه‌يل بته‌وه‌و كرد وه‌تايبه‌ت ده‌سميه‌تداين ئه‌را راوناين ريكخرياگ داعش ك دوشمن هاوبه‌ش بوى و وه‌ل ئه‌وه‌يشا له‌ئاكام هه‌وڵ كپه‌وكردن سه‌روه‌خوه‌يى له‌لايه‌ن كورده‌يل له هه‌رێم كوردستان ك له‌يوا كرد په‌يوه‌نديه‌يلى وه‌ل به‌غدا زيارته‌و بدێ.
خاسبوين په‌يوه‌نديه‌يل ئيران رێ وه دامه‌زرانن په‌يوه‌نديه‌يل تر جياجيا دا، له‌وانه‌يش كه‌رت كاره‌يل.
وه‌و خاتريشه دبلۆماتكاريگ خوه‌رئاوايى ك ساڵه‌يليگه له نزيكه‌و چه‌وديرێ ئيران ئه‌كا، وت: هه‌مان فه‌ن و فێڵه، ده‌سميه‌ت عراقيه‌يل داو جه‌خت له‌وه كرد ك ئه‌وانيش ده‌سميه‌تى ئه‌يه‌ن له دامه‌زرانن كاره‌يل بازرگانى.
ئيسه‌يش ئيران گه‌ه‌وراترين شه‌ريك بازرگانى عراقه، وه‌ل قه‌واره‌ى ئاڵشتوئوڵشت بازرگانى ساڵانه ك ره‌سێده نزيكه‌ى 12 مليار دۆلار، ئه‌ويش وه گووره‌ى قسه‌ى وه‌رپرسه‌يل و قه‌واره‌ى بازرگانى ساڵانه‌ى ناونى سعوديه‌و عراقيش ره‌سێده نزيكه‌ى 6 مليار دۆلار.
وه‌رپرسه‌يل عراقى ئويشن: مه‌حاڵه بزانريه‌ێد خوركاى بيگانه له عراق چوين فروشيه‌ێد، چوينكه وه‌شيوه‌يگ ناياسايى ئه‌يه‌ريه‌ێد، وه‌لێ ئاشكراس ك عراق پاشاى خورمايه‌يل نيه.
له په‌ره‌وه‌پيداينيشى، عراق سێكوتى خورما هاوردياده به‌رهه‌م له جه‌هان، ئيسه‌يش عراق ته‌مسيل نزيكه‌ى په‌نج له‌سه‌د له به‌رهه‌م جه‌هانى ئه‌كا ك هه‌فته‌م گه‌وراترين وه‌به‌رهاوه‌ره وه گووره‌ى ئامار ئه‌نجومه‌ن ناوده‌وڵه‌تى ئه‌را ميوه‌جات وشكه‌وكرياێ.
عه‌باس قوره‌يشى راوێژكار يه‌كێتى كۆمه‌ڵه‌يل جفتيارى له عراق وت: خورمايه‌يل ئيرانى به‌ش شير كه‌فته‌سه پيان له‌ناونى جووره‌يل تر خورما ك كلكريه‌ێد ئه‌را ناو بازاڕه‌يل عراقى وه به‌راورد وه‌ل خورمايه‌يل سعودى و ئيماراتى و كوه‌يتى، ئه‌ويش له‌وه‌ر ئه‌وه‌گ ئيران چه‌نه‌ها ده‌روازه‌ى مه‌رزێ ديرێد وه‌ل عراق له ناوچه‌يل كوردستان و پاريزگايه‌يل باشوور.
عراقيه‌يل خورماى ئيرانى وه‌خاستر دوينن، ك يه‌يش له بازاڕه‌يل وه‌ئاشكرا دياره، چوينكه بازرگانه‌يليش خورماى فريه‌يگ ئيرانى وه كارتۆنه‌يل ره‌نگامه‌وه ئه‌يه‌رن و بڕيگيش له‌ليان واز له فروشتن خورماى ناوچه‌يى هاورد، چوينكه قانجاز فريه‌يگ دوينن له فروشتن خورماى ئيرانى.
وه‌لێ ئاشكراو دياره ك رياز هيمان فريه‌ى مه‌ندگه‌و گامه‌يل فريه‌يگ ها وه‌رده‌مى ئه‌را ئه‌وه‌گ بڕه‌سێده ته‌هران له عراق.
ته‌هران نفوز گه‌ورايگ ديرێد له حكومه‌ت ك شيعه سه‌ركرايه‌تيى ئه‌كا، وه‌ل ئه‌وه‌يشا مه‌شق و ته‌مويل فه‌سيله‌يل شيعه‌يش ئه‌كا له‌و نفوزيه‌و سه‌ركرده‌يليگيش سه‌ربازى ئيرانى له مه‌يدانه‌يل جه‌نگ عراق دوينريان ك فه‌رمان ديان له جه‌نگ دژ ريكخرياگ ترۆريستى داعش.
وه‌ل ئه‌وه‌يشا ئاژانس كۆمار ئسلامى ئيرانى ئه‌را هه‌واڵه‌يل وت: عراق و ئيران ريككه‌فتنه‌يليگ وه بڕ هه‌ف مليار دۆلار ئمزا كردنه له بوار خزمه‌تگوزاريه‌يل ئه‌ندازيارى ته‌كنيكى و وه‌به‌رهاوه‌ره‌يليگيش له كه‌رت تايبه‌ت ئيرانى كارخانه‌يگ له ساڵ 2014 دامه‌زراننه ك رووژانه نزيكه‌ى 100 سه‌ياره ئه‌يه‌رنه به‌رهه‌م.
دوياى دوسميه‌تيش له ئيرانه‌و ئه‌را شكه‌ست وه هه‌وڵ كورده‌يل عراق ئه‌را سه‌روه‌خوه‌يى، پيشبينى يه‌يش ئه‌كريه‌ێد عراق نه‌فت خام ئه‌را يه‌كه‌مجار له سه‌رچه‌وه‌يل كه‌ركوك له هه‌رێم كوردستان عراق كلبكريه‌ێد ئه‌را نه‌فتپاڵووه‌يل ئيرانى له شار كرماشان.
وه‌رپرسيگيش عراق له كه‌رت نه‌فت ئه‌وه ده‌رخست و وت: وه‌جبه‌يل يه‌كه‌م كلكردن نه‌فت خام نزيكه‌و سه‌ره‌تا ئه‌ڕه‌سێده 40 هه‌زار به‌رميل رووژانه.
