هەولێر، ئەنقەرە، و واشنتۆن... مەزەنەی سێ رەهەندی ئەرا "رویداویگ میژوویی" کە پاڵەوانەگەی ئۆجەلانە
شەفەق نیوز/ “پەیمانگای واشنتۆن” ئەمریکی رووشنایی خستە بان ری و کاردانەوەی ئەگەر “راگەیانن میژوویی” کە چەوەڕی کریەێد لەلایەن ریبەر پارت کرێکاران کوردستان، عەبدولڵا ئۆجەلان، لە گۆڕەپان ناوچەگە، لەوانەیش هەرێم کوردستان، سوریا، و پەیوەندییەیل تورکیا و ئەمریکا.
وەگورەی راپۆرتیگ ئینستیتیوت ئەمریکی، کە ئاژانس شەفەق نیوز هەڵگەردانی کردگە، کە هەرچەن تەقەلایل وەرین ئەرا ئاشتی شکست هاوردنە، رەوشەیل بان زەوی لە عراق و سوریا و تورکیا ئاڵشتکاری وەرچەویگ وەخوەی دوینێد، وەجویریگ کە گەشبینی دەێد لەئەنجام دانوسەنینەیل ئیسەی ئەنقەرە.
لە راپۆرتەگە ئاشکرا کردەگە کە تورکیا لە نزیک راگەیاننیگ میژوویی ئۆجەلانە، کە سەرچاوەیل دەسنشان ئەوە کەن کە هاتێ وەی نزیکە داوا لە ئەندامەیل پارتەگە بکەێد خوەیان هەڵوشننەو و کۆتایی وە جەنگە درویژماوەگە وەدژ حکومەت تورکیا بارن.
دەیان ساڵە جەنگ
وتیش: یەکلاییکردن جەنگ پەنج دەیەی دەوڵەت تورکیا وەرد "پەکەکە" کاردانەوەی جددی لەبان بڕیگ باوەت فراوان دیرێد، هەر لە سیاسەت تورکیا لە ناوەو تا پەیوەندییە دووانیەیل لە دەیشت وڵات.
راپۆرتەگە دیاری کەێد کە یەکلاییکردن ئەو جەنگە تزەنێد دڕک پەکەکە لە پەیوەندییەیل ئەمەریکا و تورکیا دویرەو بخەێد و ری خوەش بکەێد ئەرا دووارە دانان چەوڕیکریاگ پەیوەندییەیل سەردەم ئیدارەی دویەم ترەمپ.
ڕاپۆرتە ئەمریکییەگە باس ئەوەیش کرد کە هاتێ یەیش کاریگەریی لەبان پیشهاتەیل سوریایش بوود، کە واشنتۆن هاوبەشی وەرد یەکەیل پاراستن گەل کە وە لق سوریای پەکەکە دریاسە قەڵەم، لە ساڵی ٢٠١٤ەو ئەرا نواگیریکردن داعش بویەسە هاوبەشییگ کە هەمیشە تورکیا تویڕە کردگە.
لە ڕاپۆرتەگە باس ئەوە کریاس کە هویردەکارییەیل پشتینەیل ڕاگەیاننە چەوڕیکریایەگەی ئۆجەلان لە نائاشکراییە وە زانەستەنی سڕپوو کریاس، یەیش بەشیگی گلەو خوەێد ئەرا ئەو دوو گفتوگۆ وەرینە کە ئەنقەرە وەرد پەکەکە ئەنجامیداگە لە (٢٠٠٩-٢٠١١ و ٢٠١٣-٢٠١٥) وە شیوەیگ نەگبەتانە شکست هاوردن، و بویە هوکار تونوتیژی زیاتر و کەمەوبوین جەماوەر ئەردۆگان سەرۆک کۆمار
لە ڕاپۆرت پەیمانگای واشنتۆن دەرکەفتگە کە ئەردۆغان هویردتر بویە لە بڵاوکردن پیشهاتەیل لە دیپلۆماسییەت پەکەکە، و قەیەغەکردن بڵاوکردن زانیاری لە گشت قۆناغەیل گفتوگۆگە چەسپانیە تا دڵنیا بوود لەوە کە گلەوخواردن لە گامە تایبەتەیل نییە.
ڕاپۆرتە ئەمریکییەگە دیاری کەێد کە توخمەیل و کاردانەوەیل ئەو ڕێککەفتن ئەگەرییە ئاشکرا بوون، لەوانەیش کە ئۆجەلان خوەی لە ساڵ ١٩٩٩ەو زیندانی کریاس، لە وەختیگ ئەردۆغان پەیمان دا، لە ری ناوەندگرەیل ناو “پارت یەکسانی و دیموکراسی گەلان” لایەنگری کردگە، ئۆجەلان بیمار تەمەن ٧٥ ساڵە لە زیندان دەرکەێد، و و بخریەێدە ژیر نیشتەجیی ناچاری ئەگەر هەڵوەشانن پەکەکە بوود، و دڵنیایی بەێد کە پارتەگەیش مسۆگەر بکەێد کە ئەندامەیلی وەو چشتە لە ژیر چەودیاریکردن پارت یەکسانی و دیموکراسی گەلان پابەند بوون.
سەرکردایەتی قەندیل
لەباوت ناو “سەرکردایەتی قەندیل”، لەوانەیش موڕاد قەرەیلان، جەمیل بایک، دوران کاڵکان، و کەسایەتییەیل ترەک، لە ڕاپۆرتەگە وە هاوبەشی وەرد ئۆجەلان باسیان کریاس، کە ئەوان کوردن لە داڵگبوی تورکیان و لە ساڵەیل هەفتایەیل سەدەی گوزەشتە زانکۆەیلیان هیشتنەسەجی ئەرا دامەزرانن پەکەک جویر گروپیگ شۆڕشگێڕی مارکسی-لینینی، و ژیان خوەیان ئەرا شۆڕش رزگاریخوازی نەتەوەیی وەسەر بردنە، و تونەڕەوی وەکار هاوردنە ئەرا دەسمیەتیدان جفتیارەیل کورد لە تورکیا.
دیاری کەێد کە ئایدۆلۆژیای پارتەگە لە دویای کۆتایی هاتن جەنگ سەرد، بویە جی باس و قسە، کە تا ئیسە ئاشکرا نییە کە ئایا سەرکردەیل قەندیل لە چوارچیوەی ئەو ڕێککەفتنە کە لە ئۆجەلان لە زیندان بچوودە نیشتەجییوین ناچاری وازهاوردنیگ وە تورکیا دەێد یا نە.
راپۆرتەگە لە درویژەی قسەیلی وتیش: سەرکردەیل قەندیل رخیان چوود ئەندامەیلیان لەلایەن هەواڵگریی نیشتمانیی تورکیا تیرۆر بکریەن، تەنانەت ئەگەر پەیمان وەخشینیش ئەرایان دەرکەێد، لە وەختیگ هاتێ سەرکردە پیرەیل ئەو حزبە دژایەتی هەڵوەشانن پارتەگە وەتەواوی یا کوتپری بکەن وەبی ئەوەگ هویچیگ لە ئامانجە ڕەسەنەیل بارنە جی، چوینکە وەی کارە ژیان خوەیان وەبیخود چگە.
لە ڕاپۆرتەگە هاتگە، “هاتێ ئەردۆغان تەقەلا دەێد سوود لە رخ ئەندام و سەرکردەیل پارتەگە بگرێد، کە بیلێد ئۆجەلان هوچانیگ تا ماوەیگ وەپییان بەێد و چەک دانەن”.
لە ڕاپۆرت "پەیمانگای واشنتۆن" ئەمریکی باس ئەوە کرد کە ئەردۆغان وەردەوام بوە لە تەقەلای هەڵوەشانن پەکەکە، لەبان سەرکەفتنەیل ئی دواییە لە نواگیریکردن تیرۆر.
کوردەیل عراق
لە ڕاپۆرتەگە هاتیش، تەقەلایل وەرین تورکیا ئەرا چەکماڵین پەکەکە لەڕی ئۆجەلانەو بەشیگ شکست هاورد، چوینکە ئەوان وە تەواوی سوود لە بەرژەوەنییەیل کورد عراق نەینە، لەوانەیش بەرژەوەنی پارت دیموکرات کوردستان کە هەولێر کۆنتڕۆڵ کەێد.
لە ڕاپۆرتەگە دیاری کەێد کە هاتێ ئیجارە ئەنقەرە وەداناییگ زیاتر وەرد پەکەکە رەفتار بکەێد، کە پێشنیار کرد زوور بخەێدە بان پارت کراکارەیل کوردستان ئەرا جیوەجیکردن بانگەوازەگەی ئۆجەلان لە وەرانوەر وەرگردن ڕۆڵ هاتگ ناوەین کوردەیل سوریا.
کوردەیل سوریا
لە ماوەی ساڵەیل 2014-2015 یەپەگە دەسەڵات گەشە سەن، و دژایەتی دانوسەنین ئاشتیی پەکەکە وەرد تورکیا کرد.
بەڵام بەخت یەپەگە و هەسەدە لە دویای رمیان رژیم ئەسەد دەسکردە دوباکیشان، لە وەختیگ دەسەڵاتدارەیل نوو سوریا وە پاڵپشتی تورکیا راگەیانن کە خوازن گشت خاکەیل سوریا بخەنە ژیر دەسەڵات خوەیان، وەو ناوچەیلە کە هانە ژیر کۆنتڕۆڵ کورد.
لە ڕاپۆرتە ئەمریکییەگە دەرکەفتگە کە تەکاندەر پشت دانوسەنین کورد لە سوریا وەرد سەرکردایەتی نوو، “ئەگەر لەلای کەمەو بەشیگ لەلی”، وەردەوامی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان تورکیاس لە ئاسمان سوریا، یەیش بیجگە لە نوقڵانەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆک ئەمریکا کە وە کیشانەوەی هیزەیل ئەمریکا لە سوریا.
ئەراوە، لە ڕاپۆرتەگە پێشنیار ئەوە کریاس کە یەپەگە گووش لە ئۆجەلان گرن ئەگەر داوا لەلییان بکەێد رەفتار ئەرێنی وەرد تورکیا بکەن، تەنانەت ئەگەر بەشیگ سەرکردە لە قەندیل تەمەی یەپەگە وە پێچەوانەو بکەن.
ئەمریکا و کورد
لە ڕاپۆرت ئینستیتیوت واشنتۆن، باس ئەوە کریاس کە ئەمریکا هەمیشە گاڵ دیالۆگ تورکیا و کورد و کۆتایی هاوردن وە جەنگ وەرد پەکەکە پارتی داگە، و هەرچەن واشنتۆن کاریگەری کەمیگ یا هویچ کاریگەرییگ لەبان پارتە سیاسییەیل تورکیا نەیرێد، بەڵام توەنێد پشت وە یەپەگە و هەسەدە بوەسێد.
ڕاپۆرتە ئەمریکییەگە لە کۆتایی وت: تورکیا مدوو خوازین کارە دیرێد و وە دویرخستن پەکەکە لە گۆڕەپان سیاسی سوریا، ری خوەشەو کەێد تا تورکیا هاوکاری وەرد واشنتۆن و کوردەیل سوریا بکەێد لە فرە باوەت سودبەخش ئەرا بەرژەوەنییەیل ئەمریکا، جویر کۆنتڕۆڵکردن داعش و ئاوەدانکردن وڵات و دامەزراننوپەیوەندییگ سەقامگیری تورکیا وەرد هیزە جیاوازەیل سوریا.
ئەراوە ڕاپۆرتەگە لە کۆتایی باس ئەوە کرد کە تا واشنتۆن بتوانێد وەو ئامانجەیلە بڕەسێد، بایەسە وەردەوام بوود لە گاڵداین یەپەگە و هەسەدە ئەرا وەڵامدان بانگەوازەگەی ئۆجەلان هەگ بەیاننامەی ئاشتی بڵاوکرد.
