دیدگای نوویگ ئەرا خوەرهەڵات ناوڕاس.. نێچیرڤان بارزانی کەفێدە نوای گفتوگۆ جیهانییەیل میونشن

شەفەق نیوز/ ئامادەبوین نێچیرڤان بارزانی، سەرۆک هەرێم کوردستان لە کۆنفرانس ئاسایش میونشن جویر ڕاگەیانن ئەو قەوارەی تایبەتە تیەێد کە ئیسە هەرێم لە گۆڕەپان ناودەوڵەتی وەدەس تیەرێد، لە بوونەیگ کە دەیان ساڵە پیشەنگەیل جیهانی لە بوارەیل سیاسەت، ئاسایش، ئابووری، و ڕاگەیانن گردەو کەێد.

گردەوبوینەیل فرە و "سەرۆکایەتییەیل" کە بارزانی وەڕیانەو برد، نوێنەرایەتی دەرفەتیگ ستراتیژی بوی ئەرا عراق و هەرێم کوردستان بۆ پێشبینیکردن زویتربوین ئاڵشتکاریە ناوچەیی و ناودەوڵەتییەیل، یەیش رووشنایی خەێدە بان ڕۆڵ هەرێم جویر بازیگەریگ سەرەکی لە ناوڕاس هەرێمیگ کە زیایبوین هەڵاوسان و نائارامی وەخوەی دوینێد.

 بازیگەریگ سەرەکی لە ناوڕاس ئاڵشتکاریەیل

 نێچیرڤان بارزانی بەشداری لە ٦١ەمین خول کۆنفرانس ئاسایش میونشن کرد، کە چالاکی ساڵانەس و رووشنایی خەێدە بان پرسە ئەمنییەیل رەهەند جیهانی.

گردەوبوینە گشتی و تایبەتەیل لە تاوەین بارزانی و بڕیگ سەرکردەی جیهان تیەێدە ئارا، کە وەرپرسەیل ویلایەتە یەکگرتگەیل ئەمریکا، فەرەنسا، بەریتانیا، ئەڵمانیا، تورکیا و سوریا، بیجگە لە نوێنەرەیل ریخریاگ پەیمان باکوور ئەتڵەسی (ناتۆ)، ئوردن و بەحرەین.  لەڕی ئەو دیدارەیلە بارزانی دووپات کرد کە هەرێم کوردستان بویەسە "بازیگەریگ سەرەکی" لە ناوچەگە، یەیش رەنگدانەوەی ئامادەیی هەرێم و عراق وە گشتییە ئەرا نواگیریکردن ئاڵشتکاری ڕیشەیی لە ئاست هەرێمی و ناودەوڵەتی.

وە قسەی چەودیاریکەرەیل ئەو دیدارەیل باڵا کە بارزانی وەرد سەرکردە و وەزیر و وەرپرسە جیاجیایل خوەرئاوا ئەنجامیدا، بەشداربوین لە چەسپیان ئامادەیییگ هازدار ئەرا عراق و هەرێم کوردستان لە گۆڕەپان ناودەوڵەتی، یەیش دەسمیەتی دەێد ئەرا قایمکردن پێگەی عراق لە کۆنفرانس میونشن، هاوتەریب وەرد ئامادەبوین محمد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرەیل عراق،  لەوەر رووشنایی ئەو گرژییەیلە لە ئەنجام رویداوەیل ساڵ گوزەشتە هاتوێن، لەوانە جەنگ و قەیرانەیل، هاتن سەرۆک دۆناڵد ترەمپ ئەرا کۆشک چەرمگ و کاردانەوەی زەویلەرزەی سوریا کە هاتێ کاریگەری لەبان عراق و هەرێم بوود، گرنگیی ئەو پەیامەیل بارزانیە لەباوەت ئاشتی و ئارامی دەرکەفت.

هەڵوژاردن کۆنفرانس میونشن تەنیا ڕێکەفت نەوی، بەڵکم وەخت و شوین کۆنفرانس  پەسەن کریاس ئەرا کلکردن ئی پەیامەیلە کاریگەری ستراتیژی گەورە داشت.  کۆنفرانسەگە سەکوویگ ئەرا فامستن لە ڕەوتە نووەیل سیاسەت ئەمریکا دروس کرد، وەتایبەتی لە ژیر سای جەنگ ئۆکرانیا و ئاڵشتکاریەیل پەیوەندییەیل واشنتۆن وەرد مۆسکۆ لە دویای سەردەم ترەمپ، و ململانێی وەردەوام لە خوەرهەڵات ناوڕاس.

لە گردەوبوینە بەسیاگەیل کە زیاتر لە شەس سەرۆک دەوڵەت و حکومەت و زیاتر لە سەد وەزیر بەشداریبوین، ئی بوونە وەکارهاوریا ئەرا باسکردن هویروڕا لەبان چەن پرسیگ لە پەیوەندییە ئابووری و سیاسی و وەرگرییەیل، یەیش دەرفەتیگ دادە بارزانی کە زوور لەبان گرنگی ڕۆڵ هەرێم کوردستان بکەێد لە نواگیریکردن ئاستەنگە ئەمنییەیل جیهانی.

بەشداری شەشەم و دیاریکردن ئەزموون هەرێم

لەی باوەتە، دڵشاد شیهاب، قسەکەر سەرۆکایەتی هەرێم کوردستان راگەینێد؛ کۆنفرانس میونشن نوێنەرایەتی بوونەیگ ساڵانە کەێد کە ئەرا باسکردن پرسە ئەمنییەیل وەڕیەو چوود، کە کوردستان ئەرا جار دەیەم بەشداری کۆنفرانسەگە کەێد، و بەشداریکردن بارزانی لەو کۆنفرانسە ئەرا گلەی شەشەمە.

شیهاب ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دیاری کەێد کە ناوچەگە  ئاڵشتکاری زویوەزوی و نائارامی وەردەوامیگ وەخوەی دوینێد، یەیش تیشک خەێدە بان ئەزموون هەرێم کوردستان لە نواگیریکردن تیرۆر، وەتایبەتی لە جەنگ داعش،  وتیش: باوەت سوریا نوێنەرایەتی میحوەریگ ژیانی کرد لە دیدارەیل، وە لەوەرچەوگردن کاریگەریی ڕاستەوخۆی ململانێەیل سوریا لەبان رەوش عراق و هەرێم کوردستان، وەتایبەت کە سوریا وڵاتیگ هاوسا و هاوسنوورە و بەرژەوەنی وەگەردی هەس.

شیهاب دووپاتیش کرد، سەرۆک هەرێم داوا کرد رەفتار وەرد کوردستان جویر هەرێمیگ لاوەکی نەکریەێد، بەڵکم جویر هەرێمیگ ستراتیجی گەورە کە پشتیوانی ناودەوڵەتی خوازێد ئەرا مقیەتیکردن ئاسایش لە ناوچەگە، وەتایبەتی لەسای هەڕەشەیل تیرۆر و ئایدۆلۆژیای تونەڕەو کە تا ئیسە سەختیەیلیگ گەورەن.

باوەت سوریا: دیدیگ فرەیی و شیوەی سیاسی جیاواز

 یەکیگ لەو تەوەرە گرنگەیلە کە بارزانی لە میونشنەوە قسە لەلی کرد، باوەت سوریا بوی لە کۆنگرەیگ رووژنامەوانی سەرۆک هەرێم کوردستان باس ئەوە کرد کە “پرس سوریا یەکیگ بویە لە تەوەرەیل سەرەکی لە گشت گردەوبوینەیل”.

بارزانی گەشبینی خوەی وە رمیان ڕژیم پاوانخواز لە سوریا نشان دا و داوا لە دەسەڵات ئیسەی سوریا کرد کە گشت پیکاتەیل لە پڕۆسەی حوکمڕانی بەشدار بکەێد،  هەمیش ڕاگەیان کە سەرۆک ئەحمەد شەرع توەنێد هوکاریگ ئەرێنی بوود ئەرا ئارامکردن سوریا و ڕزگارکردن گەلەگەی لە ئازار.

بارزانی باس ئەوەیش کرد کە هاتێ ئەو شیوەی سیاسییە لە عراق وەڕیەو چوود، ئەرا وەکارهاوردن لە سوریا وەخود فۆرمات نەگونجێد؛  جوگرافیا و پیکاتەیل لە سوریا جیاوازن لە عراق،  ئەراوە داوای پەسەنکردن شیوەیگ سیاسی کرد کە لەلای گشت لایەنەیل سوریا قبوڵ بکرێد، کە ڕەنگدانەوەی دیدیگ فرەیی بوود کە تایبەتمەنییەیل هەر وڵاتیگ لەوەرچەو بگرێد، و دووپاتیش کرد لەبان گرنگی رەسین وە بەشداریی وەکۆمەڵ ئەرا وەدەسهاوردن ئارامی.

قایمکردن پشتیوانی ناودەوڵەتی و هاوپەیمانییە ستراتیژییەیل

 دیدارەیل بارزانی وەرد شمارەیگ وەرپرس ئەمریکی جویر گامیگ گرنگ ئەرا پتەوکردن پەیوەندییە دووانیەیل وەرد واشنتۆن دەرکەفت.

بارزانی لە دیدارەگەی وەرد مارکۆ ڕوبیۆ وەزیر دەیشت ئەمریکا، گردەوبوینیگ وە "خاس" باسی کریا ئەنجام دا، وتیش کە ڕوبیۆ ماوەیگ فرە نییە کە هاتیەسە بان پۆستەگەی.

هەرلیوا، دووپات لە گرنگی خستن رووشنایی وەبان عراق کرد جویر فاکتەر سەقامگیری لە ناوچەگە، کە یە لە چوارچیوەی پەیامیگ هات کە لەناوی هاتگە: “وە ناو عراق و هەرێم کوردستان، ئەو باوەتە پشتڕاس کردیمنە”.

بارزانی ئاشکرا کرد کە ئیدارەی نوو ئەمەریکا وەشیوەیگ ترەک نووڕێدە چشتەیل، سەرۆک ترەمپ کەفێدە فتراق کۆتاییهاوردن وە جەنگەیل و هاوردن ئاشتی ئەرا ناوچەگە، یەیش هاوتەریبە وەرد خوازینەیل ئیرنگەی جیهان.

کارلەیککردن وەرد وەرپرسەیل ئەمەریکا تەنیا لە ڕوبیۆ سنوردار نەویە، چوینکە بارزانی وەرد خانمە سیناتۆر ئەلیسا سلۆتکین و سیناتۆر کریس ڤان هۆلنیش گردەو بوی.  وەرد ئەوان باس وەردەوامی پاڵپشتیی ئەمریکا ئەرا عراق و هەرێم کوردستان لە بوارەیل ئەمنی و وەرگری کرد، هەمیش رووشنایی خستە بان گرنگی ڕاهێنان هیز پیشمەرگە و بەرزکردن توانایلیان لە نواگیریکردن تیرۆر،  ئەو وەرپرسەیلە دووپات لە  پابەندبوین کۆنگرێس ئەمریکا کردن وە پاڵپشتیکردن سەقامگیری ناوچەگە و پتەوکردن پەیوەندییەیل وەرد عراق و کوردستان.

هاوکاری وەرد تورکیا و ناتۆ

لە ئاست هەرێمییش دیدارەگەی بارزانی وەرد هاکان فیدان وەزیر دەیشت تورکیا رویداویگ گرنگ بوی، کە دووپات لە گرنگی وەردەوامی هاوکاری ناوەین هەرێم کوردستان و تورکیا کرد لە بنەمای بەرژەوەنی هاوبەش وەتایبەتی لە بوار ئاسایش و ئارامی ناوچەگە.

  بارزانی لە تویتیگ لەبان پلاتفۆرم “X” فیدان وە “هاوڕێ”ی خوەی ناونا، و دیاری کرد کە گردەوبوینەگە سەنتەری لەبان  پیشهاتەیل ئی دواییە لە ناوچەگە و پتەوکردن پەیوەندییەیل ناوەین عراق و کوردستان و تورکیا بویە.

 لە دیدارەیلی بارزانی دەس خستە بان گرنگی پتەوکردن هاریکاری وەرد ناتۆ، کە وەرد مارک ڕوت ئەمیندار گشتی هاوپەیمان دووپات کرد لەبان گرنگی پاڵپشتی ناتۆ ئەرا توانایەیل پیشمەرگە، وەمدوو ڕۆڵ ئی پاڵپشتییە لە مقیەتیکردن ئارامی و ئاسایش لە ناوچەگە.  روت رووشنایی خستە مل گرنگی هاوکاری هاوبەش ناوەین ناتۆ و عراق و هەرێم کوردستان ئەرا نواگیریکردن ئەو هەڕەشەیل تیرۆریستیە کە هیمان لەبان ئاسایش ناوچەگە هەن.

پەیوەندییەیل ئەوروپا و دووپاتکردن رۆڵ یەکێتی

لە ئاست پەیوەندییەیل وەرد ئەوروپا، بارزانی وەرد وەرپرسەیل ئەڵمانیا و فەرەنسا و کۆمیسیۆن ئەوروپا گردەوبوینیگ ئەنجامدا.  

لە دیداریگ وەرد ژان نۆئێل بارۆت، وەزیر دەیشت فەڕەنسا، بارزانی پیزانین خەڵک کوردستان ئەرا ئەو دووسایەتی و پاڵپشتی وەردەوام فەرەنسا پیشکەش کرد، وەتایبەتی لە بوار نواگیریکردن تیرۆر و چەسپانن ئارامی.

هەرلیوا، دووپات لەبان گرنگی پەرەپیدان پەیوەندییەیل لە بوار سیاسی، ئەمنی و ئابووری کریا.

هەمیش بارزانی وەرد وەرپرسەیل یەکێتی ئەوروپا گردەو بوی، کە ئۆرسولا ڤۆن دێر لاین سەرۆک کۆمسیۆن دیدگای هەرێمەگە لەباوت  سوریا بەرز نرخان، و پیزانین یەکێتی ئەوروپا ئەرا رۆڵ کوردستان دووپات کرد، و رووشنایی خستە بان ئازایەتی هیز پیشمەرگە لە جەنگ داعش.

  ڤۆن دێر لاین باس گرنگی بەشداری ژنەیل لە رەنجەیل دژە تیرۆر کرد، کە تیشک خەێدە مل رەهەند نوویگ هاوکارییەیل ئەوروپا وەرد هەرێم کوردستان.

 رۆڵ بارزانی تەنیا لە کوردستان و هەرێمی سنووردار نەوی، بەڵکم رەسیە بەرزکردن وینەی عراقیش. 

بارزانی باس ئەوە کرد کە رەوش عراق "خاسە" وەرد بویین پڕۆژەی بیناسازی نوو، و ئاشکرا کرد کە گەورەترین کێشەی ئیسەی عراق لە قەرەباڵغی هاتوچوە، گەشبینی خوەییش نشان دا کە عراق نەکەفتیەسە قەیرانیگ گەورە کە کاریگەری لەبان ژیان خەڵکەگەی بیاشتوود، کە شایستەی ژیانیک خاسترن. 

دیاری کرد کە پەیوەندییەیل ناوەین هەولێر و بەغدا وەرەو خاسی چن، سوپاس لە محمد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرەیل فیدراڵی کرد، ئەرا چارەسەرکردن کێشەیل ناوەین ناوەین هەردوگلا، دووپاتیش کرد کە کار هاوبەشی بنەمای یەکخستن بەرژەوەنیەیل دروس کەێد.

دیدارەیل سەرۆکایەتی و دروسکردن تووڕیگ لە پەیوەندییە ناودەوڵەتییەیل

بەشداریکردن بارزانی لەو کۆنفرانسە بڕیگ دیدار ترەک وەرد وەرپرسەیل چەن وڵاتیگ لەناویان بوی، لەوانە دیداریگ وەرد وەزیر دەوڵەت لە وەزارەت دەیشت ئەڵمانیا، تۆبیاس لیندنەر، و دیداریگ وەرد نوێنەرەیل پەرلەمان ئەڵمانیا، کە یەیش گوزارش لە پیزانین وڵاتەیل ئەوروپا کەێد ئەرا رۆڵ هەرێم کوردستان لە نواگیریکردن تیرۆر و پاڵپشتیکردن هیز پیشمەرگە.

هەرلیوا، بارزانی وەرد ئەیمەن سەفەدی جیگر سەرۆکوەزیرەیل ئوردن و وەزیر دەیشت ئوردن گردەوبوی و لەناوی باس ریەیل پتەوکردن پەیوەندییە دووانیەیل و رۆڵ ئوردن لە پاڵپشتیکردن ئارامی ناوچەگە کریا.

لەچوارچیوەی هاوکاری سەربازی و ئەمنی، بارزانی وەرد گویدۆ کرۆسێتۆ، وەزیر وەرگری ئیتاڵیا گردەو بوی، کە دووپات لە گرنگی هاوبەشی وەرد کوردستان کرد لە پاڵپشتیکردن پیشمەرگە و بەرزکردن هاوکاری وەرد عراق، و ئافەرین لە رۆڵ هەرێم کوردستان لە مقیەتیکردن ئارامی لە ناوچەگە کرد.

دیدارەیل دیپلۆماسیی ئامادەبوین نوێنەرانی بەحرەین کەم نەوی، کە عەبدولەتیف ئەلزەیانی وەزیر دەیشت بەحرەین دووپات لە گرنگی پتەوکردن پەیوەندییەیلی وەرد هەرێم کوردستان کرد ئەرا پشتیوانیکردن لە ئارامی ناوچەگە.

هەرلیوا، تووڕ دیدارەیل فراوانتر بوی، و گردەوبوین وەرد سەرۆک وەزیرەیل هۆڵەندا، بولگاریا، ئەرمینیا، و ئیستۆنیا لەناویان بوی، یەیش ڕەنگدانەوەی ئەو فرەچەشنیە و رۆڵ دیپلۆماسی گەورەس کە بارزانی رانێدەی لە دەسەوەرکردن بەرژەوەندییەیل هەرێم کوردستان و عراق لە کۆڕبەندە ناودەوڵەتییەیل.

چەودیاریکەرەیل ئویشن: نێچیرڤان بارزانی لە ری شەشەمین بەشداریکردنی لە کۆنفرانس ئاسایش میونشن، دیدگای نوویگ ئەرا  بانان خوەرهەڵات ناوڕاس دامەزران، کە لە بنەمای دیالۆگ و فرەیی و هاوکاری ناودەوڵەتیش نیشانی دا کە هەرێم کوردستان هەرێمیگ جوگرافی تەنیا نییە، بەڵکم هاوبەشیگ ستراتیژییە لە ئاست جیهانی، وەتایبەتی لە نواگیریکردن ئەو هەڕەشەیل ئەمنی و تیرۆریستییە کە رخداری لەبان ئارامی ناوچەگە دروس کەن.