شێخ مه‌حموود مه‌لك له‌ناونی روی وه روی بوينه‌وه‌و ئاواره‌يی
وه‌تايبه‌ت له‌سه‌رده‌م جايه‌ڵی ، ئمجا له‌باوه‌ت ساڵ له‌دايگبوينيه‌وه چه‌ن ئه‌ڕأی چوينيگ جياواز هه‌س ك وه‌گشتی له‌ناونی ساڵ (١٨٨١ تا ١٨٨٦) باس كريه‌يگ ، ك ئه‌ويش له‌ناونی (زيوه‌ر) شاعر و (شێخ محه‌مه‌د خاڵ) و ئه‌و ته‌نيا ديدار شێخ مه‌حمووده وه‌ل (نوری سابت) حه‌بزه‌بووزا .
وه هه‌ر حاڵ شێخ وه حوكم ئه‌و شوون و پايه‌ی دينی و كوومه‌ڵايه‌تی و ئابووری بنه‌ماڵه‌يه‌وه ، وه‌رده‌وام له وه‌زعيگ جياواز له‌كه‌سه‌يل تر سلێمانی و هاوعومره‌يل خوه‌ی ژياگه ، چوينكه ده‌سڵاتداره‌يل ده‌وڵه‌ت عوسمانييش وه‌رده‌وام چه‌ويان له‌بان ئه‌و بنه‌ماڵه بويه‌و مه‌به‌سيان ئه‌وه بويه هويچ وه‌ختيگ دوشمنايه‌تی ده‌وڵه‌ت عوسمانی نه‌كه‌ن ، هه‌ر يه‌يش له‌يوا كه‌يگ سوڵتان عه‌بدولحه‌ميد ئه‌و ريز وحورمه‌ت فره له‌و بنه‌ماڵه بگريگ و بچڕيگه‌يان ئه‌را ئه‌سته‌مبوڵ و ئه‌هميه‌ت تايبه‌تيگ به‌يگه شێخ سه‌عيد باوگ شێخ مه‌حموود .
له‌شوون ئه‌وه دی ئتحاد و ته‌ره‌قی و داروده‌سه‌گه‌يان ئی مه‌سه‌له ئه‌را شێخ سه‌عيد و بنه‌ماڵه‌گه‌ی كردنه ده‌سپيچگ يا مه‌هانه ك هاوكاری چين بازرگانی سلێمانی كه‌ن وئاواره‌ی شار (موسڵ) كريان ، له‌ورايشه‌وه پيلان يا موئامره‌يگ ئه‌رايان كرياو شێخ سه‌عيد و كوڕيگی و شماره‌يگ له ئه‌ندامه‌يل و موريد و پياگه‌يل شێخ كوشتن و دی شێخ مه‌حمووديش وه‌هه‌رحاڵ رزگاری بوی و هاته‌وه ئه‌را شار سلێمانی ، دی له‌و رويداگه شێخ مه‌حموود وه ته‌واوی چيه ناو گه‌مه‌ی سياسيه‌وه ، وه‌لی ئه‌ڵڵاجه‌وی ها له‌ورا وه‌ل ئه‌و هه‌مگه تاوانه‌يله ك ده‌رهه‌ق وه بنه‌ماڵه‌گه‌ی كريا له‌ده‌وروه‌ر جه‌نگ جه‌هانی يه‌كم وه خوه‌ی و شماره‌ی فره‌يگ له سوارخاسه‌يل هووزه‌يل كورد روی كرده ناوچه‌ی (شوعه‌يبه)و چيه ته‌نگ بانگه‌واز جهاده‌وه دژ وه بريتانيا ئه‌را پشتگيری ده‌وڵه‌ت عوسمانی .
له‌شوون گله‌وخواردنی له‌و جه‌نگه ك وه شكه‌ست عوسمانی كووتاييهات ، جاريگ تر چيه هاوكاری عوسمانيه‌يل ، وه‌لی ئی جاره دژ وه رووسيای قه‌يسه‌ر و له به‌ره ياجه‌بهه‌ی پێنجوێن و مه‌ريوانه‌وه ، ئمجا له‌جيای خاسی ئه‌و هه‌مگه پشتگيری و هاوكاريه عوسمانيه‌يل كه‌فتنه په‌لامار و كوشتن شماره‌يگ له سواره‌يلی .
بيگومان ئه‌و رويداگه وه‌خاڵ وه‌رچه‌رخان شماريه‌يگ له‌هويره‌وكردن سياسی شێخ مه‌حموود ، هه‌ر ئه‌و هه‌ڵويستيشه له‌يوا كه‌يگ دی متمانه وه عوسمانيه‌يل نه‌كه‌يگ . ئمجا سه‌ركه‌فتن هاوپه‌يمانه‌يل نزيكه‌وبوينيان له‌ناوچه‌يل كوردنشين باشوور كوردستان هه‌ل ئه‌وه ئه‌را شێخ مه‌حموود په‌ياكرد ك فره وه‌گورجی هه‌وڵ به‌يگ په‌يوه‌ندی وه ئنگليزه‌وه بكه‌يگ ، بيگومان ئی كاريشه له‌يوا كرد ك عوسمانيه‌يل له‌شوون گرتن نامه‌گه‌ی و ئاشكرابوين هه‌وڵ وته‌قلاگه‌ی وه‌ده‌سگيركرياگی ره‌وانه‌ی بكه‌ن ئه‌را (موسڵ) له‌وه‌ر خاتر ئه‌وه‌ك حوكم له‌سێداره‌داين ئه‌رای ده‌ربكه‌ن ، وه‌لی گويڕيان فه‌رمانده يا سه‌ركرده‌ی له‌شكر عوسمانی له‌و ناوچه‌وهاتن (عه‌لی ئحسان پاشا) ئه‌و حوكم له‌سێداره‌داينه ئاڵشت كرد و ئه‌وه بوی عه‌لی ئحسان تويه‌نست شێخ مه‌حموود ئازاد بكه‌يگ ك بچووگه‌وه ئه‌را سلێمانی و دی وه‌ناو ئه‌وانه‌وه حوكمڕانی شاره‌گه‌و ده‌وروه‌ری بكه‌يگ و بتويه‌نيگ نواگيری بكه‌يگ له هاتن هيزبريتانی ئه‌را ناوچه‌گه‌يان ، وه‌لی جوير ئه‌وه‌ك ئشاره‌ت وه‌پی كرديم (شێخ مه‌حموود مه‌لك) هويچ متمانه‌يگی وه عوسمانيه‌يل نه‌مه‌ندويگ له‌شوون ئه‌و هه‌مگه ده‌رده‌سه‌ريه ، هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌يش وه‌ل هاتنه‌وه‌يا ئه‌را سلێمانی جاريگتر په‌يوه‌ندی وه‌پيانه‌وه كردو بانگه‌وازيان كرد ئه‌را سلێمانی و له ١٦/ ١١/١٩١٨ شێخ وه‌ك حوكمدار ناوچه‌گه ناسريا .
دی ئه‌وه بوی له‌و تاريخه‌وه تا ناوڕاس ساڵ (١٩٢٤) شێخ مه‌حموود مه‌لك (٣) جار حكوومه‌ت دروسكرد و چه‌ن جاريگ وه‌ل هيزه‌يل بريتانيايا روی وه روی بويه‌وه ، ئه‌و پياگه هه‌ڵويست به‌رزه هويچ كيشه‌يگ شه‌خسی وه‌ل بريتانيايا نه‌ياشت ته‌نيا گشت كيشه‌وگرفته‌يلی وه‌ل ئه‌و ده‌وڵه‌ته ك سه‌رپه‌رشی وچه‌وديری عراق كردياگ له دو خاڵ يه‌كه‌وگرت ، يه‌كميان : ئاشكراكرن چه‌مك حوكمدار و ريڕه‌و يا چوينيه‌تی سياسه‌ته‌گه ك بريتانيا وه‌پی به‌خشاويگه‌ی و دويميش : مه‌رز ئه‌و ده‌سڵات و فه‌رمانڕه‌واييه ك ئه‌و له‌لايه‌ن بريتانياوه كرياويگه حوكمداری ، وه‌لی تا مردنيشی بريتانيا جواو ئه‌و دو پرسياره نه‌يانه‌وه !
هه‌ر يه‌يش له‌يوا كرد له‌ناونی ساڵه‌يل( ١٩٢٤ – ١٩٣١ )وه‌رده‌وام له كيشمه‌كيش و ئاگربه‌س و جه‌نگ و ئاشتی بووگ وه‌ل هه‌ردوگ حكوومه‌ت بريتانياو عراقا . ئمجا وه‌ختيگيش له‌ساڵ (١٩٣١) له‌جه‌نگ (ئاوباريك) شكه‌ست خوارد و نه‌تويه‌نست سه‌ركه‌فتن وه‌ده‌س باريگ دی ئه‌وه بوی وه ته‌واوی ناچار كريا وه‌دويره‌وخرياگی (مه‌نفا) رازی بووگ تا ساڵ (١٩٤١) له خوارگ عراق و به‌غدا هه‌ر شوون وه‌پی ئاڵشت كريا .
له شوون جموجويل يا حه‌ره‌كه‌ی (مايس) ئه‌وه بوی شێخ مه‌حموود هاته‌وه ئه‌را (شارباژێر) و ئاشكرای جموجويليگ تازه كرد ، وه‌لی هه‌وڵ فره‌يگ داو سه‌ركه‌فتگ نه‌وی ، ئی جاريشه ناچار كريا له ناوڕاس ساڵ (١٩٤١) تا رووژ مردنی له‌شه‌و ٩ له‌بان ١٠ی مانگ ١٠ی ساڵ ١٩٥٦ له‌ژير چه‌وديری و ده‌س وه‌سه‌ری له ئاوايی (داريكه‌لی) بژيه‌يگ ، وه‌لی مه‌رگ ئه‌و پياگ خاوه‌ن غيره‌ت كوردايه‌تيه له يه‌كيگ له نه‌خوه‌شخانه‌يل به‌غدا بوی وه‌ناو نه‌خوه‌شخانه‌ی (حه‌يده‌ری) دوير له‌و شاره ك هه‌ميشه مه‌ڵوه‌ن جموجويل و راپه‌ڕينه‌يلی بوی .
