ديوار سه‌وز چين
وه‌ر يامه‌ساحه‌ی زه‌وی بياوانه‌و ٢٠% وه‌هويچ شيوه‌يگ گژوگيا له‌تی سه‌وز نيه‌وگ و ژيان له‌تی نيه . هه‌ر وه‌گووره‌ی هه‌مان ئامار ١،٣ مليار ئاده‌ميزاد له‌زياتر له ١٠٠ وڵات جه‌هان روی وه روی كيشه‌ی وشكه‌وبوين و زه‌وی كشتوكاڵی و بيئاوی بووينه‌سه‌وه ، ك يه‌يش بووگه سه‌به‌ب ورسگی و نه‌خوه‌شی و جه‌نگ له‌بان ئاو و خاك و كووچكردن ئه‌و كه‌سه‌يله ئه‌را ناوچه‌يل تر ، ئی كووچكردنيشه دوباره چه‌نه‌ها كيشه‌و ناكووكی تر له‌لی كه‌فيگه‌وه . گشت ساڵيگ (٥٠ تا ٧٠)هه‌زار كيلۆمه‌تر دوجا زه‌وی كشتوكاڵی بووگه بياوان ، له‌و وڵاته‌يله چه‌ن وڵاتيگ له‌ليان ئه‌فريقايی و ئسپانياو چين و چه‌نه‌ها وڵات تر . چين وه سه‌به‌ب گويڕيان كه‌ش وهه‌واوه چه‌نه‌ها ساڵه دوچار كيشه بووگه‌وه ، گشت ساڵيگ له‌باكوور چين وه ده‌يه‌ها دۆنم زه‌وی بووگه بياوان . يه‌يش چه‌ن هووكاريگ ديريگ ، يه‌كم هووكار كه‌می ئاوه‌و كه‌می واران ، ك يه‌يش چووگه‌وه ئه‌را به‌رزه‌وبوين پله‌ی گه‌رمی له‌و هه‌ريمه ، هووكاريگ تر شه‌پۆل يا مه‌وج خوڵوارينه ، ك چين دوچاری بووگ .ئمجا وه‌مه‌به‌س ئه‌وه‌ك چين كيشه‌ی فره‌يگ ديريگ له‌ی جووره ديارده‌ی خوڵوارينه و له‌باكوور چين گشت ساڵيگ ٢٥٠٠ كم٢ بووگه بياوان و كيشه‌ی نيشته‌جابوين و فره‌يی نسبه‌ی مه‌ردمه‌وه ، ده‌سكرده دروسكردن گه‌وراترين ديوار سه‌وز له‌جه‌هان ، ئی كاره له‌ساڵ ١٩٨٠وه ده‌سكرده‌پی و دريژه ديريگ تا ساڵ ٢٠٥٠ ك گوايا تا كووتايی ساڵ ٢٠٥٠ نزيكه‌ی (٣٥٠) هه‌زار كم٢ زه‌وی زنگه‌و بكريه‌يگ و دار له‌تی بنريه‌يگ .
ئی ديوار سه‌وزه وه‌ناو (١٣) پاريزگای چينه‌وه گوزه‌ر كه‌يگ و دريژی ئی ديواره (٤٥٠٠) كيلۆمه‌تره‌و پانيه‌گه‌ی زياتر له (١٠٠)كم . مه‌عنای ئه‌وه‌سه ئی ديواره روی وه‌ر يامه‌ساحه‌گه‌ی (٤٥٠) هه‌زار كيلۆمه‌تر دوجاس ، له‌يرا باس له‌وه كريه‌يگ ك شايه‌ت به‌شيگ فره‌ی ئه‌و زه‌ويه‌يله ك هه‌وڵ سه‌وزكردنيان درياگه سه‌ركه‌فتن وه‌ده‌س نارن و نه‌تويه‌نريه‌يگ زنگه‌و بكريه‌ن و ئه‌را وه‌ده‌سهاوردن ئامانج پرووژه‌گه ك سه‌وزكردن (٣٥٠) هه‌زار كم٢ زه‌ويه ، نزيكه‌ی (١٠٠) هه‌زار كم٢ زه‌وی زياتر سه‌وزه‌و كرياگه .
له‌ی ديواره ه‌نه‌ها جووره دار له‌تی نرياگه ، وه‌لی ئه‌و داره‌يله له‌تاو وای قايم كه‌مه‌و بوون و له‌هه‌مان وه‌خت به‌شيگ له‌و خاك و خوه‌ڵيشه گله‌وده‌ن ك ئه‌و واو گه‌رده‌لويلانه‌يله وه‌ل خوه‌يانا تيه‌رنه‌ی ، ئمجا له‌يرا بايه‌سه ئه‌و دارو دره‌خته‌يله ك نريه‌ن جووريگ بوون ك وه‌رگه‌ی كه‌مئاوی بگرن و گورج بوون له سه‌وزبوين و گه‌ورابوين .
