خورماڵ

له‌نوايشه‌وه‌ سينه‌ی خه‌يگه‌ ناو سفره‌ی پڕ له‌ پانايی ده‌يشت شاره‌زوور. راسه‌وخۆ كه‌فته‌سه‌ بان ئاو (زه‌ڵم) وه‌ دويری (١٢)كيلۆمه‌تر له‌باكوور قه‌زای هه‌ڵه‌بجه‌ . خود شاره‌گه‌ دو قه‌ڵا هاله‌تی ، يه‌كيگيان فره‌ گه‌وراسه‌و ناسرياگه‌ وه‌قه‌ڵای (شار مه‌ركه‌ز)و چه‌نه‌ها شوونه‌وار كويه‌ن و ديوار گه‌ورا له‌تی كه‌فيگه‌ وه‌رچه‌و ، قه‌ڵای دويميش : پيكهاتگه‌ له‌قه‌ڵای (گه‌ڕاو) ك سه‌رچه‌وه‌ی ئاو گه‌ورای (گه‌نجان) جيا كه‌يگه‌وه‌ له‌ ئه‌و قه‌ڵاگه‌ی تر . ئمجا سه‌به‌ب ناوناين ئی قه‌ڵا وه‌قه‌ڵای (گه‌ڕاو) چووگه‌وه‌ ئه‌را ئه‌و كانی سروشتيه‌ ك له‌وه‌رده‌می قوڵده‌يگ له‌ روی رووژئاواوه‌ .

له‌لای راسه‌وه‌ ، له‌باكووره‌وه‌ ئه‌را رووژهه‌ڵات ئاوايه‌يل ( بانی شار و ياڵانپێ و هانه‌ی قوڵ و ناوباخان و ئه‌حمه‌د ئاواو زه‌ڵم )و له‌لای چه‌پيشيه‌وه‌ رووژهه‌ڵات باشوور ئه‌را باشوور خوه‌رئاوا ئاوايه‌يل ( رووسه‌م به‌گ و ئاوايی حه‌مه‌ سه‌ليم به‌گ ) وه‌نزيكی يه‌ك كيلۆمه‌تر له‌ خورماڵ و له‌وه‌رده‌ميشی ئاوايی ( تازه‌دێ و كوڵكنيه‌كان و ته‌كيه‌و شيره‌مه‌ڕ) .

دياره‌ ناحيه‌ی خورماڵ له‌ دو ناوچه‌ی سروشتی پيك تيه‌يگ ك جياوازن له‌يه‌كتر و يه‌كيگيان لماويه‌و ئه‌واكه‌ی تر لمی كه‌متره‌و ئاو فره‌يگ گريگه‌ خوه‌ی و زه‌وی و زاريانيش ئه‌را كشتوكاڵ وه‌كار تيه‌يگ .

ئاووهه‌وای خورماڵ له‌وه‌ر ئه‌وه‌ك سه‌روه‌ناوچه‌يل جه‌وه‌ڵی كوردستان عراقه‌ ، ئاووهه‌وای ده‌ريای ناوڕاس ديريگ ، چونكه‌ وه‌ تاوسان وشك و گه‌رمه‌و ، زمسانيش سه‌رد و واراناوه‌و پايزيش و وه‌هاريش هه‌وای هوونكيگ ديريگ ، وه‌لی ئی هه‌ردوگ وه‌رزه‌ عومريان كه‌مه‌ .

خه‌ڵك ئی ناوچه‌ جوير ئه‌وه‌ك له‌ده‌م پيره‌يليان ژنه‌فيه‌يگ له‌باوه‌ت هه‌ر ماوه‌يگ له‌ رووژ و مانگ و ، وه‌رزه‌يل ساڵ چه‌مك و ناونيشان و چشت تايبه‌ت ئه‌رای نانه‌ ، ئه‌را نموونه‌ : وه‌رز وه‌هار وه‌سه‌به‌ب دوباره‌بوينه‌وه‌ی ئه‌و كه‌ش و هه‌وا ك له‌و وه‌رزه‌ هه‌س و ئه‌زموون له‌تی په‌يا كردنه‌ ، وه‌ (١٨) رووژ يه‌كم ئه‌و وه‌رز يا فه‌سڵه‌ وتنه‌ (سێ شه‌ش) ، وه‌و مه‌عنا ك شه‌ش رووژی خوه‌شه‌و خوه‌ره‌تاوه‌و شه‌ش رووژی وارانه‌و شه‌ش رووژيشی واو هه‌وره‌ . ئمجا وه‌گووره‌ی ساڵه‌يل گوايا ئی سێ شه‌شه‌يله‌ ئاڵشكاری كه‌ن و شوون يه‌كتری گرن ، له‌شوون ئه‌وه‌يش وه‌ سێ رووژ ك كه‌يگ (١٨ – ١٩ – ٢٠) نه‌ورووز وه‌ (لاوانه‌ زه‌رد) ناونرياگه‌ .

تويه‌نيم بويشيم : خه‌ڵك ئی ناوچه‌يله‌ جاران نيمه‌ ڕه‌وه‌ن بوين و له‌وه‌ر خاتر له‌وه‌ڕگا ئه‌را وه‌خاوه‌نكردن په‌سوو حه‌يوانداری روی له‌و شوونه‌يله‌ كرديان ك له‌وه‌ڕگا داشتگه‌و تا وه‌رز ده‌ره‌وكردن دی پياگه‌يليان هاتيانه‌وه‌ .

زوورم ئاوايه‌يليان قه‌ڵاو سه‌نگه‌ر سه‌خت له‌تيان دروسكردنه‌ ئه‌را مقه‌يه‌تيكردن له‌خوه‌يان له‌وه‌خت په‌لامار دوشمنه‌يل و دی زياتر هه‌ر خه‌ريككشتوكاڵ يا زراعه‌ت و حه‌يوانداری بوينه‌و له‌ليانيش چشته‌يل ده‌سچن دروس كرديان و ژيانيان وه‌پی برديانه‌ سه‌ر .