توركمان و هه‌ڵوژاردن ئاينده‌ی عراق
به‌شبه‌شه‌و بوين له‌بان چه‌نه‌ها ليست جياواز و هه‌ر ليستيگيش له‌ليان مه‌به‌سی ئه‌وه‌سه ك فره‌ترين پارت يا حزب و گرووپ و كه‌سايه‌تی زياتريگ وه‌ره‌و لای خوه‌ی بكيشيگ له‌وه‌ر خاتر بته‌وكردن پايه‌ی ليسته‌يليان و ده‌سكه‌فتن فره‌ترين ده‌نگ . هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌يش ئه‌وه‌ك ئيسه له‌بان شانۆ يا مه‌سره‌ح سياسی عراق ديارو ئاشكراس پيكهاتگه له نه‌عره‌ته‌يگ كيشمه‌كيش و راده‌ی گه‌مه سياسيه‌گه‌يش پاك و ئاشكراس ك مقه‌يه‌تيكردن به‌رژه‌وه‌نديه‌يل هاوپه‌يمانه سه‌ره‌كيه‌گانه ك پيكهاتنه له هاوپه‌يمانی شيعه‌و كورد و هيزه‌يل عه‌ره‌ب سونی .
ئه‌وه‌ك له‌يرا هه‌س له‌ی گه‌مه‌ی سياسيه ، ئه‌ويش گرووپ و پارته‌يل توركمانن ك تا ئيسه‌يش نه‌تويه‌نستنه له‌چوارچيوه‌ی ئی گه‌مه‌ی سياسيه هه‌ڵويست يا مه‌وقف خوه‌يان يه‌كلاوه بكه‌ن و جوير ليستيگ جيا به‌شداری هه‌ڵوژاردن بكه‌ن و ده‌ور راسه‌قينه‌ی خوه‌يان نيشان بيه‌ن . هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌يش ئه‌و چشته ك ئيسه دوينريه‌يگ پارچه‌بوين هيز توركمانه له‌بان ئی خاڵه‌يله :-
١- داوه‌زين قه‌يريگ له پارت و كه‌سايه‌تيه‌يل توركمان وه‌ل ليست ده‌وڵه‌ت قانوونا ك سه‌ر وه نوری مالكی سه‌رووك وه‌زيره‌يله ك ئه‌ويش له‌وه‌ر خاتر وه‌ده‌سهاوردن چه‌ن كورسييگ له په‌رله‌مان ئاينده‌ی عراق له‌ی هه‌ڵوژاردنه ك ئه‌نجام دريه‌يگ وه‌گووره‌ی ئه‌وه‌ك ليست نوری مالكی زامن وه‌ده‌سكه‌فتن كورسی په‌رله‌مان ئه‌ڕايان كه‌يگ .
٢- داوه‌زين قه‌يريگ تر له توركمانه‌يل وه‌ل ليست يا قايمه‌ی هاوپه‌يمانی نيشتمانی شيعه‌يا ، ك ئه‌ويش وه مه‌به‌س قانجازكردن و نه‌فوه‌رگرتن له‌ژير سايه‌و هيز ئه‌نجوومه‌ن باڵای ئسلامی و پارته‌يل تر و ده‌سكه‌فتن كورسی مسۆگه‌ر له‌په‌رله‌مان ئاينده ، ئمجا وه‌ی گاميشه توركمانه‌يل پای خوه‌يان له هه‌ردوگ به‌ره يا جه‌بهه‌ی بته‌و شيعه نه‌وڕينه‌و ئامانجيان وه‌ده‌سهاوردن كورسی مسۆگه‌ره له په‌رله‌مان له‌ژير سايه‌ی زوورمينه‌ی شيعه .
٣- نزيكه‌وبوين قه‌يريگ له گرووپه‌يل توركمان له گرووپه‌يل سونی ، ك ئه‌ويش له‌وه‌ر خاتر ئه‌وه‌ك توان جووريگ له هاوپه‌يمانێتی وه‌ليانا دروس بكه‌ن ، وه‌لی ئی گرووپه‌يله شماره‌يان كه‌مه ، چوينكه توركمانه‌يل له‌و راسيه زانن ك ليست عه‌ره‌ب سونی كزن و نيه‌تويه‌نن له‌ڕيگه‌يانه‌وه زامن كورسی په‌رله‌مان بكه‌ن .
٤- قه‌يريگ له توركمانه‌يل هه‌ريم كوردستان خوه‌مان ئيسه خه‌ريكن وه‌ل پارت و گرووپه‌يل كوردستانيا هاوپه‌يمانێتی كه‌ن و به‌شداری له هه‌ڵوژاردن په‌رله‌مان عراق كه‌ن ، ئه‌ويش له‌وه‌ر خاتر ئه‌وه‌ك تا له په‌رله‌مان عراق بتويه‌نن مسۆگه‌ر كورسی ئه‌را خوه‌يان بكه‌ن و تا له‌و ريگه‌وه هه‌وڵێگ بيه‌ن و بتويه‌نن جوير پيكهاته‌يگ هه‌ريم خوه‌يان له به‌غدا ئاشنا بكه‌ن .
٥- ئه‌وه‌ك جيگه‌ی سه‌رده‌رنه‌كردنه ، ئه‌ويش نه‌وين يا كزی هاوپه‌يمانييگ يه‌كگرتگ توركمانيه له عراق تا به‌شداری هه‌ڵوژاردن په‌رله‌مان عراق بكه‌يگ ، وه يه‌يش توركمان زه‌ره‌د خوه‌يان كه‌ن و نيه‌تويه‌نن گوزارش يا ته‌عبير راسه‌قينه له پيكهاته‌ی توركمان بكه‌ن له عراق ، به‌ڵكوو ئه‌وه‌ك رويده‌يگ پيكهاتگه له به‌شداريكردن توركمانی له چوارچيوه‌ی هاوپه‌يمانيه‌يل سه‌ره‌كی ، چوينكه له‌يوا دياره يه‌كيگ له هووكاره‌يل سه‌ره‌كی ئی ره‌فتار توركمانه شاردنه‌وه‌ی قه‌واره‌ی راسه‌قينه‌يان بووگ ك نه‌تويه‌نن ده‌نگ خواست وه‌ده‌س بارن ئه‌را زامنكردن كورسی له په‌رله‌مان عراق ، وه يه‌يش ئه‌و راسی ديموگرافيه ئاشكرا بووگ ك چه‌ن ساڵيگه له‌ڕێگای ميدياوه هاووڵاتيه‌يل وه‌پی چه‌واشه كردنه ك گوايا شماره‌ی توركمان له عراق له‌ناونی (٣ تا ٤) مليۆن كه‌سه .
له‌يراوه ئه‌وه ده‌ركه‌فيگ ك توركمان ئه‌و هاوپه‌يمانيه ك وه‌ل كوردا ئه‌نجامی داگه ده‌نگی زوڵاڵتره‌و توينيگ وه‌رگری يا دفاع له هه‌قه‌يل توركمان بكه‌يگ ، چوينكه هاوكاريكردن وه‌ل نه‌ته‌وه‌يگ زوڵمليكرياگ و دژ ده‌سڵات مه‌ركه‌زی زياتر و ئه‌زموون سه‌د ساڵه‌ی فه‌رمانڕه‌وای مه‌ركه‌ز ئه‌و راسيه خسته ده‌يشت ك فكره‌وهوير شۆڤێنی عه‌ره‌بی له‌ناونی خوه‌يان نه‌تويه‌نستنه قوناغ مه‌زه‌وی شيعه‌و سونی بووڕن و مامڵه‌ی خاس و ئاسايی وه‌ل يه‌كتريا بكه‌ن .
ئايا كه‌مينه‌ی توركمان چوين تويه‌نيگ هاوكاری و هاوپه‌يمانی وه‌ل شۆڤێنيه‌يلا بكه‌يگ و بتويه‌نيگ زامن هه‌ق نه‌ته‌وه‌يی و كلتووريه‌يلی بكه‌يگ ؟ له‌وه‌ر ئه‌وه توركمان ها له به‌رژه‌وه‌ندی خوه‌ی ئه‌گه‌ر وه جوانی هوير له ئاراسته‌يل هاوپه‌يمانی خوه‌ی بكه‌يگ و له‌و راسيه بڕه‌سيگه‌وه ك فكره‌ی شۆڤێنی هه‌ق گوزارشكردن يا ته‌عبير راسه‌قينه‌يشی له‌لی زه‌فت كه‌يگ و ، وه‌به‌شيگ له نه‌ته‌وه‌ی عه‌ره‌ب ده‌يگه‌يان له قه‌ڵه‌م .
بيگومان توركمانه‌يل ئه‌گه‌ر بايگ و بتويه‌نن يا هه‌وڵ بيه‌ن و هويريگه‌و بكه‌ن له واقع و به‌رژه‌وه‌ندی خوه‌يان وله هه‌مان وه‌ختيش بتويه‌نن مراجعه‌ی هه‌ڵويست سياسی خوه‌يان بكه‌ن ، ئه‌وه دوير نيه ئاراسته‌ی به‌رژه‌وه‌نديليان ئاڵشت بووگ و ريڕه‌ويگ تر بگريگه وه‌ر . وه‌ل ئه‌وه‌يشا بايه‌سه ئه‌و گويڕانكاريه‌يله ك ئيسه له‌ی وه‌خته‌يله له توركيا دياره‌و رويده‌ن له‌وه‌رچه‌و بگيريه‌يگ ك چوين حكوومه‌ت توركيا خه‌ريك وه‌ديكردن ميكانيزم يا ئاليه‌ی ريگه‌چاره‌يگه له كوردستان باكوور و توايگ سياسه‌تيگ تر باريگه كار جياواز له سياسه‌ته‌يل ئه‌وسا و ، ئه‌وه‌سه خه‌ريكه گام دبلۆماسيه‌ت نه‌يگ و زانيگ ريگه‌ی گفتوگوو چاره‌سه‌ر خاسيگه ئه‌را به‌شداريكردن نه‌ته‌وه‌ی زوڵمليكرياگ كورد ، ئيسه توايك وه‌ل كوردا زياتر نزيكه‌و بووگ و له‌هه‌مان وه‌خت دگان وه ئه‌وه‌يا بنه‌يگ ك دويره‌وخستن كورد و پاشيلكردن هه‌قه‌يليان له گشت وه‌ختيگ غه‌ڵه‌تيگ تاريخی بويه . ئا ئه‌يه‌سه مه‌سه‌له‌ی توركمان و شيوه‌ی به‌شداريكردنيان له هه‌ڵوژاردنه‌يل ئاينده‌ی په‌رله‌مان عراق و هه‌ر به‌ش و گرووپيگيان كه‌فته‌سه ناو پيكهاته‌و گرووپه‌يل تر عراقی له‌وه‌ر خاتر وه‌ده‌سهاوردن و زامنكردن كورسی له په‌رله‌مان .
