كورد و كۆمار ئارارات
له ساڵ 1927 وه‌ك نوینه‌ر شووڕش ئاگرى داغ "ئه‌رارات" له كۆنگره‌ى خۆیيبوین به‌شدارى ئه‌كاو وه‌رپرسیارێتى جه‌نگ وه‌پى سپاریه‌ێد. هه‌ر له‌و ساڵيشه ده‌س ئه‌كاده جه‌مه‌وكردن ئازادیخوازه‌یل له‌وانه‌گ له جه‌وه‌ڵه‌یل بوین.
ئحسان نورى پاشا ئه‌را ماوه‌ى فريه كه‌میگ هه‌زاران جه‌نگاوه‌ر مه‌شق داو جه‌میانه‌و كرد و وه‌ڕیه‌وبه‌ر ناوخوه‌یى كۆمیته‌ى خۆیيبوینیش وه سه‌رۆكایه‌تى برایم پاشاى حسكى بوى، دى شووڕشكا‌ره‌یل ئاراراتيش ئاڵاى كوردستان به‌رزه‌و كردن و كۆمار كوردستان دامه‌زرنن.
ئمجا له‌وه‌ر ئه‌وه‌ك كویه‌یل ئارارات خاس بوى ئه‌را جه‌نگ، بڕيار دريا بكريه‌ێده مه‌یدان جه‌نگ، چوینكه كویه‌یل ئارارات دو قوله‌ى به‌رز ديرێد وه‌ناو "ئارارات بویچگ" و"ئارارات گه‌ورا"، به‌رزى ئارارات بویچگ 3397 مه‌تره‌و ئارارات گه‌ورایش 5159 مه‌تر به‌رزه، وه‌ل ئه‌وه‌یشا ئارارات گه‌ورایش پره له ئه‌شكه‌فت و گه‌وراترین ئه‌شكه‌فت ئاراراتيش نزیكه له رووسیا، ك شوونیگه ئه‌را فيشتر له (3) هه‌زار كه‌س وه‌ل خیزان و په‌س و پووڵه‌یان له‌تى وه ئسراحه‌ت بنیشن.
له جه‌نگ یه‌كم جه‌هانى بڕيگ كورده‌یل په‌نا بردن ئه‌را ئارارات گه‌وراو تویه‌نستن وه هه‌وڵ و خه‌بات و خوه‌یان روى وه روى رووسه‌يل بوونه‌وه‌و شكه‌ست وه‌پیان بارن، ئه‌و مه‌ردميشه ئه‌را ماوه‌ى 3 ساڵ له‌ورا مه‌ندنه‌و تا هاتن له‌شكر عوسمانى له ساڵ 1918 هه‌ر وه‌رگیرى كردیان.
له ساڵ 1927 ده‌وڵه‌ت توركیا تواس وه‌ل شووڕشكاره‌يل ئارارات گفتگوو بكاو داواى خوه‌ى ته‌‌سلیمكردن ئحسان نورى پاشا و كاروه‌ده‌سه‌یل كۆمار ئاراراتيش كرد. توركه‌یل له 11ى ته‌ممووز ساڵ 1930 ده‌س كردنه په‌لامارداين باره‌گايه‌يل ئه‌و كۆماره.
له 5 تا 9 ته‌ممووز 1930 زایینى هیزه‌یل تورك و كورد له زیلان جه‌نگ سه‌ختیگ كه‌فته ناونیان، توركه‌یل ك له‌لايه‌ن هیزه‌و دو تا سێ ئه‌وه‌نه‌ى كورده‌یل بوین و له‌ڕوى چه‌كیشه‌و چه‌كیان فيشتر بوى، تویه‌نستن شكه‌ست وه كورده‌یل بارن، ئمجا كورده‌یل بوينه دو به‌شه‌و، به‌شیگیان روى كردنه ئارارات و ئیران و به‌شیگیانیش روى كردنه باشوور.
خدر حه‌مه عه‌لى
