ده‌سڵات كه‌ڵهوڕ له مایه‌یشت و ده‌ره‌ته‌نگ
شه‌فه‌ق نیوز/ هووز كه‌ڵهوڕ یه‌كیگه له هووزه‌یل گه‌وراى كورد، له‌باوه‌ت ناوه‌گه‌یانیش چه‌ن ئه‌راى چوینیگ وجوود ديرێد، له‌وانه‌يش:
مامۆستا هه‌ژار موكریانى له لاپه‌ڕه‌ى (594) شه‌ره‌فنامه نویساگه: كه‌ڵهوڕ چنه‌و ئه‌را بان "كڵاهوڕ" ك یه‌كیگ بویه له پاڵه‌وانه‌یل فه‌رمانڕه‌واى " مازنده‌ران " له‌سه‌رده‌م كه‌یكاوس.
مامۆستا محه‌مه‌د ئه‌مین زه‌كى به‌گ له (خلاصه تأریخ الكورد و كوردستان) نویساگه: كه‌ڵهوڕه‌یل خوه‌یان وه فريه ریشگدار زانن و خوه‌یان وه نه‌وه‌ى " ره‌هام " زانن، ره‌هام ئه‌و سه‌ركرده بوى وه فه‌رمان " به‌همه‌ن كه‌یانى " له‌شكر برده‌سه شام و مسر،بڕيگيش له‌تاریخنویسه‌یل و له‌سه‌رچه‌وه‌یل جیاجیا ئویشن: ره‌هام = "به‌ختنه‌سر"ه.
راوڵنسن نویساگه : كه‌ڵهوڕ زیاتر له 20 هه‌زار ماڵن و نیمه‌یان وه‌شاره‌یل ئیرانه‌و بڵاو بوینه‌و ئه‌و نیمه‌گه‌یانیش له زاگرۆس ژیه‌ن و ئه‌وانه‌گ هانه زاگرۆس دو جوورن:
1- شابازى : له‌كرماشان و مایه‌یشت و مه‌نه‌لى ژیه‌ن .
2- مه‌نسوورى : له‌گه‌یلان ژیه‌ن .
كه‌ڵهوڕه‌یل له‌چه‌ن شوونیگ و له‌سه‌رده‌م جیاجیا حوكمڕانى كردنه، ئه‌را نموونه: له " پاڵه‌نگان " سه‌ر وه " سنه " و ، له" مایه‌یشت " و " ده‌ره‌ته‌نگ " ده‌سڵات داشتنه، وه‌ل ئه‌وه‌یشا چه‌ن فه‌رمانڕه‌وايگيش وه‌ى ناوه‌يله داشتنه: "غه‌یبوڵڵا به‌گ، قوباد به‌گ، زولفه‌قارخان".
زولفه‌قارخان سه‌رۆك تیره‌ى "موسڵۆ" كه‌ڵهوڕى بویه له‌سه‌رده‌م حوكم سوڵتان "سلیمان قانوونى" و به‌غدا خسته‌سه ژیر ده‌سڵات خوه‌ى و له هه‌مان وه‌خت وه‌ل ده‌وڵه‌ت عوسمانیيش باڵوێزخانه داشتنه ، وه‌لى دوشمنه‌یل كورد هویچ وه‌ختیگ چه‌ویان برایى نه‌یه‌و هه‌ر له‌ناو خود بنه‌ماڵه‌ى زولفه‌قارخان برارزایگى كردنه‌سه دژى و دویاخريش وه‌ده‌س ئه‌و برارزایه كوشیاگه.
كه‌ڵهوڕه‌يل له‌سه‌ده‌یل ناوڕاس له ناوچه‌ى شاره‌زوور ژیانه‌و دویاى جه‌نگ حسێن شه‌هید ك له‌بان ئاو "شلێر"رویدا دى زوورميان گله‌وخواردنه ئه‌را ناوچه‌ى ده‌ورگرد خانه‌قى و قه‌سر شرین و كرماشان ك مه‌ڵوه‌نیگ سه‌ره‌كى نیشته‌جى هووزه‌گه‌یان بویه‌و بڕیگیش له‌لیان له‌ناو هووزه‌یل تر بڵاو بوینه.
داود پاشا یه‌كیگ يه‌كيگ بويه له سه‌رۆك هووزه‌یل ناسریاگ كه‌ڵهوڕ، ك وه‌رجه جه‌نگ جه‌هانى یه‌كم سه‌رۆك هووز كه‌ڵهوڕ بویه له‌ئیران و پیاویگ داناو سه‌رڕشته‌دار و هه‌ڵكه‌فتگ بویه‌و تویه‌نستگه ده‌سڵات فريه‌یگ په‌یا بكاو خاوه‌ن زه‌وى و زار فراوانیگيش بويه ك له‌ساڵ (1912 ز) له جه‌نگیگ له (سه‌حنه) كوشیا.
عه‌لى مه‌حمود كه‌ڵهوڕ
