هەفت ملیۆن چەک بەڕەڵا.. لە ناو هووزەیل چه‌كدار دەوڵەت هاله‌كوو ؟
شەفەق نیوز/ عراق لە سەربازکردن کۆمەڵگا زیان دوینێد وئی سیما لە بان عراق نوو نیە، وتەمەنی ئەرا دەیان ساڵ چوود، و فرە هووکار دیرێد، وەلی ئیسە رەسیە قۆناغ رخبەریگ لەوەر بەڕەڵایی چەک، و روی وەڕویبوین هووزەیل دژوە یەکتری، هەکاتی ئەوەگ لە بەسرە روودەێد، ئەویش لەبان ژیان مەردمە ئارامەگە، و هەمیش لەبان سەروەری دەوڵەت و راسگویی كاریگه‌ره.
ئاماریگ فەرمی نیە لەباوەت چووچیان چەک لە عراق، هەر لە گشت چینەگانی، بەڵکم مەزەنەیل هەس باس لە ٣٠ چەک ئەرا هەر سەد هاووڵاتییگ کەێد، و عراق لە نوای ئه‌و دەوڵەتەیلە چەک فره هاناوی، وەگەرد دەوڵەتەیلیگ تر جوور؛ یەمەن و سوریا و لیبیا و سۆماڵ. ئەرا نموونە؛ مەزەنە حکومەتیەگان ئووشن وەتەنیا هووزەیل عراق خاوەن دەور هەفت ملیۆن تفه‌نگن.
و هەمیش مەزەنەیل فەرمییگ نیە ئەرا قوربانیەیل چەک بەڕەڵا لە عراق، وەلی ئاشکرایە لە قۆناغ دویای ٢٠٠٣ ، هەزاران قوربانی لە گشت چینەیل کۆمەڵگای عراق هەس.
فراوان کردن ئی سیما نە تەنیا وەهێزکردن رەفتارە هووزەیەگان نشان دەێد، چوونکە فرە کاریگەری بویە هووکار فراوانکردنی وەگەرد ساڵەیل، لە مێژوو نوو عراق باس کریەێد ک سەرکردەیل عراق دەوانچە و تفەنگ پێشکەش کردیانە دەمچەرمگەیل هووزەگان، ئەرا وەرگردن پاڵپشتی و و رەزامەنی لەلیان.
عەبدولکەریم قاسم هەمیش ئی رەفتارە کردیاد، ک وەیجوورە باوە ک نیشان رێز وئەرزشداری پەیوەندیەگان دەێد، وئی رەفتارە لە شوونی وەردەوامبوی لە سەردەم حکومڕانەگان تا رەسیە سەدام حسێن.
بەڵکم بەڕەڵایی چەک شیوەیگ گەوراتر پەیاکرد، دویای داگیرکردن ئەمریکا، و رمانن سیستم سەربازی رژێمەگە، و دەسناین لەبان ئەمارەیل چەک، و هەمیش وەناو هاتن چەک لە دەیشتەو لە ری قاچاخی و چالاکی بازرگانەیل و سەرکردەیل حزبەگان وهێزە چەکدارەگان.
ئاشکرایە ک هەرچەنی رەوش ئەمنی ئاڵوز بوود، ئەوەنە چەکداری زیاترەو بوود، ئەراوە، لە لووتکەی کوشتار تایفەییەگە ک عراق وەخوەی دی لە ساڵەیل یەکەم لە داگیرکردنەگە، بازاڕ چەک وەشیەوەیگ ئاشکرا و فراوان گەرمەو بوی، و لە وەختا چەتەیل داعش عراق داگیر کردن، هەڵبەت مەردم عراق وەرەو چەک سەنین روی کردن.
بەڵکم کارەگە لەوە دویرترەک چوود، لە ساڵەیل گوزەیشتە، هیچ تەقەلایگ لە لایەن حکومەت عراق نەوی که‌باسی بکریەێد، ئەرا گردەو کردن ئی چەکە و نواگردن لە فراوان بوینی، تا رادەیگ هەڵگردن چەک نەویە تەنیا دیمەنیگ ئەرا رسوم ورەفتار شیوەیی، بەڵکم وە فراوانی کۆمەڵە چەکدارەگان، چ پەیوەدی داشتن وە حەشد شەعبی، یا شیوەیلیگ تر ک چارەنووس چەکیان پەیوەندی وە ئاڵوزی ناوخۆیی و هەرێمی و ئەمنی و سیاسی داشت.
ئیسە لەو زانیارەیلە باس کەیمن لە بڵاوبوین خەسیگ لە گشت جووره چەکێگ لەلای هووزەگان لە ناوچەی بەسرە، و باسەگە لەیرا هالە باوەت تفەنگ و دەوانچە تا رەسێدە توپ، هاوەن وقازیفەی دژە قەڵغان و مووشەک کاتیۆشا.
تا ئیسە هیچ پلان روونیگ ئەرا حکومەت نیە ئەرا کۆنتڕۆڵ کردن چەک بەڕەڵا، بەڵکم موستەفا کازمی سەرۆک وەزیرەیل، لە هەفتەیل گوزەیشتە چەن جاریگ باس سەروەری چەک دەوڵەت کرد، و هەمیش پەسەن روی وەڕویبوین هێزە ئەمنیەگان وەل خەڵک هووزەگان ئەرا وەزوور بردن چەکیان، شایەت ده‌ریای خوین دروس بکەێد، وه‌تایبەت ئەگەر پلانیگ نیشتمانی گشتگیر نەوود ئەرا هەڵچانن چەک وهانداین خەڵکەگە وە دەسمیەتی و هەمیش بڕوایی بدریەێدە پیان وە توانای دەوڵەتەگە لە مقەیەتییان، و ئیجا ک بزانن پێویستییان وە چەک نیە.
راسە ک دیمەنەگە لە بەسرە پەیوەندیدارە وە چەتەیل خۆجێی و کۆمەڵەیل چزداین دژوە کۆمپانیەگان و خاوەن پڕۆژەگان، بەڵکم دیمەن چەکەیل هووزەگان لە بەسرە فرە گەوراوە بوی تا ئەوەنە دەسکردنە روی وەڕویبوین چەکداری لە ناونی خوەیان، بەشیگیان تا چەن ساعەتیگ کیشێد، و قوربانی لە گشت لایەنەگان لەلی کەفێدەو، جاروبار وەهووکار مرافەیگ لەبان ماڵداری زەوی و رەفتارەیل تۆڵەکردنەوە یا ئەو گرفتە کۆمەڵایەتیەگان.
دەزگا ئەمنیەگان لە پارێزگای بەسرە هەر ماوەی جاریگ راگەینێد لە دەسناین لەبان چەکەیل سووک و نیمه قورس ، و دەرکەفێد ک وەکارهاوریەێد لە مرافەیل هووزانە لە بەسرە.
نەزیر شاوی قایمقام قەزای هارسە لە پارێزگای بەسرە ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئووشێد: ململانەیل هووزانە هەس ک فەرماندەی ئۆپراسیۆنەگان توانای چارەسەرکردنی نەیرێد، و ململانە هووزانەگان لە ناوەند پارێزگاگە هەمیش لە کۆنتڕۆڵ هێزە ئەمنیەگان دەرچگە.
شاوی وتیش: ئەگەر دەوڵەتەگە وەڕاسی بخوازێد ئەو ململانەیلە بووسنێد، وەنە لە ماوەی ٢٤ ساعەت وسانەی، بەڵکم خوەی وەڕاسی رەفتار نێکەێد، لەوەر خەمسەردی وەدەسپیچگ کەم توانایی و نەرمی وەگەرد هاووڵاتیەیل.
وتیش: دڵنیای حکومەت کەێمن، ک بەشیگ لە وەرپرسەیل هووزەگان ئاره‌زو دیرن وە چارەسەرکردن ململانە هووزانەگان لە گشت ناوچەگان و خوازن حکومەتەگە ئی چارەسەریە بکەێد.
وئاماژەدا؛ مەنین ئی ململانیەیلە فرە پڕۆژەی گرنگ لە بەسرە وسنێد، و فرە چزداین ئەرا کۆمپانیەگان هەس، و وەردەوامی لەلی، خوەی نائارامی عراقە.
عەقیل حلفی سەرۆک پەرلەمان – نا فەرمی- هووزەیل عراق لە ناوچە باشووریەگە، لە قسەگەی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز داوا لە موستەفا کازمی کرد وە گووشگردن لە داواکاری نووسینگەگە ک پەیوەندی وە چەک قورس و ناوڕاس و سووک دیرێد ک بڕیگ لە هووزەیل دیرنەی.
حلفی ئاماژەدا؛ ک وەرجەیە بڕیگ پێشنیار داگەسە حکومەت خۆجێیەگە دەربارەی نواگردن لە بڵاوبوین چەک قورس ک هووزەگان لە پارێزگاگە دیرنەی، و داوای بردن ریکارەیل سەختیگ کرد و چەسپانن یاسای سەختیگ وەرانوەر ئەو مرافەیل وەردەوامە، و شایەت قوربانیه‌یل ئەو مرافەیلە لە هاوڵاتیەیل بی گوناه بوود. حلفی هەمیش باسکرد ك فرە له هووزەیل بەسرە هاوکارن و بەشیگیان رازی نیە وە چەکداری هووزەیل، و پێشنیار کرد بەشیگ لە هووزەگان پەیمان بیەن کەسیگ لە هووزەگە چەک قورس هەڵنەگرێد.
لەلای خوەییش، تاڵب حەسونە، وەڕیەوبەر ناحیەی سەفوان ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: گشت ناوچەگان عراق مرافەی هووزانە لەناویان بوود، وەلی لە ماوەیل دویایین مرافەگان کەومەو بوین دویای بریاریگ دادوەری '' دەگەی'' هووزانە وە تاوان تیرۆری دانەێد، و ئەیە هێشت مرافە هووزیەگان کەمەو بوود.
'' دەگە'' واتە ئەو هووزە ک خوازێد هەڕەشە وە هووزیگ تر یا کەسایەتییگ بیەێد، یا بانگەوازیگ ئەرای ئاڕاستە بکەێد، چوود تەقە لەماڵەگەی کەێد.
حەسونە وت: سەرقاڵ بوین دەزگا ئەمنیەگان لە وەجیهاوردن ریکارەیل تەندروسی، هەمیش کاریگەری داشت لە جوولە نەکردنیان ئەرا چارەسەرکردن ململانە هووزیەگان ک هەر ماوەیگ جاریگ لە بەسرە دووارەوە بوود، وەتایبەت لە باکوور پارێزگاگە، و دووپاتکرد؛ ئەگەر بڕیارە دادوەریەگان جیوەجی بکریەێد، ئەو مرافەیل چەکداریە کەم کەم له بەسرە تەواوبوون، وهەمیش ئاماژەکرد؛ ک له راگەیانن گەوراکردنەوە هەس وەرانوەر ئی مرافەیلە.
