عراق چه وه‌سه‌رى تیه‌یگ ..؟
2010-08-07T11:43:21+00:00
دامه‌زرانن ئى وڵاته هه‌ر له‌بان جوور و چوینیه‌تى به‌رژه‌وه‌ندى ده‌ره‌كى دانریاگه ، كورد ئه‌و نه‌تواسگه‌و نیه‌توایگ له‌چوارچیوه‌ى ئى وڵاته بووگ ، وه‌لى واقعیگ دروس بویه‌و بایه‌سه وه‌لیا بگونجیه‌یگ . هه‌رچه‌نى ئى وڵاته هویچ په‌یوه‌سبوینیگ وه كورده‌وه نه‌یریگ ، وه‌لى وه‌ل ئه‌وه‌یشا هه‌میشه وه‌ل خه‌ت ناوخوه‌یى و هه‌رێمایه‌تى و ناوده‌وڵه‌تیا كورد خوه‌ى گونجانگه ئه‌را ئه‌وه‌ك دویر بووگ له تاوانباركردنى .
چه‌ودیره‌یل سیاسى و تاریخى و كلتوورى عراق وه عه‌ره‌به‌یلیشه‌وه ئه‌و ڕاسیه نیه‌شارنه‌وه ك ئى وڵاته وه‌سه‌به‌ب پیكهاته‌یل نه‌ته‌وه‌یى و مه‌زه‌ویه‌گه‌ى مه‌حاڵه حوكم و سستمیگ سیاسى خاس و سه‌ركه‌فتگ له‌تى پیاده بكریه‌یگ ك مایه‌ى ره‌زامه‌نى گشت پیكهاته‌یل بووگ ، له‌ى ڕویه‌وه تویه‌نیم راى و ئه‌ڕاى چوین شاره‌زایه‌یل بخه‌یمنه ڕوى ك له‌لیان هه‌س ئویشیگ : عراق وڵاتیگ دروسكریاگ دو نه‌ته‌وه‌یى و دو مه‌زه‌ویه‌و مه‌رجه‌یل به‌رژه‌وه‌ندى چه‌ن ده‌وڵه‌تیگ دروسى كرد ، وه‌لى له‌یرا پرسیاریگ سه‌رهه‌ڵده‌یگ ، ك ئه‌ویش ئه‌وه‌سه ئایا ئى عراقه وه‌ختى ناتگه بشیویه‌یگ و بووگه سێ ولایه‌ته‌گه‌ى جاران و له‌بان سیاسه‌ت ئیسه‌یش بووگه سێ هه‌رێم فیدراڵ ؟ شایه‌ت له‌دید ئیمه‌وه جویر كورد فره زویتر له‌ئیسه وه‌خت ئه‌وه هاتویگ ك ملله‌ت كورد وه‌گشتى شاد بووگ وه‌هه‌قه‌یل خوه‌ى ، ك پیكهاتنه له‌هه‌ق چاره‌نویس ، وه‌و مه‌عنا ك ئى ملله‌ته هه‌ق داشتووگ بڕیار له چوینیه‌تى ژیان خوه‌ى به‌یگ و ئه‌و قه‌واره ك له‌تى ژیه‌یگ ، وه‌لى له‌یرا دو چشت هه‌س ك جیازازن له‌یه‌ك ، ئه‌ویش واقع و راسیه ، هه‌ڵبه‌ته لكانن هه‌رێم كوردستان وه‌عراقه‌وه شایه‌ت وه‌رجه دروسبوین ده‌وڵه‌ت تازه‌ى عراق بووگ ، وه‌لى وه‌ل نه‌مه‌ندن ئمپراتۆریه‌ت عوسمانى ئومیدیگ بوى ك ولایه‌ت موسڵ زوورمینه‌ى كورد وه‌ل ده‌وڵه‌ت تازه‌یا نه‌وگ و جویر به‌شیگ له ده‌وڵه‌ت تازه‌ى توركیا بمینیگه‌وه ك وه‌گووره‌ى ئه‌ڕاى چوین شاره‌زایه‌یل جویر یه‌كه‌و له‌هه‌دوگ حاڵه‌ته‌گه وه‌ك نه‌ته‌وه‌یگ بنده‌س نه‌ك سه‌رده‌س ته‌ماشا كریه‌یگ .
ئیسه‌یش ك هویر له‌وه كریه‌یگ ئى عراقه دابه‌ش بكریه‌یگ ئه‌را سێ ولایه‌ت له‌بان بنه‌ماى نه‌ته‌وه‌یى و مه‌زه‌وى ، بایه‌سه هویر له چوینیه‌تى و چه‌نایه‌تى كاریگه‌رى ئى بڕیاره بكریه‌یگ ، له‌ى لایه‌نیشه‌وه بایه‌س بپرسیم راسه ئه‌را كورد قه‌واره‌یگ نه‌ته‌وایه‌تى جروس بووگ ، وه‌لى دروسبوین دو قه‌واره‌ى مه‌زه‌وى – دینى له‌عراق ك هه‌ر یه‌كیگ له‌لیان سفه‌ت تایبه‌ت خوه‌ى دیریگ قه‌بوول بكریه‌یگ ؟ تا ئیسه له‌وه‌ر په‌رووشى ئیمه ئه‌را دروسبوین قه‌واره‌یگ كورد له‌واقع له‌یوا له‌لیمان كردگه لایه‌نه‌گه تر ئى باوه‌ته وه جوانى نه‌خوه‌نیمنه‌وه . له‌ڕوى زانسته‌وه شیویان ده‌وڵه‌تیگ و دروسبوین چه‌ن ده‌وڵه‌تیگ تر یه‌كیگه له‌و نه‌زه‌ریه‌یله ك ده‌وڵه‌ت وه‌پى دروس بووگ ، وه‌لى له‌ى وه‌خت و سه‌عاته ئى نه‌زه‌ریه ئه‌را ئیمه‌ى كورد به‌سیه‌یگه چه‌نه‌ها باوه‌ت تر نازگه‌وه ، چوینكه ئیسه‌ى عراق وه‌ك دویه‌كه‌ى ده‌وڵه‌ت عوسمانى نیه ك وه‌پیاو ناساق و نه‌خوه‌ش تاریف كریاو ده‌وڵه‌ته‌یل سه‌ركه‌فتگ له جه‌نگ جه‌هانى یه‌كم لاشه‌ى له‌بان خوه‌یان به‌شبه‌شه‌و بكه‌ن . ئاڵشتكردن نه‌خشه‌ى رووژهه‌ڵات ناوڕاس وه‌گشتى دویاى نزیكه‌ى 100 ساڵ له ڕیككه‌فتن سایكس – بیكۆ كاریگه هه‌ر بایه‌س بكریه‌یگ ، چوینكه كیشه‌یل نه‌ته‌وایه‌تى له‌ى ناوچه ك دیارترینیان كیشه‌ى كورده مه‌حاڵه وه‌بى چاره‌سه‌ر بمینیگه‌وه ، ئه‌وه‌ك ئیسه‌یش دوینریه‌یگ سه‌رگه‌ردانییگ وه‌پیه‌وه دیاره له‌لایه‌ن گه‌وراهیزه‌یل دونیاوه‌و جووریگه له‌مه‌سه‌له‌ى سیاسى له‌شیواز چوینیه‌تى ره‌فتاركردنیان وه‌ل ئه‌و قه‌واره‌یا ك ئیمه ناوى نایمنه هه‌رێمیگ فیدراڵ سه‌ر وه‌ده‌وڵه‌ت عراق .
چه‌ودیره‌یل سیاسى و تاریخى و كلتوورى عراق وه عه‌ره‌به‌یلیشه‌وه ئه‌و ڕاسیه نیه‌شارنه‌وه ك ئى وڵاته وه‌سه‌به‌ب پیكهاته‌یل نه‌ته‌وه‌یى و مه‌زه‌ویه‌گه‌ى مه‌حاڵه حوكم و سستمیگ سیاسى خاس و سه‌ركه‌فتگ له‌تى پیاده بكریه‌یگ ك مایه‌ى ره‌زامه‌نى گشت پیكهاته‌یل بووگ ، له‌ى ڕویه‌وه تویه‌نیم راى و ئه‌ڕاى چوین شاره‌زایه‌یل بخه‌یمنه ڕوى ك له‌لیان هه‌س ئویشیگ : عراق وڵاتیگ دروسكریاگ دو نه‌ته‌وه‌یى و دو مه‌زه‌ویه‌و مه‌رجه‌یل به‌رژه‌وه‌ندى چه‌ن ده‌وڵه‌تیگ دروسى كرد ، وه‌لى له‌یرا پرسیاریگ سه‌رهه‌ڵده‌یگ ، ك ئه‌ویش ئه‌وه‌سه ئایا ئى عراقه وه‌ختى ناتگه بشیویه‌یگ و بووگه سێ ولایه‌ته‌گه‌ى جاران و له‌بان سیاسه‌ت ئیسه‌یش بووگه سێ هه‌رێم فیدراڵ ؟ شایه‌ت له‌دید ئیمه‌وه جویر كورد فره زویتر له‌ئیسه وه‌خت ئه‌وه هاتویگ ك ملله‌ت كورد وه‌گشتى شاد بووگ وه‌هه‌قه‌یل خوه‌ى ، ك پیكهاتنه له‌هه‌ق چاره‌نویس ، وه‌و مه‌عنا ك ئى ملله‌ته هه‌ق داشتووگ بڕیار له چوینیه‌تى ژیان خوه‌ى به‌یگ و ئه‌و قه‌واره ك له‌تى ژیه‌یگ ، وه‌لى له‌یرا دو چشت هه‌س ك جیازازن له‌یه‌ك ، ئه‌ویش واقع و راسیه ، هه‌ڵبه‌ته لكانن هه‌رێم كوردستان وه‌عراقه‌وه شایه‌ت وه‌رجه دروسبوین ده‌وڵه‌ت تازه‌ى عراق بووگ ، وه‌لى وه‌ل نه‌مه‌ندن ئمپراتۆریه‌ت عوسمانى ئومیدیگ بوى ك ولایه‌ت موسڵ زوورمینه‌ى كورد وه‌ل ده‌وڵه‌ت تازه‌یا نه‌وگ و جویر به‌شیگ له ده‌وڵه‌ت تازه‌ى توركیا بمینیگه‌وه ك وه‌گووره‌ى ئه‌ڕاى چوین شاره‌زایه‌یل جویر یه‌كه‌و له‌هه‌دوگ حاڵه‌ته‌گه وه‌ك نه‌ته‌وه‌یگ بنده‌س نه‌ك سه‌رده‌س ته‌ماشا كریه‌یگ .
ئیسه‌یش ك هویر له‌وه كریه‌یگ ئى عراقه دابه‌ش بكریه‌یگ ئه‌را سێ ولایه‌ت له‌بان بنه‌ماى نه‌ته‌وه‌یى و مه‌زه‌وى ، بایه‌سه هویر له چوینیه‌تى و چه‌نایه‌تى كاریگه‌رى ئى بڕیاره بكریه‌یگ ، له‌ى لایه‌نیشه‌وه بایه‌س بپرسیم راسه ئه‌را كورد قه‌واره‌یگ نه‌ته‌وایه‌تى جروس بووگ ، وه‌لى دروسبوین دو قه‌واره‌ى مه‌زه‌وى – دینى له‌عراق ك هه‌ر یه‌كیگ له‌لیان سفه‌ت تایبه‌ت خوه‌ى دیریگ قه‌بوول بكریه‌یگ ؟ تا ئیسه له‌وه‌ر په‌رووشى ئیمه ئه‌را دروسبوین قه‌واره‌یگ كورد له‌واقع له‌یوا له‌لیمان كردگه لایه‌نه‌گه تر ئى باوه‌ته وه جوانى نه‌خوه‌نیمنه‌وه . له‌ڕوى زانسته‌وه شیویان ده‌وڵه‌تیگ و دروسبوین چه‌ن ده‌وڵه‌تیگ تر یه‌كیگه له‌و نه‌زه‌ریه‌یله ك ده‌وڵه‌ت وه‌پى دروس بووگ ، وه‌لى له‌ى وه‌خت و سه‌عاته ئى نه‌زه‌ریه ئه‌را ئیمه‌ى كورد به‌سیه‌یگه چه‌نه‌ها باوه‌ت تر نازگه‌وه ، چوینكه ئیسه‌ى عراق وه‌ك دویه‌كه‌ى ده‌وڵه‌ت عوسمانى نیه ك وه‌پیاو ناساق و نه‌خوه‌ش تاریف كریاو ده‌وڵه‌ته‌یل سه‌ركه‌فتگ له جه‌نگ جه‌هانى یه‌كم لاشه‌ى له‌بان خوه‌یان به‌شبه‌شه‌و بكه‌ن . ئاڵشتكردن نه‌خشه‌ى رووژهه‌ڵات ناوڕاس وه‌گشتى دویاى نزیكه‌ى 100 ساڵ له ڕیككه‌فتن سایكس – بیكۆ كاریگه هه‌ر بایه‌س بكریه‌یگ ، چوینكه كیشه‌یل نه‌ته‌وایه‌تى له‌ى ناوچه ك دیارترینیان كیشه‌ى كورده مه‌حاڵه وه‌بى چاره‌سه‌ر بمینیگه‌وه ، ئه‌وه‌ك ئیسه‌یش دوینریه‌یگ سه‌رگه‌ردانییگ وه‌پیه‌وه دیاره له‌لایه‌ن گه‌وراهیزه‌یل دونیاوه‌و جووریگه له‌مه‌سه‌له‌ى سیاسى له‌شیواز چوینیه‌تى ره‌فتاركردنیان وه‌ل ئه‌و قه‌واره‌یا ك ئیمه ناوى نایمنه هه‌رێمیگ فیدراڵ سه‌ر وه‌ده‌وڵه‌ت عراق .
