مەردم کەسیگ (رەنجبیوەر) خوازن تا تەکانیگ وەرەو نوا بخوەن

وەلێ ئەگەر ئەو کەسە ماشینەگە جویلان، هەگ کەفتە جویلە، دی خوەشی تیەێد وەجویلە وەردەوام بوود، کە ئەگەر کەسیگ نوای ماشین جویلەکەر بگرێد، ماشین زوور کەێد و خوازێد لە جویلەکردن وەردەوام بوود، و خوازێد جویر خوەی بمینێد.

هاتێ ئی یاسا لە فیزیا لەبان فرە چشتیش بپووڕێد، وەتایبەت لەناو مەردمیش، وە تاک و وە بڕ، و دیارە لەبان سرووشت جموجویل کۆمەڵگەیش زاڵە.

ئەرا نموونە؛ وڵات چین، شمارەی دانیشتگەیلی فرە فرە بوی، تا دەسەڵاتەیل ناچار بوین قەیەغەی زایین بکەن، و تا چەن ساڵیگ هەر خیزانیگ تەنیا یەک مناڵ هاوردن، وەگورەی ئەو یاسا کە ناچاریان وە تەنیا مناڵیگ کەێد، و ئیرنگە، ئەو وڵاتە کەفتیەسە قەیران زایین، کە وەی دویاییە خەوەرەیل باس ئەوە کەن کە مناڵ وەدەس نیەکەفێد، و ژنەیل دووگیان نیەوون، و بەشەیل مناڵ زایین لەناو خەسەخانەیل بیکار کەفتنە، و ئیسەیش گاڵ دویەتەیل دەن شوی بکەن و مناڵ بارن، وەلێ بیخود، چماێ سرووشت مناڵبوین لە وڵات چینر خوازێد هەر جویر خوەی بمینێد.

کابرایگ لە بن ماڵ نیشتیە، تەکانیگ خوازێد تا بچوودە مینەی کاریگ، هەگ دەرچگ، دي نیەخوازێد باێدە ماڵەو.

لەش وەرزشوان، وەرجەیەگ بچوودە ناو بازی، جويلەکردنیگ خوازێد، تا (گەرمەو بوود) تا بخوازێد لە جویلەکردن بمینێد.

 نموونەیلیگ ئەرا ئەو یاسای فیزیاییە هەس، لە رەفتار مەردم، یا رەفتار گەلیگ وە گشتی، کە هەرچەن کردن ئەو رەفتارە، یا نەکردن ئەو رەفتارە، زەرەد گەورەیگ وە گشتی دەێد، وەلێ هەر ئەو گەلە خوازێد جویر خوەی بمینێد.

گەلەیل هەر جویر خوەیان مینن، تا کەسیگ تیەێد جویلەیگ خەێدە ناویان، وەلێ ئەو گەلە زووریگ گەورە کەن تا جویر خوەیان بمینن، و زوورەگە کەفێدە بان ئەو کەس (رەنجبیوەرە) کە هاتیە جویلە بخەێدە ناویان.

لە ساڵ 1904، گۆڤار ستراند بەریتانی، کوڵە چیرووکیگ ئەرا هیێبیرت جۆرج ویڵز بڵاو کرد کە وت:

بیمارییگ ئەڵاجەوی رەسیە ناو ئاوای دویریگ لەناو کویەیل ئەندیز، کە گشت خەڵک ئاوایەگە دیە لەدەسدان، و گشتیان کوور بوین.

دویای ئەوە، مەردم ئاوایەگە لە جەهان بڕیانەو، و لە ئاوایەگە نەدراتن، و مناڵ کووریش زایین، و نەوە دویای نەوە هەر کوور و نەوەی کوور.

رووژیگ لە رووژان، کابرایگ (شاخەوانی) پای سڕ برد، و لە کویە کەفتە خوار، وەلێ هویچیگ وەپی نەهات، کە لەناو یەخ کەفتە گل، و سەری لە ئاوای (کوورەیل) دەرچگ.

کابرای شاخەوانی چەوی واز کرد، نووڕێد کە یە ئاواییگ ئەڵاجەویە، کە ماڵەیل پەنجەرە نەیرن، و رەنگ نەکریانە، و مەردم وەلایەو رەد بوون، و کەسیگ نیەتێدە نزیکی، و کەسیگ پاپەی نییە، و کەسیگ لەلی نیەپرسێد ت کیید و چە کەید لەی ئاوایە.

کابرا دی زانست کە ئی مەردمە کوورن، و کەسیگ چەودار لەناویان نییە.

کابرای شاخەوانی چگە لای بڕیگ لەو کوورەیلە، و باس خوەی کرد، کە چوین رەسیەسە ئی ئاوایە، و مەردمیگ هەس کە چەو دیرن و چەویان دوینێد.

هەگ ئی قسە کرد، مەردم ئاوایەگە دەوری گردن، و دەسکردنە پرسیار لە واتەی واژەیل (چەو، نووڕین، دیە، تەماشاکردن، رەنگ، رووشنایی…) کە ئی چشتەیلە نیەزانن، و هەناێ تواست ئەرایان باس بکەێد، دەسکردنە خەنەخەن و هەنەکی و سووکایەتی.

ئی کابرای رەنجبیوەرە، هەرچەنیگ تەقەلا دا، گشتی وە خراوی وەبانی هاتەو، کە مەردم ئاوایەگە بڕیار دان، چەوەیلی درارن، چوینکە وتن چەو شەیتانە و خوازێد شیت مەردم بکەێد.

دیارە کە مەردم نەک تەنیا خوازن هەر جویر خوەیان بمینن، بەڵکم خوسەیان لە هەر کەسیگیش تیەێد کە جویر خوەیان نییە.

لە فولکلۆریش، کوڵە چیرووکیگ هەس کە ئویشێد:

وڵاتیگ بوی، پاتشای خاس و دانایگ وەبان سەر مەردمەگەی بوی، و چەمیگ داشت، خەڵکەگە لەلی ئاو نووشیان، یەی دوژمنیگ هات، چشتیگ کردە ناو ئاو چەمەگە، کە هەر کەسیگ لەلی بنووشێد، شیتەو بوود.

پاتشا، ئاوی جیا بوی، و گشت مەردم لەو ئاوە نووشین، و گشتیان شیتەو بوین، تەنیا پاتشا وە دانایی خوەی مەن.

مەردم کەفتنەو شوین پاتشا وە هویها، وتن؛ پاتشا شیت بویە.

پاتشا، تا وە پاتشایی خوەی بمینێد، ئەویش ناچار بوی لە ئاو چەمەگە بنووشێد.

لە چیرووکیگ ترەک:

پاتشایگ بوی، کوڕیگ ئەرای بوی، تەنیا یەی گووش داشت، و فەرمانیگ دەرکرد هەر مناڵیگ لە وڵاتەگە یەی کووشی بووڕن.

هەرچە مناڵە لەو وڵاتە یەکی یەی گووشیان بڕیا، تەنیا کابرایگ توەنست مناڵەگەی لە چەو دارودەسەیل پاتشا بشارێدەو.

دویای 15 ساڵ، پاتشا مرد، و دەسەڵاتی رمیا، و مەردم ئازاد بوین.

ئەو کابرا کە کوڕەگەی لە گووشبڕین قورتار بوی، ئیرنگە کوڕ خوەی مەرەقەز کرد، تا وە ئاشکرا بچوودە ناو مەردم.

مەردم ئەو وڵاتە، کەفتنەو شوین گەنج وە هویهوا، کە وەپی وتن، کابرای دووگووشی.

لە میژوو ئەو کەسەیلە کە چشت نوویگ نشان مەردم دانە، گشتییان کەفتنەسە وەر سەختی و کوشتن و بڕین، تا دویای چەن ساڵیگ لە مردن ئەو (رەنحبیوەرە) دیار دەێد کە ئەو چشت نووە خاس بوی، و بوودە چشت باویگ لەناو مەردم، و نموونەیل فرە فرەیگ هەس، هەرلە ئەوانەگ باس زەوی و خوەر و ئەسارە کردنە تا ئەوانەگ رەنجیان بیوەر بویە ئەرا ئازادی و ئازادی ژن و ئازادی کۆیلە و ئازادی سیاپووسەیل و ئازادی قسەکردن و ئازادی ئایین و باوەڕەیل و وو….

تا رەسێدە رەنجبیوەرەیل کورد فەیلی کە یەکیگ خوازن جویلە بخەێدە ناویان.

و تا رەسێدە رەنجبیوەرەیل کورد وە گشتی.. کە رەنج  ئەرا ئازادی کوردستان دەن.