نووڕینیگ بەریتانی وینەی تاریکیگ ئەرا عراق و ژیان خەڵکەگەی کیشێد
گۆڤار بەریتانی لە راپۆرتەگەی ک ئاژانس شەفەق نیوز ئەڵگەردانی کرد وت: گەورەترین وانە ک جەهان لە عراق هوکارەی بوود و لە شکستەیل داگیرکردن، ئەوەسە ک سنووریگ ئەرا توانای هیزە مەزەنەیل هەس لە چەسپانن چارەسەری لەدەیشت ئەرا بیناکردن دەوڵەتەیلیگ.
گۆڤارە بەریتانیەگە لە راپۆرتەگەی وە باسکردن چیرۆکیگ مرۆیی دەسوەپی کرد ک لە ساڵ ٢٠٠٧ بویە، هەنای پیاویگ وەناو عەلا سادق فەرەج بیسەروشوین بوی، و دویای چەن هەفتەیگ پیاویگتر مۆبایلەگەی هەڵگرد، و لە زوان محمد برای، ئەو پیاوە عراقی بویە، و نەوەتیە کوشتنەسەی، باوجی وتیە بچوو ئەرا پزشک دادوەری، و هەنای چگیمن، لاشەی براگەم نەوی.
راپۆرتەگە وتیش: عەلا لە ٢٥ی ئەیلوول ٢٠٠٨ لە تەمەن ٣٤ ساڵان بوی، هەنای جویر پاسەوانیگ ئەمنی حکومەتی لە باکوور بەغداد کار کردیاد، و سەرنقوم بوی، و خانەوادەگەی مەزەنە کەن وەدەس یەکیگ لە میلیشیایل شیعە کوشیاگە.
راپۆرتەگە وتیش: محمد برای ها ئەو باوەڕە ک تەرمەگەی نەوریاسە پزشک دادوەری، وەلی فڕە دریاسە ناو زەوییگ کشتوکاڵی، و هەر وەدەسیان نەکەفت، وتیش: ساڵیگ یا دوو ساڵ وەگشت شیوەیگ مینەی لاشەی براگەم کردیمن، وەلێ هویچیگ پەیا نەکردیمن.
دویای ٦ ساڵ لە نەمان عەلا، بنەماڵەکەی وەفەرمی مردنی لە دادگا توومار کردن، و مووچەیگ مانگانە وە ١٦٠ دۆلار کەفتە دەس ژن و مناڵەیلی لە دامەزراو شەهیدەیل، و محمد خەرج سێ مناڵەگەی هەڵگرێد.
راپۆرت گۆفارەگە وت: باس خیزانەگەی فەرەج جویر نموونەیگ دڵتەزنە ئەرا ئەو کەلەمە ک کەفتیەسە ناو مەلیۆنا ماڵ عراقی، وتیش؛ مەلیۆنا لە عراقیەیل دویای داگیرکردن عراق لە وڵاتەگە دەرچگن، و زیاتر لە ١٨٥ هەزار مەدەنی لەناوبەین ساڵەیل ٢٠٣٣ تا ٢٠٢٧ وە کوشتن و بڕین ناوخوەیی کوشیان، وەگورەی ریخریاگ "عراقی بودی كاونت" لە وەختیگ شمارەیگ دیاری ئەرا بیسەروشوینەیل نییە، باوجی دەسەی ناودەوڵەتی ئەرا بیسەروشوینەیل ئویشێد: نزیکەی یەک مەلیۆن کەس وەماوەی دەیان ساڵ وەرجە و دویای ٢٠٠٣ بیسەروشوین بوین.
وتیش: ماشینەیل بومبی دی وەشیوەیگ روژانە لەناو بەغداد پایتەخت نیەتەقن، و قەناسەیل لەبان بیناکان نەمەن، و شمارەی کوشیاگ و رفیاگەیل لەبان ناسنامەی بنچینە یا مەزهەو فرە کەمترەو بوی، و هەمیش پارچەیل کۆنکریت هیزەیل ئەمریکا ک ناوچەی شارستانی پارچە پارچە کردیاد، ئەوەیش نەمەن، و ریخریاگ داعش نەمەن.
وتیش؛ وەگەرد ئەوەیش، وەخت خوەشیگ بوی هەنای شار بەسرە میوانی پاڵەوانیەتی جام خەلیجی لە تووپان کرد، و هەڵوژاردەی عراق لەناوی سەرکەفت.
راپۆرتەگە دیاری کرد ک عراق وە تەنیا بەش بویچگیگ لە توانایل خوەی کار کەێد، و هیمان بار ئەو شۆکەیل ناواکویە هەڵگرێد، جویر ئەو سەرنقومبوینە وەگەرد عەلا، و هەمیش لەسای دەوران وەردەوامیگ لە تونەڕەوی و نەداری.
وتیش: نەمان توانا و هەسی گەندەڵی و گیچەڵ فەرمانبەری، ئەوە نشان دەێد ک حکومەتەیل پشتاوپشت شکست هاوردن لە بیناکردن دامودەزگایل باوەڕدار.
راپۆرتەگە لە زوان جواد پۆلانەی وەزیر وەرین ناوخۆ ک ئیرنگە پەرلەمانتارە، وت: وەداخەو هویرکردن سیاسی ستراتیژی نەڕەسیە ئاست خوازیاگ ئەرا بیناکردن دەوڵەت، و هەر دامودەزگایگ حکومەتی، گیچەڵ گەورەیگ دیرێد.
راپۆرتەگە وتیش؛ دەوڵەتەگە گشت چشتیگ پیشکەش کەێد، و لە خود وەختەگە هویچیگ نیەکەێد، ک هەر ساڵیگ ناو هەزاران کەس خەێدە ناو فەرمانبەری بی بەرهەم هەتاهەتایی، و ملیارا دۆلار ئەرا پاڵپشتیکردن سوتەمەنی و کارەبا و خوەراک سەرەکی خەرج کەێد، و پویل دەێدە قوربانیەیل تونەڕەوی ئەرا سەردەم جەنگ وەگەرد ئیرانیش.
وەگورەی موزهەر محمد ساڵح، راویژکار دارایی سەرۆکایەتی حکومەت، خەرج مانگانەی مووچەی فەرمانبەرەیل و خانەنشینی و چەودیاریکردن کۆمەڵایەتی رەسێدە نزیکەی ٧.٣ تریلیۆن دینار (نزیکەی ٥ ملیار دۆلار)، واتە نزیکەی نیمەی داهاتەیل مانگانەی عراق لە فرووشتن نەفتە، ک خوەی سەرچەوەی سەرکیە ئەرا داهات دەوڵەتەگە، و تەنیا چشت کەمیگی ئەرا خاسەوکردن خزمەتگوزاری مینێدەو.
لە ئەنجام ئەوە، راپۆرتەگە ئویشێد: بینا ژیرینە رمیا، جویر تووڕ کارەبا ک تەنیا ١٢ ساعەت کارەبا دەێد، و خاوەن ماڵ و کۆمپانیایل ناچار بوون پەنا وە موەلیدەیل بوەن.
وتیش: لە وەختیگ ٤.٥ مەلیۆن کەس لەناو کەرت گشتی کار كەن، و ٢.٥ مەلیۆن تریش هانە لیست مووچەی خانەنشینی، هیمان بیکاری لەناو گەنجەیل رەسێدە ٣٥٪، وەگورەی قسەی ریخریاگ کار ناودەوڵەتی، و لەسای زاڵبوین دەوڵەت لەبان شوینەیل فرەیگ لە ژیان مەردم ئەرا دەیان ساڵ، دویرەکەفتن لە کەرت تایبەت هەس و گومانیش لەلی کریەێد، ک گەرەنتی کەمتر هاناویان و ساعەت کارکردن درویژترە لە کەرت حکومەتی.
راپۆرتەگە وتیش: سەرکردەیل عراق خاسەوکردن لە ساڵەیل ململانەی یا بیناکردن کەرت تایبەتیگ قایمتر ئاسانەو نەکردن، ک کارەیل رۆتینی و رەفتارەیل گەندەڵی لەناو دامودەزگایل حکومەتی پڕە.
راپۆرتەگە لە زوان وەرپرسیگ وەرین لە حکومەت وت: فرەی گەورە وەرپرسەیل پۆست و پلەی خوەیان لەناو دامودەزگایلیان ئەرا دەوڵەمەنکردن خوەیان و بنەماڵەیان وەکار تیارن، عراق وەدەس دەسەڵات خاس و پاکیگ نییە، تەما و چڵیسی رانێدەی.
راپۆرتەگە لە زوان تۆێژینەر سیاسی سەجاد چیاد وت: وەرپرسەیل کەرت گشتی مووچەی خاسیگ گرن، و کار تا گشت تەمەنیان دیرن، ئەراوە خوازن ئی رەوشە هەر وەیجویرە بمینێد، و دویر لە چاکسازی کەفن.
راپۆرتەگە باس نەوین تەکنەلۆجیا و کار ئەلیکترۆنی لەناو دامودەزگایل دەوڵەت کرد، ک کاغەزەیل لەلای وەزیرەیل کەڵەکە بوون، ک نشان تەمەڵی کەرت گشتی دەێد، و هەمیش یە دەرفەت ئەرا گەندەڵی واز کەێد.
هەرلیوا، راپۆرتەگە وتیش: ٤٠٪ لە خەڵک عراق ک شمارەیان رەسێدە ٤٢.٢ مەلیۆن کەس، تەمەنیان ها خوار ١٥ ساڵان، ک شمارەی دانیشتگەیلی وەزوی زیای کەێد، وە ریژەی ٢.٥٪ ساڵانە، ک جویر ریژەی چەن وڵاتیگە لە ئەفریقا باشوور بیاوان، و فرە لە ناوڕاس بانک ناودەوڵەتی بەرزترە ک رەسێدە ١.٣٪ ئەرا ناوچەی خوەرهەڵات ناوڕاس و باکوور ئەفریقا.
وتیش: زیایبوین شمارەی گەنجەیل، واتە فرەیگ لە عراقیەیل ئی سەردەمە وە شیوەیگ راستەخۆ لە ژیان سەردەم سەدام حسێن نیەزانن، ک باسەیلیگ لەبان ستەم و وەحشیانەی لە باوگ و داڵگ و برادەرەیل گەورەتر ژنەفن، وەلی هەمیشە لەدەس سەرکردەیل ئیسە رازی نیین، و نەیش لە ئی دەسەڵات بەشبەشەکیە.
راپۆرتەگە لە زوان مارسین شمەری خانمە تۆێژینەر لە کولێژ هارڤارد کینیدی ئویشێد: عراق وە گشتی و ئەگەر وەگەرد خوەرھەڵات ناوڕاس بەراوردی بکەێ، هیمان دامودەزگایلیگ دیموکراتی دیرێد، و توانای گەشەپیدانی وەشیوەیگ گەورەتر هەس، و هەمیش هاتێ ئەوانەیش بڕمیەن.
هەمیش لە زوان مەریەم سەمیر عەلی رووژنامەوانی و چالاکوانە لە چین ماف ژن وت: ئیمە جویر ژین، رخە گەورەگە لەڕویمان ئەوەسە ک ماف داواکردن مافمانیش نەیریمن، و نەگ لە پەسەنکردن ئەوەگ هوکارەی بویمن یا خوەنیمنەی، و نەیش لە گەشتکردن.
وتیش: ئیمە لەی چشتەیلە بیبەشیمن، وەلێ راپۆرتەگە وەگەرد ئەوە دیاری کرد ک بەشیگ لە نشانەیل سەرەکی ژیان خاسەو بویە، ک شمارەی ئەو مناڵەیلە ک لە خوار تەمەن پەنج ساڵان ئەرا نزیکەی نیمە داوەزیا.
راپۆرتەگە پرسیار کرد، ک ئایا جەهان چە توەنێد لە عراق و شکست داگیرکردن وەلایەن ئەمریکا هوکارە بوود، ئیجا وت: هاتێ ئی کارە پەیوەندی وە تاونایل هیزە مەزەنەیل لە بیناکردن نەتەوە دیرێد.
راپۆرتەگە لە زوان دوگڵاس لوت ک جویر جیگر راویژکار ئاسایش نەتەوەیی ئەرا جۆرج بووش لە جەنگەیل عراق و ئەفغانستان کار کرد، وت: یەکەمین و دویاترین چشت ک هوکارەی بویم، ئەوەسە ک چە توانایگ دەیشتەکی هەس ک رژیم نوویگ لەناو وڵاتیگ جویر عراق بچەسپنێد؟، و باوەڕ دیرم ک ئەزموونەگەی عراق وسیانیگ وەپیمان دەێد، یا شایەت هیلیدەمان لە توانامان لەبان چەسپانن وەڵامیگ لە دەیشتەو سەر بچەمنیمن.
