نێچیروان بارزانی.. پیاو وه‌خته‌یل سه‌خت له‌ناوبه‌ین به‌غداد و ئه‌نقه‌ره
شەفەق نیوز/ ئەو جووڵەی سیاسی زوینە ک نێچیرڤان بارزانی سەرۆک هەرێم کوردستان کردەی، چ لە سەردانەگەی چوارشەممە ئەرا بەغداد و کۆبونەوە وەگەرد ئیمانویل ماکڕۆن سەرۆک فەڕەنسا، ئیجا دویای دوو رووژ چگنی ئەرا ئەنقەڕە و دیدار وه‌ڵ رەجەب تەیب ئۆردوگان سەرۆک تورکیا، پاڵپشتی ئەو شیوە کرد ک خوەی ئەو پیاوەس ک بەرژەوەنیەگان لە یەکلاکردنەوە ودەورەگان لەلای گردەو بوود، چ لە ناوخۆیی یا لە هەرێمی.
هیمان زایه‌ڵه‌ی قسەگەی ماکڕۆن وەختا رەسیە بەغداد لەگووش چەودیرەگان دەنگەو دەێد، هەنای لە هاتنەگەی لە بەیروت نەهامەتدی وت: ئارامی هەرێمیەگە رەسیەسە کنارەگەی، و خوەییش داوا لە بارزانی کرد باێدە بەغداد تا وەتەنیا گردەو بوون، وئەوە گشتی نشانەی گرنگی ئەو جووڵەس ک سەرۆک هەرێم کوردستان کردەی جوور پیاو چرکە سەختەگان لەی دۆخەیلە و لەی وەختە وەتایبەت.
بارزانی ک چەویکەفێدە ماکرۆن نیگەران لە کردەوەیل تورکیا، چ لە سنور هەرێم کوردستان، یا لە خوەرهەڵات دەریای ناوڕاس ک ئەورەیل ململانە گردەوبوون، شایەت بوودە جەنگ هەرێمییگ تورکیا و فەڕەنسا ویونان و قوبڕس وئیتالیا و شایەت هەمیش میسر وسعودیە وئیماڕات ولیبیا لەناوی بوون. پەیامەگەی ماکرۆن روونە ک فەڕەنسا لەناوچەگە هەسەی و خاوەن دەور وبەرژەوەنەیلیگ ترە لە خوەرهەڵات ناوڕاس، تا رەسێدە بەغداد وهەولێر.
لەی شوونەو هەردوگ چەوپیکەفتنەگە ک بارزانی لە بەغداد وئەنقەڕە ئەنجامیان دا گرنگی خوەیان دیرن، و پاڵپشتی ئەوە کەێد ک جوور لایەن سه‌ره‌كییگە لە رووداوەیل ناوچەگە.
لە چین ناوخۆییش، روونی پەیامەگان کەمتر نەوی، پەیامیگ باس لە رک لەبان پایەی هەرێم کوردستان کەێد لە دید فەڕەنسیەگە ئەرا ناوچەگە ولە رێکخستن پەیوەندیەگە وەگەرد بەغداد، ئەراوە داواکاری چیەوپیکەفتنەگەی بەغداد بوی وه‌ل سەرۆک هەریم، ورسومە پڕۆتوکۆلیەگە ک لە ووردەکاری شیوەییەگە بوی، هه‌میش وەتەنیا دیدار هەردوگ سەرۆک ئەرا گفتوگۆکردن، وئیجا گەشتەگەی بارزانی وه‌كه‌میگ دویای ئەوە ئەرا ئەنقەڕە، گرنگییگ زیاتر دا چەوپیکەفتنە کورردستانی- فەڕەنسیەگە.
چەودیرەگان نووڕستن ک ماکڕۆن لە ویستگەی بەیروت - بەغداد، نیەخوازێد وە شیوەیگ ئاشکرا ئاماژە بیەێدە دەورە ئیرانیەگە یا دەسەڵاتە ئیرانیەگە هەکاتی وەرپرسە ئەمریکیەگان ک لە گشت باوەتیگ پەیوەندی وە ناوچەگە بیاشتاد باس ئەوە کەن.
ئەراوە، ماکرۆن وەختا باس باوەت سەروەری عراق کرد ورەتکردن دەسوەردانە دەیشتیەگان، ک خوەی ئاماژەی وەرین ( فلۆڕانس بارلی ) وەزیر سوپایل فەڕەنسا بوی وەختا وەرجە خوەی سەردان عراق کرد، ک له ئاماژەگە وە تایبەت دیاری تورکیا کرد، وەتایبەت هەنای وەزیرە فەڕەنسیەگە وه‌ل عراق باس لە نواگردن وسانن پێشێلکاریەگان لەبان خاک عراق كرد.
ئاشکرایە ک هێزەیل تورکیا ئەرا دەور دوو مانگە پێشێلکاریەگان لەناو سنور هەرێم کوردستان کەێد، وەدەسپیچ وەشوونکەفتن پەکەکە، ئەویش بویە هووکار قوربانی بوین وئاوارەییگ ئەرا فرەیگ، و هەمیش پەیوەندیەگان لەناوبەین ئەنقەڕە وبەغداد شیویان، ک داوای باڵوێز تورکیا ئەرا چەن جاریگ کریا ئەرا وەدەسداین ناڕەزایەتی فەرمی.
بارزانی پەیوەندیەیل ئارامیگ وەگەرد تورکیا دیرێد، لە خود وەختەگە پەیوەندیەگەی وەل حکومەت فیدڕاڵی لە بەغداد، وەتایبەت وەگەرد رەسین موستەفا کازمی ئەرا سەرۆکایەتی حکومەتەگە ك خاسبوین دیاریگ وەخوەی دوینێد، کاریگەری داشت لەبان ژمارەیگ لە باوەتە ئاڵوزەگان ک لە ساڵەیل گوزەیشتە لەناوبەین هەردوگلا باو بوین.
وەی شیوە، ئامادەبوین بەغدا ئەرا دیدار ماکڕۆن وە میوانییگ عراقی، هەمیش پاڵپشتی پایەی هەرێم کوردستان کەێد، ئیجا چگنەگەی رووژ جمعە ئەرا ئەنقەڕە ک گفتوگۆ وەگەرد ئەردوگان و مەولود چاویش ئۆغڵۆ وەزیر دەرەوە، نشان دەێد ک چشتیگ لە پشت پەردەگان بوود، وەئامانج سووکەوکردن کینەگان، و هەرێم کوردستان و وەتایبەت بارزانی، فرە لە قاقەزەیل ها وەدەسیەو، ک توێنێد ئەرا چارەسەرکردن قەیرانەگان وەکاریان بارێد، وەو چوورە گ خزمەت هەرێم وعراق بکەێد.
چەودیرەگان وتنیش؛ راسە چەوپیکەفتنەگەی بارزانی-ماکڕۆن لە بەغداد ئەنجام دریا، و وەداواکارییگ لە سەرۆک فەڕەنسا، بەڵکم وە رووشنی ئاشکرای تایبەتی و پایەی دەستوری هەرێم کورەدستان نشان دەێد، ک رەفتارە جیوازەگە وەگەرد سەرۆک هەریم سەرنج گشت جهان کیشا.
چەودیرەگان ئاماژەدان ک بەرزەوکردن ئاڵای کوردستان لە رسومە پڕۆتوکۆلیەگان ک ئەرا سەرۆک بارزانی کریا، نشان کاریگەری هەرێم لە دەوڵەت فیدڕاڵی دا، و هەمیش پایەی فەڕەنسا و سەرۆک ماکڕۆن و دەوری لە خوەرهەڵات ناوڕاس و ئه‌ڵسو‌كه‌فتی وەی شیوە وەگەرد سەرۆک هەرێم، جوور پاڵپشتییگە ئەرا بتەوکردن سیستم فیدڕاڵی لە ئیدارەی وڵاتەگە، ک لە ئەنجامەگەی پایەی هەرێم وەهێزەو کەێد.
چەودیرەگان وتنیش؛ نشانداین ئامادەیی سەرۆک هەریم ئەرا پێکەوە ژیان هاوسەنگانە و مسۆگەرکردن مافەیل هاوڵاتیەیل کوردستان جوور ئەو هاووڵاتیەگان عراق، و ئەو نشانەیلە ک لە رەفتار سەرۆک فەڕەنسا ئاشکرا بوین، گشتی نشانەیل گرنگن ئەرا دەسەڵات ولایەنە سیاسیە عراقیەگان لە روی ئەوە ک بایەسە گرفتەگان وەل هەرێم چارەسەربکریه‌ن ، ومقەیەتی مافە دەستوریەگەی بکریەێد.
ئی پەیامە بەغداد لەلی رەسیەسەو، و ئەویش ئاشکرا بوی لە رەفتارەگە وپەیوەندیەگە ک سەردانەگە لەلایەن کازمی و لایەنە سیاسیە عراقیەگان وەگەرد سەرۆک هەرێم ئاشکرای کردن، و ئەوەیش نشان سیاسەتە سەرکەفتگەگەی بارزانی دەێد لە مامڵه‌ی وه‌ل رووداو وچارەسەکردن گرفتەگان، و هەرچەگ باسکریا ئەوەسا کاریگەری سەرۆک هەرێم نشان دەێد جوور خاڵیگ گردەوکەر ئەرا گشت لایەنەگان لە ناو هەرێم وعراق وناوچەگە.
چەودیرەیلیگ باس لە ئومید خوەیان کردن ک دەرفەتیگه ئەرا هەرێم و حکومەت فیدڕاڵی له باوه‌ت سوودگردن له دەورو نه‌خشێگ ک نێچیرڤان بارزانی دوینیدێ.
ئەسیل نجێفی، سەرکردە لە بەرەی رزگاری وئاوه‌دانکردن بۆچون تایبەتیگ داشت لە ئەوەیگ پەیوەندی وه‌ی ئه‌ونوا چوینه دیرێد، لە چوونیەتی زامنكردن شوون هەرێم کوردستان و کورسیەگەی لە قەتار دویارووژ، دویای سەردانەگەی ماکڕۆن ئەرا عراق.
نجێفی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: سەردانەگەی ماکڕۆن ئەرا عراق، باس له ئاڵشتبوین ریشەیی لەناوچەگە و کیشانەوەی ئیران كه‌ید، . دەسەڵات ئیران بایەسە لە عراق و لوبنان وسوریا کۆتایی باێد، چوونکە خواست ناودەوڵەتی ئەرا ئی ئامانجە دروس بویە، و هیچ توانایگ ئەرا ئاڵشتکردن ئی خوازیه ناودەوڵەتیە نیە.
نجێفی وەتیش؛ فەڕەنسا زانێد ک تورکیا ئەو وڵاتەسە ک توانای پڕەوکردن بووشایەگە دیرێد لەدویای کیشانەوەی ئیران لە ناوچەگە، وئەیە نیگەرانی کردگە، وەتایبەت قەیرانەیلیگ لەناوبەین ئەنقەڕە و پاریس هەس، وفەڕەنسا تەقەلا دەێد تورکیا جیگر ئیران نەوود، ئەراوە ماکڕۆن جوور هەوڵدانیگ هات ئەرا پەیاکردن چارەسەریەیلیگ تر.
نجێفی وتیش؛ هەرێم کوردستان زانست ک هەوڵاداینەگان فەڕەنسا شکستهاوردگە، ئەراوە سەرۆک هەرێم رویکردە ئەنقەڕە تا دووارە شیوەی پەیوەندیەگان وەگەرد تورکیا بكیشن، وهەمیش لە بەرژەوەنی عراقە ک لەجیای رووی وەڕویبوین دووارە شیوەی پەیوەندیەگی وەل تورکیا بکیشێد ، وەتایبەت ک هێز تورکیە دیرێد لەناوچەگە دیاردەێد، و سیاسه‌ت هەرێم هیلێدەی شوون خوەی لە قەتار ئایندە گیربارێد.
وەگشتی، ئەوەیگ جیواز سەرۆک هەرێم کوردستان کەێد، پەیوەندیەگانیە وەگەرد دەوڵەتە هەرێمیەگان و ئۆڕوپا وئەمریکا، ک وه‌ڵ ئەو دەوڵەتەیلە ک نوێنەرایەتی دوبلۆماسی فروانیگ لە هەولێر پایتەخت هەرێم کوردستان دیرن وه چه‌و یه‌كسان رەفتار کەێد.
