٢٠٢٠.. سەختترین ساڵەگەی هەزارەی سێیەم لەبان جهان
شەفەق نیوز/ ساڵ ٢٠٢٠ ریفراندۆم جهانییگ نێخوازێد تا وە سەختترین ساڵەیل هەزارەی سێیەم بناسیەێد، تا ئیسە، ڤایڕۆس کۆڕۆنا هەر لە سەرتایی ساڵەگە خوارد، و چگە ناو ووردەکاریەیل مرۆیی تا زاڵەو بویە بان جەنگ و قەیران و ململانەیلی، تەنانەت لەبان خەوەر خوەشەگانی و دڵتەزنەگانی وە هەمان شیوە، بەڵکم رازی نەوی کۆتایی وەساڵ ٢٠٢٠ بارێک، وەبی نووەکردن مەترسیەگانی لەبانمان وە بنچینەیگ دڕندەتر و بڵاوتر لەو ڤایرۆسە ک ئەوەسا لە ساڵ ٢٠٢١ هەمیش بوودە هاوڕییمان.
ڤایڕۆسەگە ژیان مرۆیی وەگشتی ئاڵشتکرد، هەر لە دەسسەنین و باوشگردن و پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەگان، تا رەسێدە چالاکی ئابووری و سیاسی، ومردن بویە هەڕەشەی مەلیۆنا لە مەردم، و زیاتر لە چوار ملیار ئایم لە جووراجور پایتەختەیل و شارەیل جهان ناچار کەرەنتین کرد.
وەهەر حاڵ، ڤایرۆسەگە گورمیچەی سەختیگ داگە ئابووری جهانی، و هەمیش مردن زیاتر لە ١،٥ مەلیۆن ئایەم، و تووشهاتن ملیۆنەیلیگ تر، و مەزەنەگان باس لات بوین زیاتر لە سەد مەلیۆن کەس کەن.
فرە کەس دوینن ک شکستهاوردن دۆناڵد تڕامپ لە گرنگترین رووداوەیلە لە ساڵ ٢٠٢٠، ک دویای هەڵبژاردن ٣ی تەشرین دوویەم، سەرکەفتن جۆ بایدن ڕکابەرە دیموکراتیەگەی ئاشکرا بوی، بەڵکم تڕامپ رک لە سەرکەفتن خوەی داشت، و توومەت وەدەسکاری هەڵبژاردنەگە کرد، و کەفتە جەنگ دادوەری تا سەرکەفتنی بچەسپنێد، ک خوەی سیمایگە لە دەیان ساڵ ئەمریکا لە شیوەی نەیە.
وەگەرد بڕیگ لە هووکارەگان ک هیشتن تڕامپ شکست بارێد، تاوان کوشتن جۆرج فلوێد هاوڵاتییە ئەمریکی سیاگە، هەنای لە ژیر زرانی پۆلیسیگ ئەمریگی گیانی دەرچگ، ک بویە شکست گەورایگ لە دەرفەتەیل سەرکەفتن تڕامپ، و هەمیش بویە ئاڵووزییگ لەناوبەین چینەیل کۆمەڵگای ئەمریکی، ک خۆپیشاندانە گەپەگان وە دریژایی چەن هەفتەیگ لە بڕیگ لە شارەیل ئەمریکا ئاشکرای ئەو ئاڵووزیە کردن.
رووژ چوار ئاب، رووژیگ بینەزیر بوی لە مێژوو مرۆیی، ک یەکیگ لە گەپترین تەقینەوەیل بوی، دویای ئەو ئاگرە ک رەسیە ئاماریگ پڕ لە نیتڕەیل ئەمۆنیۆم لە بان بەندەر بەیروت، ک تەقینەوەگەی بویە هووکار زیاتر لە ٢٠٠ مردن و هەزاران لە زەخمدارەیل لە پایتەختەگەی لوبنان.
لە ١٥ی ئەیلوول، ئیمارات و بەحرەین لە رسوومەیلیگ لەناو ماڵ چەرمگ، وەچەودیریگردن تڕامپ، وە ئامادەبوین بنیامین نەتنیاهو سەرۆک حکومەت ئیسرائیل و وەزیرەیل دەرەوەی ئیمارات و بەحرەین واژوو لەبان گونجانن وەگەرد ئیسرائیل کردن.
ئیجا لە ٢٣ی تەشرین یەکەم شاندیگ فەرمی ئیسرائیلی رەسیە خەرتووم، و لە کۆنگرەیگ تەلەفزیۆنی و وەبەشداربوین تڕامپ، سووداتدنیش لەو راگەیاننە رەسیە کاروانەگەی ئیمارات و بەحرەین لە گونجاننی وەگەرد ئیسرائیل.
ئیجا لە دەی کانون یەکەم، هەنای تڕامپ لەبان تویتەر باس لە سەرکەفتتیگ مێژووی کرد، هەنای نووسان ک دووان لە گەوراترین برادەرەیلمان، ئیسرائیل و مەغریب رێککەفتن لەبان پەیوەندیەیلیگ دبلۆماسی تەواوی.
ساڵ ٢٠٢٠ دەسکردە پی وە دەرچگن بەریتانیا لە یەکێتی ئەوروپا لە شەو ٣١ کانون دوویەم، ئەوەیش جوور ئەنجامیگ لەو ریفراندۆمە ک بەریتانیەگان لە ساڵ ٢٠١٦ کردنەی.
لە باوەت جەنگ ئەفغانستان، گەشەکردن مێژوویگ بوی، هەنای لە ٢٩ی شوبات راگەیانن لە رێککەفتنیگ لەناوبەین ئەمریکا و بزووتنەوەی تاڵەبان، وەگورەی ئارەزو تڕامپ وە کیشانەوەی لەو جەنگەیلە ک تەواو نیەوون.
شایەت مەترسیدارترین جەنگەیل ٢٠٢٠، لە ناگورنی قەرەباغ بوی، ک لە ٢٧ ئەیلوول، رویوەڕوبینەگان بوینە جەنگەیل فراوانیگ لە بان ئەو هەرێمە ک ململانی هالەبانی، لەناوبەین ئازەربایجان ک لەلایەن تورکیا پشتگیری کریاگە، و کەمینە ئەرمەنیەگە ک لەلایەن ئەرمینیا پشتگیری کریاگە.
وەهەر حاڵیگ، دویای زیاتر لە ٥ هەزار کوشیاگ، و لەناوداین زەویەیل فراوانیگ لەلایەن ئەرمینیا، رووسیا رێککەفتنیگ دروس کرد و کۆتایی وە جەنگەگە هاوریا.
هەمیش لە ئاب ٢٠٢٠ ، قەیرانیگ سیاسی کەفتە بیلاروسیا، دویای سەرکەفتن سەرۆک ئەلێکساندر لوکاچیکو لە هەڵبژاردنەگە، ک ئۆپۆزسیۆنەگە وە دەسکاریکریاگ دانادەی و گوایە لە خوەرئاوا پاڵپشتی کریاگە، تا چەن هەفتەیگ خۆپیشاندانەگان وەردەوام بوین، و لوکاچیکو نوقڵانە وە دەسوەردان سەربازی راستەخۆ لەلایەن رووسیا دا، تا بڕیگ لە وەرپرسەیل ئۆپۆزسیۆنەگە واین، و بڕیگیان دەسگیر کریان.
لە سوریا، هەمیش لە حوزەیران دەسکریا جیوەجیکردن یاسای قەیسەر ئەمریکی ک زەرەدەیلیگ فرەتر رەسانە ئابووری سوریا، و زەرەد وە ژیان سووریەگان ک لە سەرەتای ساڵ ٢٠٢٠ ئەرزش لێرەگە وەرانوەر دۆلار داوەزین گەورایگ وەخوەی دی، ئیجا ڤایڕۆس کۆڕۆنا هات تا باریان زیاتر سەنگینەو بکەێد.
لە لیبیا، هەرچەن کۆتایی وە پەلامارەگەی لیوا خەلیفە حەفتەر لەبان ترابلوس دویای دەسوەردان تورکیا تەواو بوی، بەڵکم بەڵاچەی جەنگەگان تا ئیسە هەڕەشەی دووارەبوین دەن.
ئەفریقیا رووداو گرنگیگ تر وەخوەی دی، هەنای شۆڕش سەربازی ١٨ی ئاب دەسکردە پی ک ئەبوبەکر کیتا سەرۆک مالی رمان، و حکومەتیگ گواستنەوەیی وەرەو هەڵبژاردن دروس کریا، تا وە سەرۆکایەتی یاه نداو لە تەشرین یەکەم حکومڕانی لەماوەی ساڵ و نیمیگ ئەرا مەدەنیەگان باێدەو.
هەمیش رویوەڕوبینەیل فراوانیگ لە هەرێم تیگڕای لە ئەسیوبیا بوی ک توومەت بەرەی ئازادکردن گەلەگان تیگڕای کریا وە پەلامار کامپەیلیگ سەربازی، ک قەیرانەگە بویە هووکار ئاوارەبوین هەزاران لە ئەسیوبیەگان وەرەو سوودان.
لە تایلاند، خۆپیشاندانەیل فراوانیگ لەداواکردن دیموکراتی و دەسکیشانەوەی حکومەت و نووسین دەستوور نوویگ و چاکسازیەیل لە رژیم شاهی بوی.
ئاگرەگان لە دارستانەیل ئوسترالیا ک زیاتر لە ١٠٠ هەزار کێلومەتر لە رووبەر ئوسترالیا فەوتان، ئەوەیش لە ٢٠١٩ هاتە ناو ٢٠٢٠، وهەمیش ئاگرەیل فراوانیگ لە سنوور ئەرجەنتین و باراگوای و بۆلیڤیا و باشوور بەڕازیل هیز گردن، و هەمیش ئاگرەیل فرە فراوانیگ لە کاڵیفۆرنیا و بەشیگ لە ناوچەیل خوەرائاوای ئەمریکا لەوەر بەرزەوبوین پەیمانەییگ لە پلەیل گەرمی هیز گردن.
لە چینیگ تر؛ راسەوکردن لە حکومڕانی لە چەن دەوڵەتیگ بوی، لەلیان عومان ک سوڵتانەگەی مرد، و هەیسەم بن تارق ئال سەعید لە کانون دوویەم شوونی گرد، و لە ئەیلوول شازادەی کوەیت مرد، و شێخ نەوف ئەحمەد جابر سەلاح. شوونەگەی گرد، و هەمیش حکومەتیگ سوری نوویگ وەسەرۆکایەتی حەسەن عەرنوس لە ٣٠ ئاب دروس کریا.
وهەمیش جینشین شاه بەحرەین، شازادە سەلمان بن حەمەد سەرۆکایەتی وەزیران لە شوون شازادەی کۆچ کردگ وەرگرد، وهەمیش لە ١٦ی تەشرین دوویەم وەلید موعەلم وەزیرەر دەرەوەی سوریا مرد، و فەیسەڵ موقداد جیگر وەزیر دەرەوە شوونەگەی گرد.
لە ٢٥ تەشرین دوویەم، چینە وەرزشیەگە وە مردن ئەفسانەی تووپان ئەرجەنتین دییگۆ ماڕادۆنا دڵتەزن بوی.
