ئینتەرنێت شمشیرێکی دوودەم، بەڵام بۆکێ؟
لە ئەنجامی داواکاریەکەدا و بۆ وەڵامدانەوەی ئەرێنی داخوازیەکەی ئەردۆغان، هەزاران هاو وڵاتی ئەوشارە رژانە سەر شەقامەکان و لە رووبەڕووبوونەوەیەکی دەستەویەخەدا، هاوکاریەکی بێ وێنەیان پێشکەشی حکومەتی ئەو کرد و بوونە هۆکاری تێکشکاندنی کودەتاکە و دەستگیرکردنی کودەتاچیەکان .
هەر لەساتەکانی دەستپێکدا، کودەتاچی و پیلانگێڕەکان ناوەندی وێستگەی تەلەفزیۆنی دەوڵەتیی تورکیایان خستبووە ژێر دەستی خۆیان و بەتەواوی کۆنترۆلیان کردبوو، بەڵام وەک دیارە ئەوان لەو سەردەمەی دیجیتاڵدا بیریان لەوە نەکردبوویەوە، کە بۆ گرەنتیکردنی دەنگ و ڕەنگ و پەیام، ئیدی وێستگەی تەلەفزیۆنی فەرمیی دەوڵەت، رۆڵێکی یەکلاکەرەوە و بێ جێگرەوە ناگێڕێ و تەنیا گەیێنەری بێڕکەبەری پەیام نییە.
ئەو چیڕۆکە لە جوگرافیایەکی نزیک و لە وڵاتێکی دراوسێی ئێمەدا، لەوانەیە نمونەیەکی سەرکەوتوو و کاریگەری هاوکاریی ئینتەرنێت، بۆ سەرخستنی دیموکراسی، دژی دەسەڵاتخوازی و خۆسەپێنی بێت، بەڵام لەهەماندەمدا نابێ زۆر بەپەڵە و خۆشبین بین. چونکە لەو ساڵانەی دواییدا سەرۆک کۆمار ئەردۆغان و پارتی داد و گەشەپێدان، لە هاوکاری و بەخشەندەیی ئینترنێت، کە لە نیوەشەوی ١٥ی ئۆگوستدا ئەوانی نەجات دابوو، هەڵگەڕاونەتەوە و رێگای خۆسەپێنییان داوەتەبەرخۆ و رێکاری توندیان، دژی ئازادی و سەربەستیی ئینتەرنێت گرتۆتەبەر، بەڕادەیەکی وا کە کە لەوچەند ساڵەی دواییدا، سەرۆک کۆمار زیادتر لەجارێک سۆشیال میدیای وەکوو خراپترین مەترسی بۆ سەر کۆمەڵگە ناوبردووە .
تورکیا وەکوو نمونەیەکی ناسیاوی بەرچاوی خۆمانە و بەباشی لێمان دیارە، لێ ئەو کردارە دوولانەیەی ئینتەرنێت، مینا کەرەستە و ئالەتی بەرەوپێشبردنی دیموکراسی، یان خۆسەپێنی، یان هەردووکیان هاوکات، نهێنییەکی زۆر ئالۆزی جیهانی سیاسەت و تکنۆلۆژیای هاوچەرخی گەیاندنە . وەک دیاریشە لەو ساڵانەی دواییدا، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، دەستپێڕاگەیشتنی گشتیی گەلانی جیهان بە ئێنتەرنێتی خستۆتە سەرشان و پێشینەی سیاسەتەکانی خۆیەوە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بەدەیان ملیۆن دۆلاری بۆ پەرپێدانی رێکارەکانی ئازاد هێشتنەوەی رێگاکانی دەستگەیشتن بە ئینتەرنێت، بەتایبەتی بۆ تێپەڕاندنی سانسۆر، خەرج کردووە. هەر لەو چەند ساڵەدا، ئەنجومەنی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان، چەندان راگەیێنراوی بڵاو کردونەتەوەو سەربەستیی ئینتەرنێتی بە یەکێک لە مافە بنچینەییەکانی مرۆڤ زانیوە،
نەتەوە یەکگرتووەکان هەرشێوە سانسۆر، یان پێشگرتنێکی لەو ئازادییە، لە لایەن دەوڵەتانەوە بە تەواوی سەرکۆنە و تاوانبار کردووە، چونکە لە دیدگای جیهانی ئازادەوە، ئینتەرنێت بۆ دیموکراسی نیعمەتێکی خوایییە، بەوپێیەی کە دەبێتە هۆکاری ئازادی رادەربڕین و ئاگاداری مرۆڤ لە جیهانی دەوروبەر و هاوبەشی لە چۆنییەتی بەڕێوەبردنی کۆمەڵگە و سیاسەتداڕێژی و هاوبەشی لە دیاریکردنی چارەنوسی کۆمەڵگەی خۆ .
بەڵام ئەوەیان زۆر سەرنجڕاکێشە، کە لەسەر ئاستی جیهان کەڵکوەرگیریی سیاسەت لە ئینتەرنێت، بە پێوەر لەگەڵ بوارەکانی دیکەی بەکاربردن زۆر لەخوارەوەیە. لێکۆڵینەوەکان نیشانی دەدەن، کە بەتەنێ (٩ ) لەسەتی بەکاربەرانی ئینتەرنێت پەیوەستن بە هەواڵی سیاسی و تەنیا (١٠ ) لەسەت، بیروڕای سیاسی و کۆمەڵایەتی خۆیان بڵاو دەکەنەوە. لەلایدیکە (٧٢ ) لەسەت دەڵێن، کە شتگەلی وەکوو فلیم و مۆسیقاو،کەمێک زیادتر لە نیوەی ئەوانیدیکە واتە( ٥٢ ) لەسەت، روداوە وەرزشییەکان دەبینن و بڵاو دەکەنەوەو گرنگی پێدەدەن. کەواتە ئەگەر بەپێی ئەو لێکۆلینەوەی سەرەوە بێت، نەدەبێ لایەنگرانی دیموکراسی زۆر دڵخۆش بن بەوەی ئینتەرنێت سروشی ئازادییان بۆ دەئافەرێنێ، هەروەک نابێت رژێم و دەسەڵاتە خۆسەپێنە نادیموکراتەکانیش ئەوەندە ترسیان لە ئینتەرنێت هەبێ، کەشیری بۆ لەکاڵان هەڵکێشن و هەڕەشەی بەرتەسککردنەوە و هێڵبڕینی لێبکەن .
بەڵام سەرباری هەموو ئەوەش وادیارە کە تیژبینترین سیاسەتمەدارە خۆسەپێنەکانی جیهان، بە ترس و پارێزەوە پەراوێزی رەهەندە هەڕەشەئامێزەکانی سۆشیالمیدیایان خوێندبێتەوە، بۆیە ئەوان لێرەولەوێ بەلێزانی و فێلبازییەوە، هەندێک سازوکاری ئاسایشی و سیاسی موکومیان خستۆتەکار، کە کاریگەرییە سیاسییەکانی ئینتەرنێت بۆسەر خۆیان تاڕادەیەکی زۆر کەمڕەنگ بکاتەوە، ئەویش بە دەستەبەرکردنی ئازادییەکی رەها بۆ ئەوکەنالانەی کە فەرهەنگی سەرگەرمی بێبەها و کاتبەسەربردنی بێ بەرنامە بڵاو دەکەنەوە، وەک ئەوەی ئێستا، بۆ نمونە لە وڵاتانی وەکوو ئێران، روسیە و چین....... لەلایەن سیستەم و فەرمانڕەواکانیانەوە، هەوڵی بۆ دەدرێ و جێبەجێدەکرێ. بۆیە جێگای سەرسوڕمان نییە کە هەردوو دوڵەتی چین و روسیە، راگەیێنراو و راسپاردەی رێکخراوی مافی مرۆڤی نەتەوەیەکگرتووەکانیان، لەبارەی مسۆگەرکردنی دەستپێراگەیشتنی ئازاد و بێسنوری هاو وڵاتیان بە ئینتەرنێت، رەدکردەوە و پشتیوانییان لێنەکرد .
لەگەڵ ئەوەشدا کە لێکۆڵینەوەکان ژمارەی ئەو بەکاربەرانەی گرنگی بەسیاسەت و کاروباری سیاسی دەدەن زۆر کەم لەقەڵەم دەدەن، لێ سەرباری ئەوەش، رژیمە نادیموکراتەکان هەوڵی بنیاتنانی دیوارێکی کۆنکریتی، بۆ دابڕاندنی بەکاربەرانی وڵاتەکانیان لە ئینتەرنێت دەدەن و سۆشیالمیدیا وەکوو مەترسییەکی مەزن و تابوری پێنج و شاڕێی سیخوڕیی دوژمن و هەڕەشەیەکی وێرانکەر بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی بە هاوڵاتییانیان دەناسێنن، بەو ئامانجەی خەڵک پشتگیری لە سانسۆری دەوڵەت بکاو، کورتکردنەوەی مەوداکانی ئازادی خۆی، بە کردەوەیەکی رەوا بزانێ و باسی سیاسەت بە کارێکی بڤەی ناپێویستی و نامۆڕالی تێبگات، کە ئەوە پیڵانگێڕی دوژمن و نەیارانی دەرەکییە و پێش لێبەردانی سەری وڵات و ژیان و کۆمەڵگەیان دەخوات .
