سیاسەت دژایەتی کورد بویە ستراتیژ

سوبحی ساڵەیی
لە سەردەم رژیم سەدام، وەختا گشت دەرەگان لە روو عراقیەیل بەسیاوید، کەسەیلەگ بوی بڕوا داشتن ک هەماهەنگی ناوین ئەرکە ئەستەمەگان و هەڵوێستە پێچەوانەگان وبۆچونە جیاجیاگان شایەت بکریەێد، ئەرا تەکانن خوەڵ دویاکەفتن وهویربەسیاگ و شۆڤینی نەفرەتکریاگ، و رزگارکردن ئەوەگ وەدەستیەێد لە عراق، وبونیادنان سیستمیگ نوو، ئەرا ژیان گونجیاگ، لەبان جیماگەی رژیم بەعس، هەڵسێد ونەخشەیگ بکیشێد ک وەرەو نواچگن وخوەشگوزرانی بڕانێد، تایبەت وەختا رەوش و رێکارێگ گونجیاگ بوود ئەرا وەجیهاوردن ئەنجامە مرۆڤایەتیەگان لەبان زوەی، ودەرکردنی لە قسەوباس ئەرا جیوەجی کردن.
کورد، کەسەیل وکۆمەڵەیل و حزبەیل، بەشداربوین لە ئاڵشبوینەگەی ساڵ ٢٠٠٣ ک تویەم ئومید لەناوی بوی، وەلی دویای دەستور دانان و گوزران وەخت کەمیگ لە ئارامی، وهیزگردن بریگ لە دەرفەت خوەرەیل، شیوەو وقۆناغ سیاسەت عراق وەرانوەریان ئاڵشت بوی، وکارەگەربوی وە دیاری کریایەگان وئامادەکردنەگان ک ئومید بەسانن وەبەغداد وە هەڵەیگ گەورا خستەدەر، و ئەوان کاڵاو شمەک خراو رژیم بەعس ئاڵشت کردنە یەکیگ خراوتر، وتوخمارەگەی بەغداد چ وە ئیسلامی ناسریا چ وە نەتەوەیی، جیوازیی لە باوانەگەی نەێرێد لە مەغز و باوەڕ وە یەکێتی ناچارەیی عراق، وهویرکردن وە فەوتانن گشت بخوازەیل یەکسانی و هاوبەشی راستەقینە و فیدڕاڵی ودیموکراتی ک دەستور چەسپانیەسەی، ئەوانیش ( کوردەگان) ئەواکان ژنەفتیان هەنای گلەیی لە سەدام کردیان ک ئەرا گشت کورد لەناو نەورد.
ئەوان ک بوینە سەرۆک حکومەتەیل، لەبنەمایل باوڕی و تایفەیی ومەسەبی، رەفتارەیلی کردیان لە سەرۆک هویچ حکومەتیگ نێەکەفێد بکەێدەی، تەنانەت لە بەرپس بەلەدی قەزایگ یا ناحیەیگ یا وەڕیەوبەر مەکتەبیگ بنەڕەتی نیەکەفێد، تویش بوغرایی ئەفسانەییگ هاتن، دویای ئەوە ک بوینە خاوەن دەسڵات وفرە دەوڵەمەن، وخوەیان کوشتن تا دەستورد دویرەو بخەن وپێشەلی بکەن تا بمیننە بان دەسڵات وپویل وسەروەت ک داوەزیا بانیان، وناویان ناوگیربوی وەل قەیرانەگان وڵاتەگەو وە بوغز وکینەت و ئاسۆ گریاگ، وتویش فرەکەس هاوردن وە نا ئومیدی تایبەت ئەوانەگ وە رەوشیان زانن، وەختا لەدەیشت وڵاتەگە ئاوارە بوین.
وئەوانەگ بوینە سەرۆک پەڕلەمان عراق، وفرەی پەڕلەمانتارەیل لە دەسڵاتە یاسایەگە، پۆستەیل خوەیان وەکارهاوردن ئەرا ئامانجەیل مەسەب وتایفەیی ونەتەوەیی، و نەهیشتن ئەو دەسڵاتە دڵسوز بوودە لە ئەرک یاسا سازدان، وسەختبوی لەبانیان یاسایەگ دانەن وەپێچەوانەی باوڕە رەسەن خوەیان، بەڵکم بوینە کوچگیگ پا لەلی هەڵکەفێد، لە ری وەجیهاوردن دەستور، وتایبەت مادەی ١٤٠ .
وتارەیل فرەی دەرفەت خوەرەیل لەبان سکرینەگان بویە وەکارهاوردن ئەرا نەتەوەو ئاین و مەسەب، ئەرا بەرژەوەنی سیاسەت و سیاسیەگان، وهاندان ئەرا جیابوینەوە و بڵاوکردن فیتنەو جەنگ، وهاوارەیلیان ک بویە هۆکاری خراوکردن وگەوراکردن بۆشایی ململانەی شەکەتکەر ناوبەین بنچینەگەیان وناوبەین کورد، وتیژکردن دژایەتیەگە ئەرا هەرچە کوردستانیە، وگڕخواردن لە بازنەیگ چووڵ، ئەرا پیروزکردن تایفەیی ومەسەبی وبەرزەوکردنی وەرەو پلەی پیروزی ک نەبایەس رخنە لەلی بگریەێد، و هەڵوێستیان وشیوەی گشتی لە رەتکردن راستەقینەگە بوی، وچەوپوشانن ئەرا تەماشانەکردن ئاڵشتبویەگان ک لەناوچەگە بوود.
و لەماوەی کۆنتڕۆڵ داعش لەبان ناوچەو شارەیل فرەیگ لە عراق، ولە ماوەی جەنگەگە، ودویای دەرکردنی لە شارەو شوینەگان ک داگیریان کرد، رەوشەگە وشیوەیگ ترسناک و خراو ئاڵشتبوی، وفرە لەلیان هەوڵ گەوراکردنی دان، ونوقڵانە وە گەردەلولەیل تونیگ دیاد ک گشت واتەگان هاوبەشی ویەکسانی و ئازادی لەناو بیەێد، وفرە فایەل بی هەژمار کردەو، و گشتی خستە روو ململانەی نەتەوەیی و ئاینی وتایفەیی ، ودووپات ئەوەکرد ک بۆچون و روشنهویری و سیاسەت دژایەتی کورد لە حاڵەت و هەڵوێست کەسایەتی بویە ستڕاتیژیگ بەرنامەدار و گشتگیر.
لە کۆتایی ئویشیمن، مشتیگ لە گەورایی کویە یەخینەگ ئەوە چەسپنێگ ک توخمارەگە لەبەغداد خاستر نیەون لە باوانەگە، ودژایەتی کورد بویە ستراتیژیگ بەرنامەدار، هەر خوەیە پەلامارەگان ٢٠١٧ لە بان کەرکوک و ئەو ناوچە کوردستانیەگان، وهەرخوەیە تەعریب کاری ناو خراوەگە، و وسانن رەوانەی مووچەی فەرمانبەرەیل و خانەنیشینەیل لە هەرێمەگە، وبڕین شایستەیل جفتیارە کوردەگان، وجیوەجی نەکردن رێککەفتنەگان لەبان هاتنەوەی پێشمەرگە ئەرا ناوچە کوردستانیەگان، ک هالە دەیشت دەسڵات هەرێم.