دموکراسی، هە هن مردگه‌یله‌سه، ترامپ راس وت
رودوس فه‌یلی (مستەفا بەیگی)
جاران، دە نزامەیل زوونگ، شا، والی، پاشا و حاکم و خان و کێخا و کەێخودایل ک بەشێ لە نزام دیوانی دنیا بینە، یا پێشت پەڵ پێشت و لە باوگ وە کوڕ یا وە برازا رەسینە، یا وە جوورێ ترێ دە نام گەپەیل شەوربەینێ کریاگە و کەسێ چکیاگە یا رمیاگە، یا یە ک جووورێ تر وە دەسبرایی و بەیعەت کردن گەپەیلە، یەکێ کریاگە وە سەرداڵگان و گەپتر گشتێ، خوار و بان کردن دە ئیجوور نزامەیلێ فرە فرە کەمەو بییە ئەگه‌ریش بییە هادەێ وە سنگ ژن و ژنخواز، زاما یا چووزانم دۆت ئەڵ‌زای کەسێ جگێ ئی کاست بەسریاگە شکان‌بی.
دە ئی نزامە (گەپ و بووچگ) داشتن خوەێ یەکجوور هەرزێشت و بهەرزی بییە.
دەێ نزامات جەدیدە، وە جی دیوانساڵاری، بوروکراسی نریاگە، ئی سڵسڵە مەراتبە یا (خوار و بانداری)یە، دە شوون (گەپ و بووچگ داری) باوەو بییە، یانێ هەرزێشتەیل جاجیواز کریانە و نزامات ئەومەێنگین شێویانە.
دە نزامات سیاسی ئمڕوو ژەێ دنیا ک دموکراسی، جوور یەکجوور لە بوروکراسی باوەو بییە، یە ساڵان سالە ک ئی دموکراسییە جوور ئێمام‌زایەیێ ک رێز و حورمەتێ وە گەیێمەێلەی و رێزەوانی و حورمەت ئەڵگرتن گەیێمەێلەێ خوەێ وەێ ببێ، لە لایەن حزبەێل سیاسی ک گەیێم ئی چۆئێمام‌زایەێ نوویەنە، وە بێ دەنگ و دوو و بێ شەڕ و گەڕ رێز لە دموکراسی گیریاگە.
ترامپ، ئی‌رووژەێلە بنچینەێ ئی رێزەوانییە شێوانگە وە یەک‌ڕا.
دوناڵد ترامپ هەر چەن ک وە سیستمێ حزبی و لە لایەن حزب سەقام‌دارێ دە سەقام‌دارترین دموکراسی حزبی دنیا و لە لایەن حزب کۆمارخوازەیێ هاتە بان، باوجی هە لە سەرەتای هاتنەگەێ چوارقولەی دموکراسی لەران و لەقێیەو کرد و ئێسەیش خۆ دی جوور زەمین‌زەوەردێ یە‌ک‌لاێ داخروومانە یەکا.
هەر چەن بڕێ لە جومهووری‌خوازەیلە یە خەێلێگە لە ترامپ بڕیانە باوجی یە وە دەسپێچگانێ نەدبێ ک سییەم سەیین رێشت و داڕێشت دموکراسی لە چەم وڵات نەکەفێ.
ترامپ هە لە یەکم رووژەیلێ ک هاتە سەر کارەگەێ، نیشان دا ک پیاگ سیاسەت نییە و هە وەو چوونە ک خوەێ وە دەم خوەێ دوت (پیاگ تجارەتە) و وە قسە تجارەت دکرد. بێ ژە چەن جار ک هەڕەشەێلەێ هەڕەشەێ ول نەبین، ئەو دووەێ هەڕەشەێلەێ هیچ کامەیان وە رەسەت نەبرد و هە لە سەرا یا فرەێ‌فرە لە نیمەقەێیەو دا وە ژێر هەر چێ ک وت‌بی و مامڵەێ دەو نامڕاسە و دەو قوڵ سیاسەتە کرد و نیشان دا ک وەر ژە سیاسەت، هووک دیرێ.
خوەێ هزار جار وتگە ک ئامادەسە تا وەرد گشتێ مامڵە بکەێ و هیچ وەەێ جووور یەک سیاسەتمەدار راسکانی و وەکار نەوتگە ک حازرە تا وه‌رد گشتێ موزاکرە بکەێ، چوون موزاکرە زوان سیاسەتە و مامڵە زوان تجارەت و ئەوی گووشێ وە سیاسەت مانا نییە و پیاگ مامڵەچیێگە و تەواو.
ئی هووکی‌هووکی کار کردن و قسە کردنەێلە، راس، یەکێ لە تەنیا چشتەێلێگە ک ها تیق‌ئەو‌تیق سیاسەت و دە نواێ دوسێ چوون سیاسەت یانێ تەدبیر کردن، ویر کردن، سەر پەت و دەرفەت قسە کردن، ئەڵنەتژیان، و قسەی دوروس وتن و وە بن‌دوروس بردن قسە و کار، نە هەر وەختێ ک کەسێ هووکێ بجمێ، وڵات وە بەردەێ خوەێ بزانێ و قسەێ خوەێ بڕانێ ک یە خوەێ وە گرد و گردواری یانێ بێ‌تەدبیری و بێ‌سیاسەتی، حەتتا دە نزامات ئەوسایینیش ک هەر کەس ئەڕا خوەێ‌تر بینە، چ بڕەسێ وە نزامات ئێسایینگین ک دەم لە شەفافییەت و مەردم‌داری و قانوون‌داری و چشتەیلێ لەێ‌وا داگە و ددەێ ک بەن نانەسە زوان حاکمەیلە ک وەر ژە یە ک حوکم بکەن، بنووڕن وە دەم وڵات، بنوورن وە قانوون، بنووڕن وە قسەێ دەم چوار ئایم عاقڵ و جارجارێ قسە قۆتەو بدەن، گل‌گلێ قسە بکەن، تاکمە جارێ بتووقن دە مل وڵات و ... باوجی وە قانوون، نە وە دڵخواز خوەیان، حاکم ئێسە بایەد بزانێ ک وڵات ئەڵوژاردگەسەێ ک حوکم نەکەێ، چکاننەسەێ ک حوکمێ رەوا ببێ نە خوەێ ئەڕا خوەێ دیکتاتووری بکەێ، ئەوەیش دە وڵاتێ ک وە راس و وە دروو وە نام گەپترین دموکراسی دنیا، نام دەر کردگە و خوەێ ئەڕا خوەێ، دە هەر گووشێ لە دنیا، هە مل‌چک مڵ‌چکێیە و نەهوە دکەێ نەوا کەسێ ئی رێ و رەوەن موکراسییە دە جیێ یا لاجیێ دە دنیا بشێونێ وە یەکا.
دموکراسی وە ماناێ سوار بیین یەکێ یا بڕێ وە کووڵ بڕێ تر نییە، دە دموکراسێ گشتێ وەرد یەک هامترازن و چشت لێخنێ نەدمینێ ک کەسێ بخوازێ وە ئەوە گەپ خوەێ بکه‌ێ وە ول، یا ملهوڕێ دە مل وڵات بکەێ.
چەن رووژ وەر ژە یە ترامپ وە چەن قسە، شەق شەقین ئی جام شیشەوین دموکراسییە کرد و دماجاريش شکانەێ و هیرد و رێزە‌رێزەێیەو کرد.
چەن رووژ پێش، ترامپ وانگ دا ک هەواخوازەیلەێ، رووڵەبجم، بان بگرنە وەر و وەرە بنن وەر ئەو کونگرە، جیێ ک شوون قسە و دەنگ و باسە نە شوون زوور وتن و کوچگەفڕی و لات‌وازی.
گشتێ؛ یە وە هەنەکێ زانستن و وتن ترامپ و دار و دەسەگەێ هیچ‌مەکەرن و ویر لەێ کارێیە بڕین.
دوارە وت: مردگەیلە لە قەور دەرهاوردنە و هاوردنە دەنگ و رای بدەن، هەمجا کەسێ لە حزبەیل و نوخبەێل گووش نەتەکان و بڕێ خوەیان کردنە کەڕ.
ئی قسە، تیر ولێ نەبی ک جوور ئاخرین تیر یا تیرێ دە تیەریکی بخرێ.
ترامپ لێوە یا نالێوە، ئی قسەێیە، تیر خڵاسێ بی ک ناێیەێ دە نام کەپووڵ دموکراسی و مەزگ و مژگ و مڵاژگێ، وەگرد چۆچانە یەکەو.
دە ئی هەمگە ساڵە ک ترامپ وە سیاسەت تجارەت دکرد، نیشان دا ک یان دموکراسی هیچ و پۆچ بییە یان یە ک سیاسەت‌وانەێل نابەڵەیە و ناپیاگ و دز و درووزن و هیچ دە بن نەبییە بینە یا نە؛ دموکراسی هە قەواخەێ لەێ ماگە و بەس.
ترامپ ک هەواخوازەیل چڕی، بڕێ هە قەشمەری کردن و بەس، باوجی ترامپ دا وە نیشان ک قەشمەرجاڕ وڵات نییە، یە دموکراسییە ک قەشمەر کریاگە.
هەڕەشەێ ئی‌جارەی ترامپ، هەڕەشەێ ولێ نەبی و ترامپ ئاشکرا لە هەواخوازەیلەێ خواست تا بڕشنە نام کونگرە ک دزانیمن سەمبوڵ دموکراسییە و وت داگیرێ بکەن و کردن، هەر چەن یە یانێ پەل مەرگ کوتان ئەڕا ترامپ و ئەوی لەی ئاخر تەپ و کووورەیلەێ ک دکوتێ، هادەێ هیچ دەسهەڵاتێ نەگرێ و هیچیش دەسێ نەگرێ، باوجی یە هە پەل مەرگ کوتان ترامپ وە تەنیا نەبی، یە مەرگ دموکراسی بی، دە نام چاڵێ ک یەکێ لە گەوراترین حزبه‌یل دنیا کنییەێ، ئا وە راسی خاون گەپترین دموکراسی دنیا، گەوراترین دموکراسی دنیا، وەی ئنتخابەو؛ خوەێ ئاگر نا وە پرچ خوەێ و گووڕ خوەێ کنی.
ئێسە بایەد بنیشیمن و بینیمن ترامپ ک ئاخر لەقەێ خوەێ نا ئەڵە دموکراسی و وە سڵتان سەرەو رمانەێ دە چاڵێ بێ‌بن، دە ژێر قوڕ و خەڕگ سییە و خەسێ ک جومهووری‌خوازەیلە چەن ساڵ پێش گرتنەی ئاو، تم دموکراسی دکەێ؟ یا نە؟
بایەد بنیشیمن و بینیمن ک دموکراسی ک ئی دۆمالەقەێ ترامپە نام‌قەێیێ بڕییە و پشتێ شکانگە، دە ژێر ئی بار گرانە سەر هێز ددەێ؟ یا دی خڵاس کرد و چگ؟
چارمان ناچارە ک هە بنیشیمن و چەمەڕێ بمینیمن بزانیمن کەێ بڵوووزەێ تر دە ژێر ئی خوڵەکوو سارد و سڕ کریاگ دموکراسیە هێز دگرێ؟ ئی جارە وە نامێ تر؟ یا ئی مژ مردگ دموکراسییە خوەێ ترۆسکە ترۆسکه‌ێلەێ دبنە چەقێگ و دوارە گوڕ دگڕێ.
ترامپ خوەێ دەسپێچگانێ بی و بەس، دموکراسی یە خەیلێگە نەقز غەرەز دکەێگ و خوەێ یە ساڵان ساڵە بییە وە ئەفزارێ دە دەس دیکتاتووری بڕێ دە مل بڕێ، بییە وە چووێ دە دەس ئولیگارەێلە تا سەیین و رەیین ئولیگارشی بکەن و دنیا قۆتەو بدەن و بەش بەشێ بکەن دە نامەێن خوەێان.
هەرچەن خوەێ خستە وەر چەم و خوەێ خستە سەر زوان وڵات، باوجی ترامپ، خوەێ هە هیچ‌کارە‌سە، ببەنەێ، هەمە گیان دموکراسی ئەڕا خوەیان، ئەڕا ئیمە خۆ خەیر نەکرد و چک)یە دموکراسییە ک دی بن کردگە و دی دموکراسییەگەێ جاران نییە.
ترامپ، دەێ ناوەکییە هە شێتێ بی ک ئی ناکارئامەییە؛ کوڕانە خستە دەر، دروو نەوتنە ک قسەێ راس یا بایەد لە ئایم لێوە بژنەویتەێ یا لە زاڕوو.
ترامپ، هەر چەن ک هەم لێوانەییەێل فرەیێگ کرد و هەم زاڕوووازی فرەترێ دەرهاورد دەر باوجی دەێن و دەێیەت فرەیێگیش ئەڕا ئی وازا کردن و راس وتنێیە دە بارەێ دموکراسی دیرێ دە مل دنیا.
مانای ئی قسەێ ترامپە ک وت: مردگەیلەیش هاتنە دەنگ و رای دانە، م رەنگێ ک کاس و کەڕ خوەم نەکردمە، ئەڕا خوەم وەێ‌جوورە دژنەومەی (دموکراسی هە هن مردگەیلەسە، مردگەێلە لە قەور ئەڵسن بیان
