هایکۆبانوو کورد

شه‌فه‌ق نیوز/ هایکۆ یەکجوور کورتەشێعرە ک هن ژاپۆنییەێلە بییە و ئێسە ک ئایم وەخت ئەڕا ژیان و ئەڕا مردنیش کەم دیارێ، وە خاتر کوڵ بیینێ دە گشت دنیا، دە کوردوەواری هەم، باوەو بییە و کەم تا کوتێ، هەر ئەو لاخت و ماناداری خوەیە، جوور هایکۆ ژاپۆنی وە میرات ئەڵگرتگەسەو.

خاتوو لەیلا رزایی، شاعر قوروەئی، یەکێگە لەو کەسەێلە ک وە هایکۆوێژ دناسرێ

ئەوی هایکۆوەێل فرەیێگ و فارسی وتگە و یەکم ژنێگە دە ئێران، وە زوان کوردییتو هایکۆ ئەڵوەسییە ئوو وه خاتر هایکۆوەێل ژنانە و پڕژمارێ ک وتگە وە (هایکۆ بانوو کورد) ناسریاگە.

ئەڕا ئی بەشە، دەمتەقەیێگ، کوڵ و کوڵ‌بڕانە وەردێ دیریمن.

-هایکۆبانوو، خوەتان، فرەتر وەمان بناسن

:ئەڕا وەدی هاتن جگێ هەڵەپەڵە کردم و دە نام‌ڕاس کڕیوەێ سەخت زمسانیێ، دە بیمارستانێ دە هەمەدان، شەش مانگان هاتمە دی ئوو زاڕووییم دە ئاوایی حەسەنخانی قورە، جوور شازایەێ نام مەتەڵەێلە، دە بنەماڵەیلکێ لە خانزایەێل کورد گۆزەرانم و هە وەێ‌جوورە مناڵییم وە خوەشڵەخوەشییەێل بێ‌دەلیل بردمە سەر.

هێمان دەنگ گوورانییەێلە ک دە گرامافونەگەێ باوگم پەخش و بڵاو دبی ها دە گووشم ک یە خوەێ بی وە یەکم دەروەچێ ک گەنجوورێ، وەێ ‌چۆنە م فڕەم دا دە نام‌ڕاس دنیاێ پڕ لە هەست شێعر و گوورانی.

ئمجا ک گەپترەو بیم، کارناسی عولووم تەربییەتی خوەنستم و یە بیس ساڵەیش ک هام‌وشوو ئەنجومەنەێل ئەدەبی دکەم و هە لە دەورەێگەو ک دانشجووێ بیم دە شار هەمەدان، وەر ئەو شێعر و شاعری کیشریام و هاتمە نام ئی دنیا. هەر چەن وەر ژە ئەوەیش دە زێدەگەم، شار قوروەیش دچگمە ئەنجومەن و هووکارە بیم وە شێعر و شاعری و دنیاێ خیاڵاوایێ دە وەر چەمم کیشریا و زوانم وە شاعری چەکیا و سێ ساڵ دۆمای ئەوەیش یانێ نزیکەێ هڤدە ساڵ پێش، دە مانگنامەێل پسپوری و ئوستانی، تاکمەگلەیێگیش لە شێعرەێلەم بڵاوەو دبین.

-لە هامکارییەێلەت وەرد گوڤارەێلە بویش ئەڕامان

:دە دەوران خوەندوارییم دە زانکۆ هەمەدان، هامیاریێگ داشتم وەگەرد مانگنامەێل ئەدەبی "حافزنامە" و "نافە" ک دە تێهران چاپەو دبین.

هەمجا وەرد گوڤار "سەر لە ئێوارەێ پەنج شەمە" ک دە شار شیراز بڵاوەو دکریا و گەرد هەفتەنامەێل کوردی سیروان و سۆران دە شار سنە هام‌کاری کردم و دە بڵاوگەێ گشتی خوەندکاران شاعران هەمەدانیش بڕێ لە شێعرەێلەم بڵاو کریا.

دۆماێ ئەوانە دە ساڵ 2012ز. وت‌ووێژێ وەرد گوڤار "زینوار" کردم و ئمجا وێنەێ م وەرد خەڵاتەێ بهەرز "ئەحمەد شاملوو" دە گوڤار و ژورناڵەێل کوردیکا دە هەولێر و دهۆک و ئامێدی و خەبات چاپ و بڵاو کریان.

وت‌ووێژێگیش وەرد شەواچەێ تلیفزیانی "کورد سات" دە بارەێ فەرهەنگ و ئەدەب کوردی داشتم.

بیمە ئەندام سەندووق ئێعتباری رووژنامەوانی و هەمجا بیمە ئەندام نویسەران ئفتخاری کتاوخانەێ میللی ئێران.

دوارە پەنچ ساڵ وەر ژە یەیش بیمە ئەندام خانەێ قەڵەم ئێران.

-ئوو خڵاتەێلەت چە؟

:دە تاوسان هەشت ساڵ پێش، دە بەش هایکۆبێژەێلە خەڵات شاملوو وەرگرتم ک وە شانازییەوە خاتوو "ئایدا سرکیسیان" ژنەگەێ شاملوو، شاعر میللی ئیران، دایەێ وەم ک ئی سەربەرزییە خوەێ دڵنیایی فرەیێگ دا وەم ک دە ئی رێگە سەقام بگرم و هە وەر ئەو نوا و نواتر بچم و تا وە ئمڕوو بەردەوام بمینم.

چوار ساڵ پێشیش بیمە نمام نموونەێ ئێران لە لایەن سازمان وەرزێشت و نمامان، ئوو دە ساڵەێل 1397 و 1399یش دو جار رووژژمیر کووچی هەتاوی وەرد هایکۆوەێل ئێرانی چاپەو کردم ک کار هونەریێ بی و فرە هەواخواز پەیدا کرد.

ئمساڵیش خەڵاتی کریام ئەڕا خاتر کورتەچیروکەگەم دە فستیواڵ داستانەێل یانزدە کەلیمەیی ئەڕا (ژنەێل و ئاگاداری).

-تا ئێسە چەن کتاو لەت، چاپەو بییە

:شەش ساڵ وەر ژە یە یەکم کتاو شێعرەم ک بڕێ شێعرە سپییەێلەم بین وە نام ''ئەڵوەستێگ ئەڕا ژنانووگییەێلەێ زەمین'' دەرهاوردم ک دە نمایێشتگاێ نام‌دەوڵەتانی کتاو تێهران پەردە لە سەرێ لا دام و رووڕووکانی لەێ کردم، ئوو کتاو هاێکۆوەێلەم ک چمان وە ویر نەنگە حەوا وتمەسەێیان ک سەرەتا ئەوینداری بییە وە باوە‌ئایم و هەروەها وە ئایم‌مانا

-لە هایکۆوەێلەت ئەڕامان بویش، هایکۆبانوو

:ئمجا بڕێ هایکۆ وە کوردی و وە فارسی وتم، ک سێ ساڵ پێش، سێیم کتاوەگەم وە نام "هەشتا هایکۆ حەوا" چاپەو کردم ک ئەندامی ئفتخاری کتاوخانەی نیشتمانی ئێران ئەڕا خاتر نووسانن ئەو کتاوە دریا وەم.

-چۆنێ بی وەر ئەو هایکۆ هاتی؟

:دۆمای چاپ یەکم کتاوەگەم ک گشتێ شێعرە سپییەێلەم بین، وە نام (شێعرێ ئەڕا ژنانۆگییەێلەێ زەمین) چەن چشت دە بارەێ هایکۆ خوەنستم ک فرە دڵخوازم بی و گەنجووریێ کیشایەم وەر ئەو خوەێ و دیم ک خوەمیش ها وەمەو ک هایکۆ بویشم و وێرستم ک بچمە نواتر و هایکۆ هایکۆوێگ بویشم و ئاخرێ دیم ک دە ئی قاڵب شێعرییە فرە دتوانم قسەێلێ بویشم ک هە هن خوەم ببن، لە دڵ دەربچن و بنیشن وە دڵ، ئوو لە جنس ژیان ببن و لەی‌لاویش جووور ئەو دووەێ قاڵبەێلە فرە خیاڵاوایی و دوور لە ژیان راسکانی و دەم دەسیمان و وەردەمیمان نەبن لەێ‌وا بی ک ژیان لفانەێ من و هایکۆ وە یەکا، دەس وەێ کریا.

-لە چاپ یەکم کووهایکۆوەێلەت ئەڕامان بویش

: دۆماێ چەن ساڵ خوەنستن هایکۆ و دە بارەێ هایکۆوەێلە، رووژ وە رووژ ددیم ک من و هایکۆ وە یەکتری چەنێ نزیکیمن تا ئاخرێ ک دەس کردمە هایکۆ وتن و دیم ک نە باوە، من و هایکۆ هە یەکێگیمن و دی نە جیاییمان هەسە لە یەکترەکی و نە جیاوازیێ ها دە نامنیمان، وەێجوورە بی ک بڕێ هاێکۆ دە دڵم و دە زوانم و دە نام دەفتەرەێلەم کووم ئەڵهاتن و پەنج ساڵ وەر ژە یە، ئەیانە خوەیان بین وە یەکم کتاو هایکۆوانەێ من و (هایکۆ وە زوانێ سادە) نووسانم و دە پێشانگاێ نام‌دەوڵەتانی کتاو تێهران، روونمایی و روورووکانەی کردم لەیان ک ئەڵبەت دە بارەی رەوێشت هایکۆناسی و هایکۆ وتن بین وە زوانێ فرە سادە جوورێ ک گشت کەسێ لە نۆ ساڵانەو تا نەوەد ساڵان لەێ ئەوبڕەسێ و بزانێ ک هایکۆ چەسە و چۆن ئەڵوەسرێگەو.

-ئێسە چە؟ وەرد چ گوڤارەێلێ هامیاری دیریت؟

: ئێسەیش وەرد گوڤار (ئنشا و نویسەندەگی) ئەڕا هایکۆ فارسی وتن هامکاری دکەم و وەێ باوڕە رەسیمە ک هایکۆ وە بوونەێ یە ک وەرد ژیان رووژینەێ ئایم فرە هام‌پووڕانی دیرێ و وەرد هەست دەروونی ئایمەێلە جەڕیاگەسەو ئوو وەرد ژیان و وڵات و مافیهات گشتێ بەس و پەیوەن دیرێ، دتوانێ ببێتە خاس‌و‌ڕاسترین قاڵب ئەڕا شێعر وتن دە ئێران، دوفێشتر شێعر کوردی وتن، چوون هەم هایکۆ و هەم (بەیت) ک یەکجوور شێعر کوردی (تک بیتی)یە، هەمیش سێ‌خشتی ک شێعرێگە کوردی وە سێ لابەیت و هەمیش دوبەیتی ک هن فەهڵەویات یا فەیلیاتێ بییە ک باوەتاهر هەمەدانی، شاعر گوران یا لەکی‌وێژ کورد، بنەڕاێ ناگە، گشتێیان هەم کورتەشێعرن و هەم کامڵەشێعرن و هەم هجایین، ئەڕا یەسە ک زوان و لاخت زوانی شێعر کوردی، دتوانێ فرەتر وەگەرد هایکۆ سازگارەو ببێ.

-ئایه‌نده‌ی هایکۆ چۆن دبینیت

:هایکۆ خۆ، ئێسە دە ئێران و دە کوردستانات هێمانیش نووپاسە و مێوانێگە تازە ک بایەد جی بکەفێ، باوجی وە بان یەوە و وە بان ئی هەمگەێ کەم و کوڵییەێلە ک دیرێ چۆن هایکۆبێژەێل خاسێ دە ئێران و دە کوردستان وە گشتێ زهیر کردنە و ئوستادەێل خاسێگیش دیریمن، دبێ بویشیمن ک ئەڕا بانان، دتوانیمن ئایەندەێ خاستر و گەشەدارترێ ئەڕا هایکۆ و هایکۆوانەێلە بگریمنە وەر چەم.

-ئوو بن قسەگەتان؟

:قسەێ ئاخرم هایکۆوانه‌یێگە ئەڕا ژنەێل، چوون م بیر و بیڕگم یەسە ک چوون هایکۆ یەکجوورەێلێ دیدێ تازە و رێزبینانەتر ددەێ وە ئایم ک ئەو چشتەێل دەم‌ده‌سییە ک هانە وەر دەمێ و وە وەر چەمێ نەدیان، ئەوانە ببینێ و جوورێ تر کەسایەتیێگ شاعرانە وەێیان بدەێگ و هایکۆ ئێقەرە وەر چەم وڵات وازەو دکه‌ێگ و ئیسفاێ وە دنیا تازەترەو دکەێ ک هە تایبەتی و هە هن خوەێیە، ئیجوور دیینێ دە زات خوەێ ژنانەسە، ئوو ئەر پیاگێگیش ئیجوورە تێژبینیێ بکەێگە دی، ئەوە هن نیمەێ ژنانۆگییە ک ها دە ناخێ و هادەێ خوەییش وەێیەو ئاگا نەبێ.

چەن گلە هایکۆ وە کوردی سورانی لە ؛ لەیلا رزایی، هایکۆبانووی کورد

-1-

ناونیشان دەپرسم

بە چڵی مێو

رێگەم نیشان دەدات

-2-

هەژارێ دەلەرزی

شاڵ و کڵاوەکەمان لە بەر

بووکە بەفرینە

-3-

لەنجە و لار

کەو لە کوساران

پێاسەی کچی کورد

-4-

هەڵەم لە سەر پەنجەرەدا

گوسکەکان پڕە لە شەراب

زستان بە ڕێوە

-5-

ئه‌وه‌ڵین به‌فر

سنووره‌کان دا ئه‌پووشنێ

سپیاییه‌که‌ی

-6-

سێبەرێکی سارد

لە من دوور دەبێت

دەستەکانت

-7-

کچێک لە دایک بوو

دارەکان چرۆیان کرد

سەرەتای بەهار

-8-

دەنگی گورانی . .

بو گوڵەزیزە نەگەڕێ

ژنێک تەنیا

-9-

دوای ماوەیەک

ئەو قەی قژم نەدۆزمە

لە لاپەڕەی کتێب

-10-

چاو ئەڕێژێ

بە پەلە بو گەورە بوون

کچی ساوا (پێینەگەیی)

-11-

لە بەرێ کردووە

بو جۆلانەوەی مەمکەکانی

سۆخمەێ سۆر

-12-

جیابووینەوە

سێبەری پیاوێک

بە دوامەوە

-13-

دایکم نوێژ دەکات

کچە نازدارەکانێ

وجاخ کوێر نەبن

-14-

مانگ و جێگەی خالی تو

هەر شەو سەیریان دەکەم

کاتی شێعر نووسین

-15-

شەو هەمیشە

رەشپپۆشە وەک دایکێکی

کوڕکوژاو

-16-

ستیانی دایکی

بە دزییەوە لە بەرێ دەکا

مەمکێ نەکردووە

-----

٭چەن گلە هایکو فارسی خانم رزایی

-1-

دە سەر رێ زێدەگەم

دە گشت هەنازی

دە بان سه‌رم

مانگ

در راه زادگاهم

در تمام طول مسیر

ماه بالای سرم

my hometown path,

all the way the moon

above my head

-2-

بڕێ ئەور سپێ

گڕ وە گڕ وە شێوەێلێ

تاسەێلەگەم

ابرهای سفید

هر لحظه به یک شکل

آرزوهایم

white clouds,

every moment my dreams

form a different shape

-3-

تەنیا نییم

تەقەی دارسمنەکێ

خش‌خش وەڵگئەمار

تنها نیستم

صدای دارکوبی از دور

خش خش درختان

I’m not alone,

a distant woodpecker’s sound

in rustle of the leaves

-4-

بەتاڵەو دبێ

وەرد کووچ پریسنەک

پەساپورتەگەم

باطل می‌شود

در فصل مهاجرت پرستوها

پاسپورتم

my passport validity

expires with the swallow’s

migration season

-5-

یەک، دو، سێ، چوار

کلگەێلەم ژمارم

چشتەێلێ دیرم،

چمان

یک‌، دو، سه، چهار

انگشتانم را می‌شمارم

هنوز چیزهایی دارم

1,2,3,4,…

counting my fingers,still

I have some things

-6-

رووژ ژنە

قوڕاتی دکەن دە پێشت تریبوونەگە

گشت پیاێلە

روز زن

همه سخنرانان همایش

مردها

women’s day,

all the lecturers

are men

-7-

قەێرێ نان رێزە

گیروودە دبن مەلۆچکەێلە

ها دەێ دەور و گردە

تکه‌های نان

زمین‌گیر می‌شوند گنجشک‌ها

در این حوالی

breadcrumbs,

the nearby sparrows

covering the earth

------

لەیلا رزایی ( Leilarezaei)

ترجمه انگلیسی :مسیح طالبیان