ژه ئەرکواز مەڵکشای تا وە هەولێر
شەفەق نیوز/ "ژاکان باران"، هەرچەن دۆمای پانزە ساڵ رێ کردن و کونگ‌فوکار بیین دە بان ویلچر نیشتەجییەو بی باوجی وە دو باڵ خێیاڵەوە تاکمەجارێ تا بەرزترین تکەلەێل بڵن‌ترین کێوەێل جەهانوەتەنی رەسییە و هەمجا دڵێ ئەڕا شاقەشاق کەو "کێوور کێوە" و ترنگەێ ئاو "مانێشت" دە زێدەگەێ خوەێ "ئیلام" دتەپێ.
وە پێشوازی چاپ دو کتاو شێعر ئی شاعرە، یەکێ دە هەرێم کوردستان و یەکێ تر دە تێهران، دە ئی بەشە وەرد ژاکان دوورەوڵات، دەمتەقەێ شاعرانەوەزێ دیریمن تا بمینێ ئەڕا بانان.
شەفەق‌نیوز/ ژاکان ، چە دکەێ وەرد ئی خەریوی و خەریوانە؟
ژاکان: راسییەگەێ یەسە ک م یە خەیلێگە وەێ هنە رەسیمە ک جەهانوەتەنی وەرترە لە گشت چشتێ ئوو هەمیش ئەوڕەسیمە ک "ئایم" بیین ها نواێ گردێ، ئەڕا یەسە ک دتوانم بویشم ک م دە ئێرە خەریوی تۆک دڵم نەسووزانگە. ئەفزار نووی و شەواچەێل مەجازییش خۆ کارێ کردنە ک دنیا، ها وەێ گەپییەوە چمان هە بییەسە جگڵانجگەێ چووزانم گشتێ وە گرد و گردواری کریاگەسە قول مشتێ، ها چەنە ئی موبایلە ک قەواخەگەێ هه چه‌ن قه‌پاڵێگە و خوەێ چەنە گرد دنیا ئوو هزاران دنیاێ شاناشان و موازی یەکترەکییە. دە ئیجوورە دنیایێگ ئایا دپووڕێ بویشیمن ک ئایم دڵتەنگ جیێگ، هەتا زێد و ماواگە دبێ؟ جوور جار جاران. لە ویریشەو نەبەن ک هەر چێگ ببێ م کوردم و هێمانیش هامە کوردستان. هەرچەن تاکمەگلێ ویر وڵات باوانی خوەمیش دکەم.
شەفەق‌نیوز/ ئێسە ئەڵگەردیمنە سەر ژیان و کار و بار خوەت، جگێ لە خوەت ئەڕامان بویش؟
ژاکان: م نزیکەێ سی و هەشت ساڵ وەر ژە یە، دە ئەرکواز مەڵکشاێ دە ئوستان ئیلام هاتمە دی، دۆماێ پانزە ساڵ ژیانێ پڕ لە جم و جوول و وەرزێشتکاری، وە بان هەڵەێ پزێشکێک قولەێلم لە دەس دام و ویلچرنشینەو بیم، یەیش سێ ساڵە هامە هەولێر.
شەفەق نیوز/ یەمە جگێ دریژترەک باس لە "ژاکان باران" شاعر بکە ؟
ژاكان : وەختێ نیشتەجییەو بیم تەنیا هە خوەم مام و دنیاگەێ دەروون خوەم. ئەڕا وایین لەێ سۆک تەنیاییمە پەلەمار شێعر هاوردم و جگەجگە یەک کڕ و یەک دێڕ هە نووسانم و هە نووسانم. من و شێعر و نەسر و ماڵێگ وە تەنیا بیمنە دەمتەقەکەر یەکترەکی و هە وەێجوورە نەدزانم م رووژگارکوشەکی دکردم یا رووژگار بەدتر لە ئەومە پەسا م دکوشت و خوەم وەم ئاگا نەبی.
هە لەێ‌وا بردمە سەر تا وە بیس و هەشت ساڵان ک دە خوەم دیم و خوەم وە خوەم وتم ک دی وەختێیە تا من و شێعر ببیمنە یەکێ. خوەنستم و نووسانم و نووسانم و خوەنستم تا وە شێعر نوو یا شێعر سپێ و مەوج نوو رەسیم و کونەرەێ شێعر بردەم وەرد خوەێ و خەرپمەو کرد دە دنیاێ خێیاڵ خوەم، دنیاێ خێیاڵاویێگ ک بی وە تەنیا تەسکیندەر و دڵنیایی دڵەێ دەردەدارم.
وەز پاێلم لەێ‌لا و نەبیین کڵاس شێعر دیاریێ دە ئەرکواز و دە ئیلامیش لەو لا، کارێ کرد ک م بێ‌هیچ کڵاس و ئامووژیاریێ کار و بار شێعر و شاعرییم ببمە رەسەت، ئەوساییش جوور ئێسە ئی ئامووژگاری ئانلاینە نەبی، خۆ.
شەفەق نیوز/ ئەڕا چە شێعر ئەڵوژانی؟ ئەڕا هونەرەێلێ تر، نە؟
ژاكان : م وەر ژە گشتێ، چۆچشتێ وە شوون هونەردەرمانی بیم ئەڕا خوەم، لە سەرا دەس کردمە نەقاشی کیشان ئمجا وە سیم و مەفتوول خواستم ببمە پەیکەرەساز ک دیم ئی کارەێلە وە بێ ئوستاد بن‌دوروسی نەدیرێ ئەڕا یە لە ناهڵاجی نامەێ وە لا.
خۆ م دەو چەن ساڵە ک ئەو کارەساتە وە سەرم هات و کەلەمەدارەو بیم، تەوانایی خوەمیش لە دەس دام ئوو هەفت ساڵێ م ئوکسیژن دە دەم و لۆتم بی و هە دە دەر ئی بیمارستانە وە دەر ئەو بیمارستانەگە دە تێهران دە هاتن و چگن بیم و ئەڕا یە لە سەر رەوەن ئەڵگیریام و چۆچشتێ پشت ئەڵگرتم لە کار هونەری کردن. شێعر دەم‌ەسی‌ترین بی و یار و هاناڕەسم.
شەفەق نیوز/ ئێسە چە؟
ژاكان : یەمە بێ ژە شێعر، دیرم دچمە کڵاس تا وە گیتار ژەنین هووکارە ببم.
شەفەق نیوز/ یە چوون شەکەت نەدبیت ئێقەرە لەێ پەل وەو پەل دپەڕیت؟
ژاكان : هونەر گشتێ هە یەکێگەو هە ئەڕا وازا کردن دەروونیات هونەرمەندەگەسە، م ویر و باوڕم یەسە ک ئایم ئەر بتوانێ چەن هونەر بداشتووبێ یا لا وە کەمێ چەن جوور هونەر بناسێ دەو هونەر ئەسڵی خوەێیە ک دیرێ دتوانێ قسەێل فرەترێ ئەڕا وتن بداشتووبێ.
بێ‌ژە وەز و وەزیات و ناتەوانی م ک پام لە وەرزش و هونەرەێلێ تر بڕی، شێعر؛ ئەڕا یە بی وە تەنیا هامدەنگ م ک بنەماڵەێ لەێلەگەم نەدهیشتن بخوازمەێ کەسێ ک لە دە ساڵ وەر ژە ئەو کارساتمە مەعشووقەم بی، شێعر کەم‌تاکوتێ شوون پەتی ئەوییش ئەڕام پڕەو کرد. دۆماێ ئەوەێش ک کەفتمە نام دەلیاێ بێ‌بن شێعر، دیم ک وە جادوو شێعر دتوانم باس کەمدەسی و قەێڕانەێل خەڵکەگەمیش جاڕ بکشیم. وە یارمەتی زوان شێعر.
شەفەق‌نیوز/ وە چ شێوازەێلێ شێعر دنووسنی؟
ژاكان: م لە سەرەتاوە وە غەزەڵ دەسکردمە شێعر وتن ئمجا ک دیم ئی قەواخە خوەێیش جوورێ تر دەس و باڵم دوەسێ وەر هاوردم وەرەو شێعر سپێ و شەپووڵ نوو "مەوج نوو".
وە وتن لە ژان کووڵبەرەێلەمان، دەردەداری ژنەێل، ژاری و هەژاری وڵاتوەندەێل وڵات دەوڵەمەنم ئوو تاکمەجارێگیش شێعرەێل ئەویندارانە و وتن لە عشق، هەمیش تاکمەگلێ شێعر سیاسیێ دئەڵوەسیم ئوو هێمانیش لە گشتێ رەیین‌تر ئەڕام ئەو کاتەسە ک شێعرە سیاسییەێلە و عاشقانە‌ێلەم دبنە جادووێ ئەڕا یە ک لەێ دووزەمە و گیچەڵەێل ژیان پڕ لە ژانە دەربچم.
شەفەق‌نیوز/ وە چ زوانەێلێ ئی شێعرەێلە وتیتە؟
ژاكان: م وە دو زوان کوردی و فارسییەو، هەردوگێیان شێعر ئەڵوەسم. دە ئێران ک بیم وە کوردی خوەمان شێعر دنووسانم و لە وەختێ ک هاتمە وە هەرێم کوردستان خۆ وە کوردی سورانییش شێعر ئەڵوەسم تا وەردەنگەێلەێ ئێرەمیش لەم ئەوڕەسن.
شەفەق نیوز/ ئەڕا وە دو بنزار لە زوان کوردی یانێ سورانی و فەیلی، شێعر وتیتە؟
ژاكان : خۆ منیش جوور هەر کەسێ تر پاوەنە و دڵوەنە‌ی زوان داڵگی خوەمم و هە لە زاڕووییەو تاسەم یە بی ک وەێ زوانەو بنووسنم ک وە داخەوە چوون ئامووژگاریمان وەێ زوان نەکریابی یە بی وە پینەکیێگ ئەڕام و وە وتن ئی شێعرەێلە ئەو ئۆغدەێلەمە ئەوچەکانم و چۆچشتێ دەێن سی ساڵ بێ‌دەنگییم دامەو دۆما.
دە بارەێ کوردی سورانییش بایەد یە بویشم ک م رەفێقەێل سورانی فرەیێگ دە سنە و دە هەرێم داشتمە و دیرم و وەێ خاترە خاس هووکارەێ سورانی وتن بیم و خۆ دزانیمن ئی بنزارە "زوان نامجی" گشت بنزارەێل کوردییە ک وە خاتر مدیا و رەسانەێ فرەتر و یە ک دە نامنی کوردەێل خوار و بان هەسەێ گشتمان ئەوڕەسیمن لەێ.
بنزار ئیلامی وو بنزار کوردی فەیلی وە گشتی، لەو بنزارەێلەنە ک دیرن دتەڵەفن ئوو ئەر نواێ ئی تەڵەفیانە نەگریمن خۆ یە دی خەتاێ ئیمەسە.
یەمە دە ئیلام جمە و جووڵەێل خاسێ کەفتگەسە ڕێ ک چ رەسمی و چ نەوەڕەسمی بنیاتەێلێ ئەڕا زوان نریاگە ک یەکێ لەێیان کارێگە ک وە سەرپەرەشتی "عەتا مەنسووری" کریاگە ک لە بیجار و کرماشان تا وە ئیلام نزیکەێ سی چالاک هام‌پەیمان بینە ک کارێ ئەڕا زوان داڵگی بکەن. بێ‌ژە ئەوە "ئەنستیتو زانست" ک "کامران رەحیمی" خستگەسەێ رێ، ئەوەێش گام فرە گەپێگە ک دە بانان شوون دەسێ دیارییەو دبێ چوون کاک کامران هەمیشە پیاگ کارەێل گەپ بییە.
شەفەق‌نیوز/ وەێ زووەێلە چەن کتاوت دیرێ چاپ و بڵاوەو دبێ، چەن ئەوانە؟
ژاكان: کتاوێ لەم دە سڵێمانییە دیرێ چاپەو دبێ. کتاوێگە ک هەشتا شێعر هادەێ ک وە هەر دو بنزارەگەن.
کتاوێ تریش ک هن شێعرەێل کوردییمە و خانم "فرێشتە سەحرایی" ئەڵگەردانگەسەیان وە زوان فارسی و دیرێ دە تێهران چەپەو دبێ. نام ئی کتاوە "سلول‌های نمور/ سڵووڵەێل نمرچ"ە ئوو بڵاوگەێ "ئانان" دەرارێگەێ وە دەر.
شەفەق نیوز/ تو یە چەنێگە هایتە ئی دیم و دە هەولێر نیشتە جییت. شێعر و چالاکی ئەدەبی کوردەێل فەیلی دەێ دیم و دەو دیم دیتە، دەێ بارە چە دویشی؟
ژاكان: گشتمان دزانیمن ک نزیکەێ نیم سەدە کوردەێل فەیلی دە عراق دە ژێردەسەێ رژیم فاشیست بەعس سەددامی بینە و هەم ئەنفاڵ کریانە و هەم قڵاچووڵێیان کردنە و لە زێد و ماواێ خوەیان دە لێوار سنوور ئێران تاڕاننەسەێیان و هەمیش وەێ بوختە ک ئەوان ئێرانیین و وەێ قسەێ درووە ک عراق هە لە جارانەو وڵات عەراوەێل بییە و دوروس کردن ئی زەێنییەتە ک کورد فەیلی دە عراق فڵەێتی و لائییەسە، ئی وڵاتوەندەێلە ک بڕێ وتنە بان سێ ملیوون کەسن نەدینە و نامێیان سڕینە و وە زوور خواستنە بکەنەێیانە عەراو. دیارە ک ئیجوور خەڵکێ، ژیان و نەمردن ئەڕایان فرە گرینگتر ببێ لە زوان. کوردەێل فەیلی دە عراق هێمانیش هە کوردن، هەر چەن ک دە تاکمەجیێ زوانێیانیش لڕیاگە باوجی ئی گوڕیانە هیچ وەخت نەبییه وە هووێ ک ئەوان هوویەت‌خوازی کوردی و کوردایەتی ئەڕا خوەیان نەکەن. ئەڕا خاتر یە "زوان" و ئەدەبیات و شێعر کوردی دە نام کۆرد فەیلی عراق بار هوویەتی نەدیرێ و کورد فەیلی بیین هە وە بووت زوان کوردی زانستن نەدناسرێ. یە عەیو نییە، یە دەس زوور بییە دە دریژاێ تراژدیێ پەنجا ساڵە، دزانیمن ک "زوان" هە یەکێگە لە چشتەێل هوویەت‌ناسی؛ نە گشتێ. دە ئێران، وە چەواشەێ یە، شێعر کوردی وتن بار هوویەتی گرتگە وە خوەێ و بییە جوور جمێشت ئەدەبیێ، ئەڕا خوەێ.
شەفەق نیوز/ دۆماقسەت چەسە؟
ژاكان: م لە گشت چالاکەێلە دخوازم ک فرەتر بچنە شوون کار فەرهەنگی تا سیاسی، چوون فەرهەنگ ئیمە دیرێ خاپوورەو دبێ.
