نەفت خانەقین و ئەو زەخمە ک تیمار نێەوود
2020-08-06T16:20:48+00:00
سەڵاح مەندلاوی/ وەبەرهەمهاوردن نەفت لە ساڵ ١٩٣١ دەسکردەپی، لە ری کەرتەیل بەرهەمکاری ( باکج یۆنت) لەبان بیرەگان دامەزراو پاڵاو دروسکریا، و چوونکە چیە ناو زەرەدەیل جەنگ عراق و ئیران، نە ژنەفتم ونەیش خوەنستم وە نەهامەتیگ جوور خوەی، و لەوەر دەسکردن وە بەرهەمکاری لە جەنگەگەی کووت ناوبەین بریتانیا و عوسمانیەگان ساڵ ١٩٣١ زیاتر لە ١٠٠ کەس کوشیا، وهیمان قەورسانەگەیان هەسەی.
بەرهەمکاریەگە دەسکردەپی و بویە هووکاریگ ک ئاوای خانەقین بوودە یەکەمین قەزای ئیداری لە عراق، و لەبانی پاڵاوگه‌ی وەند دروس کریا، و بیرەگانی ویەجوورە کەنیا؛ بیر ١ ، ٢ ئیرانیە، ٣،٤ عراقیە ٦،٧ ئیرانیە ٨،٩ عراقیە، تا ناوی نریا نەفت خانە وئەرا ئەوان نەفت شاه، وبویە نەفت شەهر ولەجەنەگە بویە خۆپیشاندانیگ و پاڵاوەگە خراوکریا و چشتەگانی وەخوردە فرووشیان، و ئەو بیرەیلە ک رووژانە ٤٠ هەزار بەرمیل بەرهەمکردیان بەسیان.
کەماڵ فڵامەرز وەڕێوبەر پاڵاوەگە ئەرام وت: وەختا سەرچەویل نەفت ناوڕاس ئووشن ٤٠٠٠ بەرمیلە، و هیچ لە پاڵاوەگە نەمەن، چوونکە عراق خوازی دامەزراوەگان پاڵاوەگەی سینیە ئاڵشت بکەێد وەل پاڵاوگه‌ی بێجی ک لە ١٩٨٢ وەجی هیشتیاگە، هووزەگان پەلامار ماشینەگان دان ک ئەرا پاڵاوەگە چن، و تەقە لەلیان کردیان و وتیان (ئەیە ماف خوەمانە وئیوە خوازین بیەینەی کورد) ، ئیجا دکتۆر شەهرستانی وت؛ وڵی کەن، ئەوەسا پاڵاو (باکج یۆنت) ئامەدەیگ تێەرم ، وچوونکە ئیمەو ئیران هاوبەشیمن، ئەوان دەسکردنەپی لەخوار شوون پاڵاوەگەی خانەقین، چوونکە ناوچەگەیان دووڵە و ئیمە هایمنە بەرزایی، تا بەرهەمەگە بویە چوار هەزار لە جیای چل هەزار، و ئیرانیەگان پاڵاوەگە بردن وەرەو ئەودیم کرماشان و غازەگە ئەرامان هەناردە کەن.
لەو وەختەیش، برا عەرەوەگان لە عراق دارایی بەرهەم کارمەنەگان گیرهاوردیان، بەڵکم وەڕێوبەر پاڵاو وەند فەرمان ٨ ساڵ زیندانی لەبانی دانریا، وهەواڵەکریا ئەرا زیندان نوگرە سەڵمان، ورووژ سەربڕین کەرامەت کوردی وەختا گشت کارمەنەگان ک ئینگلیز راهێنانیان کرد، بوینە جاڕودەر لە پاڵاوگه‌ی دۆرە، و چووچیان ، وكێڵگەیل نەفت خانەقین بەوینە دالیە، و ئاسنگ سکەیەییش بریا، و دەور ١٥٠ کێلومەتر لە ئاسنگ فرووشیا لەلایەن تاوانبارەیلیگ، و پاڵاو وەند بویە لەعنەتیگ لەبان کورد.
ئیسە چوونکە چاڵکردنە لارەگە کاریگەریی نەمەن ک ئیرانیەگان دووارە داوای چاڵکەنین لە ژمارە ئینگلیزیەگان ساڵ ١٩٣١ کەن، و ئەی باوەتە خوەی نهێنی ئەوەسە ک ئووشن خانەقین عەرەویە، وهەڵبەت مەغز بفام هەس ئی گرفت مێژوویە چارەسەر بکەێد، و خەڵک خانەقین قورتاربوون لە تیرۆرستەگان ک خاکەگەی داگیرکردنە
بەرهەمکاریەگە دەسکردەپی و بویە هووکاریگ ک ئاوای خانەقین بوودە یەکەمین قەزای ئیداری لە عراق، و لەبانی پاڵاوگه‌ی وەند دروس کریا، و بیرەگانی ویەجوورە کەنیا؛ بیر ١ ، ٢ ئیرانیە، ٣،٤ عراقیە ٦،٧ ئیرانیە ٨،٩ عراقیە، تا ناوی نریا نەفت خانە وئەرا ئەوان نەفت شاه، وبویە نەفت شەهر ولەجەنەگە بویە خۆپیشاندانیگ و پاڵاوەگە خراوکریا و چشتەگانی وەخوردە فرووشیان، و ئەو بیرەیلە ک رووژانە ٤٠ هەزار بەرمیل بەرهەمکردیان بەسیان.
کەماڵ فڵامەرز وەڕێوبەر پاڵاوەگە ئەرام وت: وەختا سەرچەویل نەفت ناوڕاس ئووشن ٤٠٠٠ بەرمیلە، و هیچ لە پاڵاوەگە نەمەن، چوونکە عراق خوازی دامەزراوەگان پاڵاوەگەی سینیە ئاڵشت بکەێد وەل پاڵاوگه‌ی بێجی ک لە ١٩٨٢ وەجی هیشتیاگە، هووزەگان پەلامار ماشینەگان دان ک ئەرا پاڵاوەگە چن، و تەقە لەلیان کردیان و وتیان (ئەیە ماف خوەمانە وئیوە خوازین بیەینەی کورد) ، ئیجا دکتۆر شەهرستانی وت؛ وڵی کەن، ئەوەسا پاڵاو (باکج یۆنت) ئامەدەیگ تێەرم ، وچوونکە ئیمەو ئیران هاوبەشیمن، ئەوان دەسکردنەپی لەخوار شوون پاڵاوەگەی خانەقین، چوونکە ناوچەگەیان دووڵە و ئیمە هایمنە بەرزایی، تا بەرهەمەگە بویە چوار هەزار لە جیای چل هەزار، و ئیرانیەگان پاڵاوەگە بردن وەرەو ئەودیم کرماشان و غازەگە ئەرامان هەناردە کەن.
لەو وەختەیش، برا عەرەوەگان لە عراق دارایی بەرهەم کارمەنەگان گیرهاوردیان، بەڵکم وەڕێوبەر پاڵاو وەند فەرمان ٨ ساڵ زیندانی لەبانی دانریا، وهەواڵەکریا ئەرا زیندان نوگرە سەڵمان، ورووژ سەربڕین کەرامەت کوردی وەختا گشت کارمەنەگان ک ئینگلیز راهێنانیان کرد، بوینە جاڕودەر لە پاڵاوگه‌ی دۆرە، و چووچیان ، وكێڵگەیل نەفت خانەقین بەوینە دالیە، و ئاسنگ سکەیەییش بریا، و دەور ١٥٠ کێلومەتر لە ئاسنگ فرووشیا لەلایەن تاوانبارەیلیگ، و پاڵاو وەند بویە لەعنەتیگ لەبان کورد.
ئیسە چوونکە چاڵکردنە لارەگە کاریگەریی نەمەن ک ئیرانیەگان دووارە داوای چاڵکەنین لە ژمارە ئینگلیزیەگان ساڵ ١٩٣١ کەن، و ئەی باوەتە خوەی نهێنی ئەوەسە ک ئووشن خانەقین عەرەویە، وهەڵبەت مەغز بفام هەس ئی گرفت مێژوویە چارەسەر بکەێد، و خەڵک خانەقین قورتاربوون لە تیرۆرستەگان ک خاکەگەی داگیرکردنە
