شاعیرەیل فەیلی هانە پێشبڕکی شیعر جەهانی
هەر وەگەرد پەیابوین شیعر کوردی شیعر نویسان وە زوانی کوردی فەیلی دەسوەپی کردیە توەنیمنیمن بویشیمن کوەنترین شیعرەیل کوردیش کە لەوەر دەس بوون وە زوان کوردی خوارگ نویسایە، هەر وەگەرد پەیابوین سەردەمەیل کلاسیک و تا رۆمانسیزم و ریالیزم تا شیعر هاوچەرخ شاعیرەیل فەیلی کوشان کردنەسه هونەر شیعر نویسینیان گام وە گام وەرەو نوابردنە و لە روی تەکنیک و دارشتن هویچی لە ئەو زاراوەیلتر کەمتر نییە، هەرچەنە چەنە جویر ئەو زاوارەیلتر پسپۆرەیلیگ تایبەت وە زوانەوانی نەێرێد یاسا و ریسایگ ئەرا زوانەگە دانریابوود تا کارئاسانی بکەێد ئەرا نویسانن نویسەرەیل ئەوەش هاژیر دەس کوشانەیلیگ تاکەسین هەوەجە وە تەقەلایگ فرەترەتر کەێد ئەرا دروستر دارشتنیان.
لە نووترین پیشکەفتن شیعر نویسانن شاعیرەیل فەیلی خامەیل رەنگیان ئەرا هاکوو نویسانن تیژ کەن کە هونەر شیعر نویسانن ژاپۆنییە و لە سێ رستەی کوڵ پێکتێد و 17 بڕگە گرێدە خوەی، هەوەجە کەێد لەناو هایکۆگە وە وشەیگ دیاری ئەو وەرزە بکریەێد کە هایکۆ لەناوی نویسریایە، کە رستەی یەکەم و کۆتایی لە پەنج بڕگە پێکتێن، هونەر هایکۆ نویسانن وەبان دەس دوو کەس رەسیە ئەرا لویتکە و هیشتیە بوودە ژانەریگ شیعری یەکەم ماتسو باشوە کە یەکیگە لە ناودارترین شاعیرەیل ژاپۆن کە لە کۆتایی ساڵ 1600 بویە و دویەمیش ماسۆکا شیکیە کە لە سەدەی نۆزدەهەم درویژدا وە کارەیل ماتسو.
ئەوەگ وە دی کرێد لەناو جەهان شیعر زوانەی فەیلی هایکۆیەیل فرەیگ هەس و خاوەنەگەی دیار نییە و دریاسە دەم ئەدەب فلکلۆری کە هاتی ئەوەگ وتیەسێ بی ئاگا بوود لەوەی ئەی جویرە شیعرە هونەریگ تر لە شیعر نویسانن، باوجی ئیرنگە ساڵ لەدویای ساڵ گرنگی زیارتر وەپی درێد شاعیرەیل کوشان کەن ئەرا خاستر داشتن هایکۆی فەیلی وە تەکنیکیگ باڵا، تا رەسیەس ئەرا ئەو ئاستەی ئەوەنەگ شیعر هایکۆ وە زوانی شیوەزار فەیلی هەس و شاعیر فەیلی وەکارتیارێد و تێبین و زانیاریەیل خوەی لەسەری خەێدە وەردەس سفرەی خوەنەر شیوەزارەیلتر کوردی نەڕەسینەس وەپی وەگورەی توانای خوەیان یاسا و ریساگان تەکنیک هایکۆ نویسانن وەرد زوانەگەی خوەمان پوڕنن، یەش جی خوەشحالیە ئەرا من کە ئاست زوانەگەم لەیبەرزیە دوینم و شاعیرەیلمانیش شایەن دەسخوەشی راستەقینەن.
نموونەیگ لە هایکۆ:
نەجیرێ دە کوڵ
نەچیرەوانێ دە مکوڵ
مردن دە کوڵە.
"رودوس فەیلی"
لە سۊک کەلاوەی چووڵ
دەسڕ بیکەسیگ
میخەک هەڕێد.
"کەنعان موڕاد"
