شەڕی بڕیارەکان

لەهەموو سەردەم و بارودۆخێکدا، ئەوە بڕیاری بەجێ و بەرگری رەوای بێ پاشەکشەیە، کە بالانسی هێز دیاری دەکات، نە بەردەوامیدان بە  یاریکردن و پێملبوون بە رێسا و تاکتیکی گەمەیەک، کە نەیار کات و نەریت و یاساکانی، لەقازانجی خۆی دیاری دەکا و بەسەر پرۆسەی گەمەکەدا دەسەپێنێ.

 ئەوەی پەیوەندی بەکورد و هەرێمی کوردستانەوە  هەبێت، تا ئەم ساتەوەختە قەیران ئامێزەی ئێستاش، ئەوە هێزی مێژووکردی بەرخودان و باوەڕ بە دۆزی خۆبوون، لەتەک یەکێتی نەتەوەیی و پتەویی ریزەکانیەتی، کە دەتوانێ گێژاو و ململێکانی قۆناغ، لە قازانجی خۆی ساخ بکاتەوە و بەکار بێنێ.

لەم چەند دێر نووسینەدا، کورد بە باوەڕە نەتەوەیی و ئۆتۆپیاییەکەیەوە جێگای باسە و، ئەم دیدە ناپرژێتە سەر ئەو کێماسییە ئەوڕۆییە، کە تاکی کورد، وەکوو را و بیروباوەڕی کەسی، لە چوارچێوەی حوکمڕانی خۆماڵی، کە حزب سالاری وەکوو بنەما پێڕەو دەکا و ناوچە و زۆن دەکاتە پێوەر و نمونەی ئاسایشی نەتەوەیی، چەند لە ئازادی و کامەرانی و خۆشگوزەرانیی خۆی رازییە. هەروەک نامەوێ شەنوکەوی روانگەی سیاسی و تێگەی هزری و ستراتیژی نیشتیمانپەروەریی رەوتی نارازیش بکەم و، ئەو ئەنجامە لێک بدەمەوە، ئاخۆ بنگەی نارەزاییەکان چەند راستەقینە و ناوخۆیی و زادەی بەرەتەسکیی سنورەکانی ئازادی و بەتالی و هەژاریی خوانی خێزانەکانە، یان لە ژێر سێبەری سیاسەتی جولاندنی داشەکاندا، تاڕادەیەکی زۆر کەوتۆتە بەر تەوژمی هێزی راگەیاندنی ئۆپۆزسیۆنێک، کە لە سوێی وەرگرتنی دەسەڵاتدا، دەخوازێ هەموو شتێک بەرەو چوارگۆشەی یەکەمی پێش ساڵی ١٩٩١ بگەڕێنێتەوە.

کێشە و ئاستەنگی هەرەگەورە لەو هاوکێشەیەدا ئەوەیە، کە نە پارتە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان،لە دەسەڵات و بەشینەوەی خێروبێری حوکمڕانی دا، نە ئۆپۆزسیۆن لە ململانە و داکێشانی کێرڤ و شکۆ و دەستکەوتەکانی کورد، راستیی ئەو بنەما زانستییە لەبەرچاو دەگرن، کە نەتەوەی سەردەست و دەوڵەتی ناوەندی، جینۆم و دی ئێن ئای، هەردوو لایان هەر بەکورد هەژمار دەکات، کە لە ریز و پلەبەندیی زنجیرەی رەگەزی مرۆڤی دا، ئەگەر قەوارەی یەکگرتووی هەرێم نەبێ، تەنیا شوێن و پلەی ژێردەستەیی و نەتەوەی پلە دوو و پێگەی خزمەتکاری و نزمیان بۆ لەبەرچاو دەگرێ.

ناکۆکییە ناوخۆییەکان و بەرسنگگرتنی کورد، ئاقار و مەودای دیتنی ئەوەندە کورت کردۆتەوە، کە  زایەڵەی ئەو سەنگەربەندی و رقئاژۆییە نابینێ، کە پێمان دەڵێ لە ئاسۆی سیاسی عێراق دا، کڕێوە و رەشەبای دەسەڵاتی تاکڕەوی دیکە، لەسەر بۆتەی مێژووی شۆڤینیزمی عەرەبی و دەمارگیریی مەزەبی نەشونەمای کردۆتەوە، کە ئەوە دوو دەیە یە، ئازادی و سەربەستیی رواڵەتیی دوای شکەستی دیکتاتۆر، بەختەوەری خۆی لەناو خوێن و کوشتار جاڕ دەددا، بەڵام ئێستا ناوەندگەری شوێنپێی خۆی لەناو فەزای ترس و گرتن و زەوتکردنەوەی ئازادییەکان، لە ناو هەناوی فەراهەمکردنی ئاسایش لەژێر لولەی تفەنگ دا خۆش دەکات.

هەموومان لەوە ئاگادارین، کە پێش سەرهەڵدانی ساڵی ١٩٩١، یاسای بنەڕەتی عێراق، (با بە ناوی فیدرالیش نەبووبێت)، تەکەسی لە برایەتی و هاوبەشیی کورد و عەرەب دەکردەوە، کەچی تەنیا رۆژێکیش هاوبەشی کورد لە ئیدارەی دەوڵەت و هاوبەشی لە مافەکان، لەبەرچاو نەگیراوە و دەرفەتی هاوبەشبوونی بۆ فەراهەم نەکراوە. لێ ئەم مەسەلەیە لایەنی دیکەی هەبووە. لەسەت ساڵی رابردوودا، دەوڵەتی عێراق، بەپێی یاسای بنگەیی، بە بەردەوامی بانگێشتی خۆ بەدەستەوەدان و مڵکەچکردن و فەرمانبەرداری ئاراستەی کورد کردووە. بەڵام بە درێژایی ئەو سەدەیە و سەرباری کۆسپ و تەگەرەی مەزن و جینوساید و هەڵتەکاندنی ریشەیی، ئەگەر کورد هەموو یاسا و بەندەکانی ملپێکەچکرنی کوردی لە  دەستوری عێراقیدا رەد نەکردبایەوە، کورد و دۆز و هەرێمەکەی لەقۆناغی ئێستای نەدەبوو. ئەوەی ئێستا هەیە، بەرهەمی رەدکردنەوەیە، نە ملکەچکردن و فەرمانبەرداری بێ چەندوچوون.

 نەیارەکانی کورد هەموو رێگاکانیان بۆ بێدەنگکردن و بێ بزاڤکردنی کورد بەکار هێناون، لە شەڕی بایەلۆژییەوە بگرە تا دەگاتە شەڕی ژینگەیی و قڕکردنی دەستەجەمعی، لەوەدا ئەگەر نەیاران هێشتا هیوایان بە جبەخانەی سەربازیی خۆ مابێت، لێ کوردیش رێگا بەرگرییەکانی بەکۆتا نەگەیشتوون، بەڵام ئەوەی لە شەڕی نوێ بابەتی بڕیارەکاندا، بەر پێی هەنگاوەکانی کورد بەرزەفت دەکا و دەستی دەبەستێتەوە، دادگە ویاسا و  حکومەتی ناوەندی نیین، بەو رادەیەی کە هێڵی لەیەکدابڕ و  خەرەندی دووبەرەکی و ناتەبایی سیاسی، قاچەکانی کورد دەبەستێتەوە و جولانەوەی ده‌خاتە ناو تۆنێڵێکی بەرەتەسک و زمانی سڕ دەکا و دەنگی دەخاتە بۆشاییەوە. بۆیە سەرکردایەتی کورد دەبێ بەشێک لە جوڵەی سیاسی و دیپلۆماسییان رووبەرەو ناوخۆ و بەمەبەستی چارەسەرکردنی ژێرخانی پەیوەندییە ناوخۆییەکان وەرسوڕێنێتەوە، تاکوو بڕیارەکان و یاساکانی دادگە، کە تایبەت بەکورد بەرهەم دەهێنرێن، هەر بەعەرەبی بمێننەوە، مادەکانی تەرجومەی کوردی نەکرێنەوە و، کوردستان نەبێتە شوێنێک کە ئەو بڕیارانەی سەرکەوتووانە تێدا تاقی بکرێنەوە.