دویای بڕیار سودانی.. کاروان قورتاربوین کورد فەیلی لە (تەبەعی) لە کاملا دەسوەپی کەێد و لە کوو تەواو بوود؟

پسپۆڕەیل نووڕن ک ئی ریکارەیلە ژیان کوردەیل فەیلی زیای کەێد، وەتایبەت هەناێ سەردان فەرمانگەیل (بەد ناو) کەن ک لە خود بینای سەردەم رژیم وەرین لەناویان گردەو کریان و بار کریان،  و نشانەی سڕینەوە و سڕەوکردن و نشانەی کڕ سوور دریا بان ناویان کیشیا.

 پسپۆڕەیل داوا کەن گشت لیستەیل کورد فەیلی لە بەش بیگانە وەگورەی یاسا جویر وەرجە دەرچگن بڕیارەیل ئەنجومەن (قیادەت سەورە)ی لەناوبریاگ باێدەو، دویر لەی ریکارەیل تاکانە ک بار شان و دەروین هاوڵاتی کورد فەیلی سەنگین کەێد، لە وەختیگ هیمان رخیان چوود حکومەتیگ باێد جاریگتر ناویان وە تەبەعی بارێد و دووارە وەرەو دەیشت وڵاتەگە باریان بکەێد، و ماڵ و داراییان زەفت بکەێد.

یەکسانی لە مافەیل

حسێن مەردان نوینەر کورد فەیلی لە پەرلەمان دووپات کەێد ک ئاڵشتکردن ناو کوردەیل فەیلی ک خوەیان عراقی ڕەسەنن لە لیست بیگانە ئەرا لیست عراقیەیل دەروینیان ئارام کەێد،  ک زیان لەی باوەتە داشتن و رخیان لە هاتن حکومەتیگ چوود وە تەبەعیەی ئیرانی بەێدەیانە قەڵەم و پویل مافیان زەفت بکەێد.

مەردان ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئویشێد: رەگەزنامەی عراقی ئەرا کورد فەیلی مسۆگەرکردن مافیە لەناو وڵاتەگە هەکاتی ئەو عراقیەیل.

پەرلەمانتار کورد فەیلی لە ٢ شوبات ئاشکرای دەسکردن حکومەتی وە فەرمان محمد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرەیل کرد وە ئاڵشتکردن لیست کوردەیل فەیلی لە فەرمانگەیل ڕەگەزنامە لە بەش بیگانە ئەرا بەش عراقی، و دیاری کرد ک ئی رەزامەنیە دویای ئەوە هات ک داوایگ لەی باوەتە خستە وەردەسی.

 بەڵگەنامەیگ کەفتە دەس ئاژانس شەفەق نیوز، لە نویسینگەی سەرۆک ئەنجومەن وەزیرەیل لە ڕووژ (16/ 1/ 2023) دەرچگە، نشان دەێد ک فەرمان ئەرا نویسینگەی وەزیر ناوخۆ کریاگە تا لیست کوردەیل فەیلی لە بیگانە بخریەێدە ناو لیست عراقیەیل.

باوجی فوئاد عەلی ئەکبەر راویژکار کورد فەیلی لە ئەنجومەن نوینەرەیل وا: ئی داواکاریە لەجی خوەی نییە، چوینکە یاسای ٢٦ ئەرا ساڵ ٢٠٠٦ رەگەزنامەی عراقی دادە ئەو کورد فەیلیە ک پشتگیری لە ئەنجومەن پارێزگا بارێد ک بویشێد یە فەیلیە، ئیجا لیستەگەی لە بەش بیگانە خریەێدە ناو بەش عراقی، و هەزاران ئی کارە لەبان ئی یاسا کردن.

فەیلی نا مەسیحی

عەلی ئەکبەر لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئویشێد: فەرمانگەی رەگەزنامە هوکار گرنگی سەردانکردن کورد فەیلی ئەرا فەرمانگەگە ئاشکرا کرد ک خوەی زانیاری لەبانیان نەیرێد تا وەتەواوی لە تەبەعی ئیرانی دەریان بکەێد، وەپیچەوانەی مەسیحی ک ئاینەگە لە نفووس نویسیاگە، ئەراوە رییگ نییە تا خوەیان تەنیا فایلیگ ئاریان بکریەێد.

عەلی ئەکبەر هەمیش ئویشێد: کورد فەیلی وەگورەی مرمانۆ ئیسە شهادەی جنسیە (جنسیەی عراقی) وەگورەی مادەی (3 أ) وەپی دریەێد و جویر عراقییگ یەکەم جارە بوودە خاوەن رەگەزنامەی عراقی وەگەردیا رەفتار کریەێد، و گشت کارەیل کۆنە پویچەڵ بوون. 

فەرمانگەی بەدناو 

لەلای خوەییش، تۆێژینەر سیاسی حەیدەر فەیلی ئویشێد: سەردان کورد فەیلی ئەرا فەرمانگەیلیگ هیمان رۆتین و بیرۆکراسی هاناوی جویر فەرمانگەی رەگەزنامە وەتایبەت لە ناوچەی سەید ئیدریس لە کەڕادە زیان دەروینی لەلای پەیا کەێد، چوینکە ئی فەرمانگە لە سەردەم رژیم لەناودریاگ بەدناو بوی، ک لەورا خانەوادەیل فەیلی گردەو کردیان و باریان کردیان و کڕ سوور و سڕەوکردن لەبان لیستیان کیشیان.

 حەیدەر فەیلی لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز داوا لە سەرۆک وەزیرەیل کەێد بڕیاریگ راستەقینە دەرکەێد وە رەزامەنی لەبان گلەوداین گشت لیستەیل کورد لە بەش بیگانە ئەرا شیوەی یاسایی خوەی وەرجە دەرچگن بڕیارەیل ئەنجومەن قیادەت سەورەی لەناوچگ، وەبی ئەوە ک بخوازێد کورد فەیلی سەردان ئی فەرمانگە بکەێد و ئی مینەتە بکەفێدە وەری.

گشتمان زانیمن ک رژیم وەرین وە سەرپەرشتیاری سەدام حسێن، ئەرا نزیکەی سێ دەیە هەزاران لە گەنجەیل کورد فەیلی بیسەروشوین و سەرنقوم کرد، و هیمان چارەنویسیان نادیارە، و مەزەنە کریاگە لەناو زیندان کوشیان یا زنیوەچاڵ کریانە.

لە دویادویای هەفتایل و سەرەتای هەشتایل سەدەی گوزەشتە، رژیم بەعس دەسکردە هەڵمەت گەپیگ ئەرا بارکردن کوردەیل فەیلی، و رەگەزنامە لەلیان زەفت کرد، و دەسنابان ماڵ و ماڵداری و پویلیان.

کوردەیل فەیلی، هەمیشە لە سەردەم ئەحمەد حەسەن بەکریش کەفتنە وەر کوشتن و بڕین لە ساڵەیل 1970 و1975، ئیجا لە رژیم سەدام حسێن لە 1980، و میژوونویسەیل نووڕن ک کورد فەیلی لەوەر نەتەوە و مەسەبیان تویش ئی هەمکەی ستەمە هاتن.

لە ساڵ 2010، دادگای نەهیشتن تاوانەیل باڵا، لەباوەت بارکردن و سەرنقومکردن و ماف زەفتکردن لە کوردەیل فەیلی بڕیار دەرکرد، و ئەوە وەتاوان جینۆساید دادە قەڵەم.