دەرد گرانێگە ک وه خوەمانییەێلەیش خوەمان بناسنیمن
شەفەق نیوز- وت‌ووێژیگ وەرد خانم زاهدە قەڵەندەر
بەرپرس ئەنجومەن ئەدەبی کوردی چاردووڵی و چالاک فەرهەنگی کورد.
کوردەێل چاردووڵی لەو کوردەێلەن ک هان لاژۆر ئێران دە ئوستان ئازەربایجان رووژئاوا.
دە ئی ئوستانە ک فرەترێیان کورد کرمانج و کورد سوران یا تورک زوانن، چاردووڵییەێلە وە خاتر یە ک وە کوردی خوارین قسە دکەن و بنزارێ فرە نزیک وە کوردی فەیلی بەغدا دیرن، چۆچشتێ چمان دە وڵات خوەیانیش هەم دوورەوڵات کەفتنە .
بڕێ وتنە ک چاردووڵی هە ئەو چەڕداوڵی یا چەردەوڕی و چەردەبڕی خوەمانەسە ک نام ناوچەیێگە دە ئوستان ئیلام و فرە نزیک وەێ چاردووڵییەێلە قسە دکەن و لە ئێڵ رێزەوەنن و چاردووڵییەێلە لە ئیلام کووچریانەسە ئەورەێلە.
چاردووڵییەێلە دە ناوچەێل قۆروەی کوردستان و ناوچەێ چاردووڵی هەمەدانیش ئوو بڕێگیش دە کرماشان هەم دانیشتگن.
چەن وەخت وەر ژە یە، بڕێ لە چالاکەێل کورد دە ناوچەێ چاردووڵ ئازرە‌بایجان رووژئاوا و شاهین‌دژ ئەنجومەنێگ کوردی دامەزرانن ک خانم زاهدە قەلەندەر، نویسەر و چالاکوان چاردووڵی یەکێ لە بنەڕانەرەێلەێ ئەو بنگەێ ئەدەبییەسە و بەرپرسێ.
ئەوی ماموستای مێژووە و چەن کتاو پەدەبی و تاریخی نووسانگە.
ئیجارە دانیشتیمنەسە دەنگ ئی خوەشکە.
-خوەشکە، دە سەرەتا دە بارەێ ئەنجومەنەگەتان ئەڕامان بێژ
:ئی ئەنجومەنمانە، بنگەیێگە فەرهەنگی- ئەدەبی ک هیچ کار سیاسی و پوول دەرارانەێ ناکا و هە ئەڕا گەشە داین وە زوان و شێعر و داستان و ئەدەبیات چاردووڵی وە گشتی دامەزرانیمنەسەێ.
یەکێ لە موهمترین کارەێل ئیمە، پەیوەندی گرتن وەل ئەو دووەێ ئەنجومەنەێلە ک ئەخوازیمن فرە وە بان یە کار بکەیمن.
بێ‌ژە ئەوانە چشتەێلێ جوور بەرگری و دفاع لە حوقووق هووز هونەرمەندەێل ئی ناوچەمانە، چاڵاکی کردن ئەڕا ئەڵگرتن هەر چشتێ ک نواێ وەر ئەو نوا چگن کار ئەنجومەنە یا کارەێل فەرهەنگی بگرێ، یارمەتی داین وە چاپ و بڵاو کردن کتاوەێلەێ هونەرمەندەێل و شاعرەێل و نویسەرەێلەمان، ناسین و وەدی کردن و ناسانن ئەڵیمەت و بڵیمەتەێل فەرهەنگی و هونەری و ئەدەبی دە ناوچەگەمان دوفێشتر نمام و نوونمامەێل و مناڵ و مناڵ‌مەزنەێلێ ک تەوانای کار کوردی دیرن ئەڕا یە ک دە بانان ئەنجومەنەگەمان مەزووک نەمینێ.
ئەیانە بڕێ لە کارەێلەمانن.
-ئی ئەنجومەن سەر وە جیێگ یا ئدارەیێگ هەسە؟
:نە، ئی ئەنجومەنە هەر سەر وە خوەێیە و هەر چەن ئەخوازێ وەل گشتێ هامیاری بداشتووبێ وەلێ هن هیچ کەس یا ئدارەیێگ نییە و چشتێگە گشتی ک ئەڕا گشتێ کار ئەکا، گشت شاعرەێلە، داستان‌نویسەێلە، موحەققەێلە، نویسەرەێلە گشتێ ئەگرێگە وەر و ئەکاتە وەردەنگ و وەردەم خوەێ و هن هووز و کەسێ نیێە.
- تا ئێسە چ کارەێلێ کردنە؟
:تا ئێسە ئیمە دانیشتنەێل فرەیێگ داشتیمنە، دە شەواچەێل مەجازییش چالاکی دیریمن و گرووپ و کاناڵێگ وە ناو (ئەنجومەن)ەگە خستیمنەسە رێ و دیریمن کار ئەکەیمن، رخنە گرتن و پێشتەوانی کردن لە ئەندامەێلەمان یا کەسەێلێ تر تا وە هێمەت و دەس‌خیرەت ئەوان، کتاوخانەێ فەرهەنگ و زوان و میژوو کورد چاردووڵی پڕەو بکەیمن لە کتاوەێل خوەمانی، ئەوانە قەێرێ لە کارەێلەمان بینە تا وە ئمڕوو.
-ئوو لە یەو لا چە؟
: ئیمەیش جوور هەر ئەنجومەنێگ تر ئەخوازیمن وە کارەێلەمان گەشەێ فرەترێ بدەیم ک وە داخەوە تەقیایمنە ئی پەتای کورونا و ئی هەڕەشە و مەترسی جەهانییە ئیمەیش جوور گشت دنیا ترسان و دابەسی تا نەتوانیمن هێمان کارەێلەمان، وە‌گشت ببەیمنە نوا، کارەێلێ جوور رێز گرتن لە گەوراێلە ک فرە ها وەر چاومان، بەرنامەێل ئەدەبی تر، ئوو زیاتر لە ئەوانە ئەڕا ناسانن ئەنجومەنەگە دووس دیریمن دانیشتنەێل و فستیواڵەێل فرە گەورایێگ بنیمن و گشت ئەنجومەنەێلە و چالاکەێل ئازادیش بچڕیمنە ئی بەرنامەمانە. یەیش بێژم ک کارەگەمان هە فەرهەنگییە و ئەڕا یە ک فەرهەنگ خوەمانی دە ناو نمام و نوونمامەێلە و ژنەێلە، پەخش و بڵاوە ببێ دیریمن جەخت دکەیمن، چوون ک ئەتوانن فرەترین نەخش ئەڕا مەنین فەرهەنگ و گەشە داین وە پێ، بگرنە ملێیا.
-لە خوەت ئەڕامان بێژ، چ کتاوەێلێ چاپ کردیتە؟
: من خوەم، وە چاپ کتاوەیلەم وەێ چاوە ئەنووڕم ک خزمەت فەرهەنگیێ بکەم ئەڕا نووسانن و شییەو کردن میژوو و فەرهەنگ و فرەتر لە گشتێ؛ نووسانن و زینگ کردن ئەو وشەێلە ک دیرن دە زوان ئیمە لائەچن و پەسا وشەێل تورکی ئەنرنە شوونێیان دوفێشتر دە دوێیم کتاوەگەم ک کتاو (شازایە بۆچکەڵە)سە ک ئەڵگەردانمەسەێ وە کوردی خوەمان گشت تەقەلام یە بییە ک ئەو کەلیمەێل کوردیاتی و ساق خوەمانە، ئەو وشەێل خەس کوردی چاردووڵیە ک یا لە بیرەو چگنە یا دیرن لە بیرەو ئەچن ببەمە کار بەشکەم زینگەو ببن و بمینێگەیان، هەر چەن ئێسە دە زوان نمامترەێلەمان وە کار ناچن.
-چۆنێ بی ک کەفتنە بیر نەهادسازی و ئەنجومەن ناین؟
:گشتێ ئەزانیمن ک خاسترین جی ئەڕا سەر و شێوە داین وە کار فەرهەنگی دامەزرانن بنیاتێگە لەێ‌وا، ئەڕا یە بی ک ئیمەیش گشت تەوانامان بردیمنە کار ک هەر جوورێ بییە بپووڕیمن وەل یەکا ئوو یەکاگرتنێ ساز بکەیمن ئەڕا ئی کارە، وەیجوورە بی ک ئی ئەنجومەنە هاتە دی.
ئێسەیش بنیاتێگە فەرهنگی ئەڕا سەقام گرتن و شوون‌گیری و پەیجووری کارەێل فەرهەنگی ئەدەبی کوردی چاردووڵی لە بار شۆناس فەرهەنگی ئیمە و هیواداریمن ک وە کارەێلێ ک وە مەجازی ئەکەیمن یا دە دەمنیشت یەکا ئەنیشیمن، بتوانیم جمە و جوولەێ فرەترێ بخەیمنە وڵات و کار دریژەدارێ بداشتووبیمن و وەێ‌جوورە ک گشت چالاکەێلە ئەوڕەسانیمە و ئەوڕەسنیمن‌وە، رووژ وە رووژ وە ئەندامەێلەمان یا وە دووسخوازەێلێ ک جوور لاییندارێ ئەیەن و ئەنیشن دە ئێوارەکوڕەێلەمان، ئەبنە وەردەم و وەردەنگمان، زیایەو ئەبێ و ئیمەیش دڵنیایمن ک وە خاتر ئی وەرئەو پیری هاتنەێلە ک هەر دیرێ فرەتر و فرەترەو ئەبێ بتوانیم ببیمنە ئەنجومەن ناودارترێ و دە ئایەندەێش وە پێشتەوانی پوولی و مەعنەوی خەڵکەگەمان، هیمیداریمن ک داهاتوو خاسترێ ببینیمن وە چاو.
-ئەڕا ئێقەرە دە مل وە کار بردن پێش‌وەند کورد چاردووڵی پاملی ئەکەن بێ ئەو پێش‌گرەیش خۆ گشتێ ئەزانن چاردووڵی، هە کوردە و بەس.
: م خوەم، وە بەش خوەم دە بان وشەی (کورد) فرە پاملی دیرم، چوون ئیمە چاردووڵییەێلە دە ئێرە دە ناودەسان هاوئوستانییەێل ئازیز تورک و برا و خوەشکەێل کورد سورانی و کرمانجی خوەمان و دوور لە کوردەێل خوارین خوەمان کەفتیمنە و چوون بڕێ ئی جیاوازییە دە ناوبەین زوان کوردی خوەمان وەل رەو کوردەێل ئەبیین و حەتا جیاوازی مەزهەبی ئیمە و ئەو کوردەیلە، ئمجا چوون ک فرە کەمتریمن دە وەراوەر ئەوان، چۆچشتێ کەم هاوردنە و دەس‌کردنەسە کوردی نەوتن وەرد مناڵەێلەیانا ک یە دەرد گرانێگە ک دە جییەێلێ ک چەن‌زوان و چەن‌مەزهەب تێکەڵەو ئەبن ئەکەفێ ک ئیمە وە یە حەساسیمن و ئەخوازیمن نواێ ئی زەینیێەت بگریمن، هەر چەن ک ئیمە فرەتر لە گشتێ دووسدار توڕک‌زوانەێل و کوردزوانەێل‌تریمن وەلێ ناخوازیمن ک فەرهەنگ و زوان خوەمان لە بیرەو بچێ و ئەخوازیمن ک جوور جار جاران مەردمەگەمان خوەیان وە کورد چاردووڵی بناسن و بەس، چوون وە راسی هەر یەن و بەس.
-چه‌نێ کوردەێل فەیلی ئەناسی
:م فرە نییە ک ئەناسمەێان و ئی ناسینمە هەر لە دنیای مەجازی و نت بییە باوجی ئەخوازم ئی تاسەمە بێژم ک هیوام یەسە فرەتر وەگەرد ئەوان و گشت کوردەێلە هام‌وشوو ئەدەبی بکەێمن چوون ئەوانیش لە ماڵ خوەیان خەریوەن و لە لای کەس و کارێیان و خوەیان، ئەڕا خوەیانیش نەناسریاگ مانە و جوور ئیمە هەوڵ ئەدەن ک لەێ وەز و وەزیاتە خوەیان بناسن و خوەیان بناسنن و یە داخ کەمێ نییە ک ئی دو بار سەیینە دە لای خوەت و ئەڕا ناسانن شۆناس خوەت وە خوەمانییە و ئەڕا ناسانن هوویەت خوەت ئەڕا خەریوەێلە و بغەێران، وە یەکەو بکیشیتە کووڵ.
-خوەش هاتی خوەشکە وە ماڵگەگەمان
:خوەش بمینن، یا خوا
