لە رووژ جیهانی تەندروسی دەروینی داڵگەیل... زانیاری گرنگ لەبان ئازارەیل ژن

رووژ جیهانی تەندروسی دەروینی داڵگەیل هویر ئەرا لای نیگەرانییە بنەڕەتییەیل تەندروسی دەروینی داڵگەیل و خیزانەیل کیشێد، چوینکە ئاڵشتکاریەیل ژیان لە دەورگرد دووگیانی هیلێد ژنەیل زیاتر تویش بیماریە دەروینییەیل بان.

 ئی کارە هاووەختە وەرد وەڕێوەبردن هەفتەی هووشیاری تەندروسی دەروینی داڵگەیل لە ساڵ ٢٠٢٤، لە ماوەی ٢٩ی نیسان تا ٥ ئایار، کە هەڵمەتیگە ئەرا ماوەی هەفتەیگ و ئمساڵ تەوەر “پەیاکردن تن”ە.

 ئی هەفتە ئامانج ئەوەسا هووشیاری گشتی و پیشەیی بەرز بکەێد لە  بیماریە دەروینییەیل نزیک زایین، باسکردن لەو ژنەیلە کە تویش بوین، و دەسمیەتی ئەرا دەسڕەسین وەو زانیاری و چەودیاری و پشتگیریەیلە کە ئەرا خاسەوبوین خوازن.

تەندروسی دەروینی نزیک مناڵبوین نشانەس ئەرا تەندروسی دەروینی  ژن لە مەوقەی دووگیانی و لە ماوەی ساڵ یەکەم دویای زایین.

 یەیش ئەرا نموونە: خەمۆکی وەرجە زایین خەمۆکی دویای زایین، دڵەڕاوکێ، شیویان وەسوەسەیی-ناچاری لە نزیک زایین، دەروینی دویای زایین و شیویان زوور دویای زایین (PTSD) کرێدەو.

 ئی بیماریەیلە توەنن سووک، مامناوەند یا سەخت بوون، و جویریگ جیاواز چەودیاریکردن یا چارەسەرکردن خوازن.  وەگورەی ماڵپەڕ خزمەتگوزاری تەندروسی بەریتانیا، ئەگەر ئەو بیماریەیلە چارەسەر نەکریەن، کاریگەریی ویرانکەر لەبان ژن و خیزانەیل دیرێد.

وەی بوونە رووشنایی خەیمنە بان بەشیگ لە گرنگترین شمارە و زانیارییەیل تەندروسی دەروینی داڵگەیل  کە دیارترینیان بریتین لە:

 - لە هەر ٥ داڵگیگ نوو یەکیگیان تویش جویریگ لە بار دەروینی و دڵەڕاوکێی نزیک زایین بوون.

 -زیاتر لە 75% ژنەیل دەسنیشان نیەکریەن و چارەسەر و پاڵپشتی گونجیاگ وەرنیەگرن.

 - لە هەر ١٠ ژن ٧ ژن نیشانەیل خوەیان شارنەو یا گرنگییەگەی کەمەو کەن.

 - 20-25% دووگیانیەیل وە لەبارچگن یا مناڵ مردگ کۆتایی تیەێدر یەیش کاریگەری لەبان تەندروسی دەروینی داڵگ دیرێد، و بوود مدوو خەمۆکی دویای زایین.