ئایا دویارووژ توخمارەی ئایەم چوون بوود؟
شه‌فه‌ق نیوز / کتاویگ هەس شایسته گرنگی وەپیدان مەزنیگە، لە باوەت ئایندە، ئەرا پرۆفیسۆر مارتن رێس لە دویادویای ساڵ ٢٠١٨ بڵاوبوی، لە لایەن زانکۆی بڕینستون ئەمریکی، وەناونیشان ( دەربارەی ئایندە) ئاسۆیل گونجیاگ ئەرا مرۆڤ ، ئی کتاوە باوەتیگ گرنگ دیارخەێد، بیجگە ئەوە ک نووسەرەگەی پرۆفیسۆر رێس خاوەن ناو ئاکیدیمایی تاریف کریاییگە، ک لەیەکلاوە وەرپرس وەرین کۆمەڵەی شاهی بەریتانیە، بیجگە ئەوە ک خوەی زانایگ فرە ئاسۆییگە.
کتاوەگە ( دەربارەی ئایندە) پێشەکی و پێشکەشی و پەنج وەرز هاناوەی وەگەرد ئاماریگ لە ئەنجامکردنە، ک هیلێد خوەنەوارەگە سروشت پێکهاتەی کتاوەگە بفامێد، پێشەکی کتاوەگە باسیگ لەژیر ناونیشان ( کورتە باسیگ گەردونی) کەێد، بۆچون نووسەرەگە لەباوەت ناونیشان شووون هەسارەی زەوی لە ناو گەشەی گەردونی باس کەێد، ئیجا به‌ش یەکەم لە ژیر ناونیشان ( وەقوولایی وەرەو سەردەم ئەنسرۆبوسیەگان) واتە ( دەسڵاتداری ئایەم) ک ئی باوەتەیلە گرێدەو؛ مەترسی و ئاسۆەیل ئەگەردار، هەڕەشە نەوەویەگان، هەڕەشەی ژینگە و خاڵەیل ئاڵشبووین، مەنین لە ناو سنوەر هەسارەیی، ئاڵشتبوین كەشوهەوا، وزەی پاک و پلان جیگر ، دوویەم به‌شه‌گه‌ی لە ژیر ناونیشان (دویاروژ ئایەم لەبان زەوی)، ئی باوەتەیلە باس کەێد؛ تەکنیگ زیندەیی، تەکنیک سیبرانی، رۆبۆتەگان، زیرەکی دەسکرد، چە لە باوەت فەرمانباریمان؟ زیرەکیگ هاوسەنگ وەل زیرەکی ئایەم، مەترسیەیل هەسی راستەقینە، و به‌ش سێەمەگەی لە ژیر ناونیشان (توخمارەی ئایەم لە بۆچون گەردونی)، ئی باوەتەیلە باس کرد؛ زەوی رییگ گەردونیە، ئەوەیگ ها پشت کۆمەڵە خوەرین، کۆچ ئاسمانی، وەرەو سەردەم دویای مرۆڤایەتی، نووسەرەگە لە به‌ش چوارمی لە ژیر ناونیشان (زانا: سنور و ئایندە)، باس لەی باوەتەیلە کەێد؛ لە ئاسان ئەرا گیچەڵ، واتەیگ ئەرا جهان ئاڵۆزمان، مادیەت ئەرا چ بۆشاییگ رەسێد؟ ئایا زانست سنورەیل بڕێد؟ چە دەربارەی خودا؟، نووسەرەگە دویاترین به‌ش کتاوەگەی لە بڕیگ ئامار لە باوەتەیل دویری سیسیۆلۆژی زانست باس کەێد، جوور وەکارهاوردن زانست، زانست لە کۆمەڵگا، هیوا و مەترسی هاوبەش.
نووسەرەگە لە پێشەکی کتاوەگەی وەی قسەیلە دەسکەێدەپی؛ ئەیە کتاویگە دەربارەی دویاروژە، لە بۆچون خوەم نووسمەی، ک سێ پلە لەناو خوەم دوینم: جهانی، هاووڵاتی، وئەندام نیگەرانیگ لە چین ئایەمی، وباوەتە گردەوکەرەگە لەی کتاوە خوەی گەشەی ژمارەی ئەوزەڵکەر لە دانیشتوەیل جهان، جەختی هابان بنەمای ئەو داناییە ک زانست وتەکنیک لەی جهانە بڵاوکریەێد.
دویایی نووسەرەگە چوودە ناو سروشتە وردەگەی نووساننەگە ک نووسێد:
ئی کتاوە بەشیگ لە ئومید پێشکەش کەێد، وبڕیگیش مەترسی، ومەزەنەیل لە باوەت چە وه‌سه‌ر مرۆڤایەتی باد لە دەیان ساڵ هاتگ، وەردەوامی توخمارەی ئایەم لە سەدە، جەختی هابان زوینە وە گەشەی بەشیگ تەکنیک، و کەمەوکردن لە جوولەی تەکنیکەیل تر، و من لەیرا بۆچون خوەم لەی باوەتەیل گیچەڵیە پێشکەش کەم، جوور زانایگ فەلەکی و جوور ئەندامیگ نیگەران لە توخمارەی ئایەم.
نووسەرەگە زەمینە ئەرا خوەنەوارەگە ئامادە کەێد، وەرز لە شوون وەرز، تا لە باوەتەگان بڕەسێدەو.
پڕۆفیسور رێس، لە ئامار ئەنجام کۆتایی کتاوەگە ئاماژە دەێد وە بووشایی گیرهاور لە ناونی جوگڕافیا و سیاسەت، سۆسیۆلۆژیا، واتە جیوازی ناونی تاوانا هیوادارەگان لە لایەنیگ و ئەوەیگ لەبان زەوی روودەێد لە لایەنیگ تر، ودوونێد ک بویسە هووکار رەشبینییگ. راسە ک سیناریۆەگان ناو ئەو کتاوە ک رێس نووسادەی ( خراوبوین ژینگەیی، وئاڵشت بوین كەشوهەوای چەودێری نەکریاگ، ئەنجامەیل بی مەبەست ئەرا تەکنیکە پێشکەفتگەیل) شایەت بوودە بەڵاچەیگ ئەرا ئەنجامەیل خراو و مەترسیدار ئەرا کۆمەلگای ئایەم، بەڵکم بایەسە روی وەروی ئی ئەنجامەیلە بویمن، وە شیوەیگ شانوەشان جهانی، لەبان ئەوەیش شکست دامەزراوه‌یی هەس لە پلان دویر ماوە، وپلان لە ئاست جهانی. رێس لەی باوەت مەترسیدارە ئاماژە دەێد ئەرا ئەوە ک سیاسیەگان هویر وردیگ کەن ئەرا دەنگەیلیان لە هەڵبژاردن هاتگ، و خاوەن تیرە فرەگان چەوڕی قانجازە فرەگە کەن لە وەخت کوڵیگ، و فرەیان سەرقاڵ مەترسیەگان ئی روژەیلە نیین لە وڵاتەیل دویر، وگشتمان نێەخەێمنە وەر چەومان ئەو گیچەڵەیل مەترسیدارە ک ئەرا نەوەیل هاتگ وەجی هیلیمن، وئەگەر بۆچون رونیگ نیاشتایمن، و هەست نەکەیمن ک گشتمان هاو ژیانیمن لەی جهان قەرەباڵغە، ئەو وەختە حکومەتەگان خوەیان تەنیا توانای دیاری کردن ئەرکەگان نەێرن ئەرا خوازین پڕۆژەگان خاوەن ماوەیل دویر، ئەرا دیاری کردن مێژوو ئی زەویە.
