هوشداریکردن وەردەوامە.. توێژینەوەی نوویگ: جیهان مانگیگ زیاتر کەفتە وەر گەرمی سەخت لە 2024
شەفەق نیوز/ لە چوارچیوەی زنجیرەیگ لێکۆڵینەوە و راپۆرت پەیوەندیدار وە ئاڵشتبوین کەشوهەوا و بەرزەوبوین پلەی گەرما، توێژینەوەی نوویک ئاشکرا کریا، کە نیمەی مەردمەیل جیهان لە ساڵ گوزەشتە مانگیگ زیایە لە گەرمی سەختیگ وەخوەیان دینە.
توێژینەوەگە دەرخست کە وەردەوامی سزانن سزەمەنی بەردینی زیانبەخشە ئەرا تەندروسی و خوەشگوزەرانی لە گشت کیشوەرەیل، وتیش: کاریگەرییەیلی فرەجار لە وڵاتەیل نووڕەسی کەم ئاشکرا کریەێد، وەقسەی ئاژانس فرانس پرێس.
فریدریک ئۆتۆ، زانای کەشوهەوا لە کۆلێژ ئیمپریال لەندەن و هاوکار لە نویسانن ڕاپۆرتەگە وت: "وەگەرد سزانن هەر بەرمیلیگ نەفت و دەردان هەر تۆنیگ دووانەی ئۆکسید کاربۆن و هەر بەشیگ پلەی گەرمبوین، شەپۆل گەرما کاریگەری لەبان خەڵک زیاتر بوود".
ئەو توێژینەوە وەلایەن زانایەیل لە ریخریاگەیل (World Weather Attribution) و (Climate Central) و ناوەند کەشوهەوا لە خاج سوور و مانگ سوور، وڵڕحڵ چەن رووژیگ لە رووژ جیهانی کارکردن ئەرا نواگیریکردن گەرمی لە دوو حوزەیران ئایندە بڵاو بوی، کە ئمساڵ رووشنایی خەێدە بان شەکەتی گەرمی و گورز خوەر.
ئەرە شیەوکردن کاریگەرییەیل گەرمبوین جیهان، توێژەرەیل لێکۆڵینەوە لەبان ماوەی یەکەم ئایار ٢٠٢٤ تا ١ ئایار ٢٠٢٥ کردنە.
زانایەیل وتن "رووژەیل فرە گەرم" وەو رووژەیلە ناساننە کە پلەی گەرمی لە 90%ی پلەیل گەرما زیاتر بویە کە لە خود شوین لە ماوەی ساڵ 1991 تا 2020 توومار کریانە.
وە شیوەیگ ھاوشیوەکردن کە ئەنجامەیلی لەلایەن شیکارە سەروەخوەیەیل وەدویاچگن ئەرای کریاس، نویسەرەیل توێژینەوەگە شمارەی رووژەیل گەرمی فرە بەراورد کردنە کە توومار کریانە وەگەرد شمارەگە لە جیهانیگ گریمانەیی کە کاریگەری وە گەرمەوبوین لەوەر کاروبارەیل ئایەم نەویە.
ئەنجامەیل شۆککەر بوین: نزیکەی ٤ ملیار کەس، واتە ٤٩% مەردم جیهان، لەلای کەمەو ٣٠ رووژ زیاتر گەرمی سەختیگ وەخوەیان دینە وە بەراورد وە جیهانیگ بی ئاڵشتبوین کەشوهەوا.
تیمەگە لە ماوەی ساڵەگە چەودیاریکردن ٦٧ شەپۆل گەرمای فرە کردنە، و شوینپەنجەی ئاڵشتبوین کەشوهەوا لە هەر شەپۆلیگ پەیا کردنە.
دوورگەی ئاروبای کاریبی فرەترین زیان وەپی رەسیە کە 187 رووژ گەرمی سەخت توومار کردگە، کە 45 رووژ زیاترە لەوەگ چەوەڕی کریا لە نەوین ئاڵشتبوین کەشوهەوا.
هەرلیوا لە ڕاپۆرتەگە رووشنایی خستە بان کەمی زانیاری لە کاریگەری گەرما وەبان تەندروسی ەەتایبەتی لە وڵاتەیل کەم داهات.
لە وەختیگ ئەوروپا لە تاوسان ٢٠٢٢ زیاتر لە ٦١ مردن لەوەر گەرمی توومار کردگە، بەڵام هیچ داتایگ بەراوردکاری ئەرا ناوچەیل ترەک نییە و فرەجار مردن لەوەر گەرمیەو ئەرا بیماری دڵ یا هەناسەدان گلەو دریەێد.
توێژەرەیل دووپات لە گرنگی سیستەم ئاگادارکردن وەرجەوەختە و هوشیاری گشتی و پلان کارکردن کەشوهەوای تایبەت وە شارەیل کردنە.
هەمیش خاسترکردن دیزاین ماڵەیل، لەوانەیش دروسکردن سا و ئاڵشتکردن وا و راسەوکردن رەفتارەیلیگ، جویر دویرکەفتن لە چالاکییە شەکەتکەرەیل لە لوتکەی گەرمی، فرە گرنگن.
بەڵام خوەیگونجاندن وە تەنیا بەس نییە، نویسەرەیل توێژینەوەگە هوشداری دانە کە تاکە رییگ ئەرا وسانن زیایبوین گەرمی، وە زویکردن گامەیل لەناوبردن سزەمەنی بەردینییە.
