تەرخینە.. چیرووک پاییزیگ گەرم لە خوەرھەڵات کوردستان
شەفەق نیوز- کرماشان
وەگەرد یەکەم وای سەرد پاییز کرماشان، وڵنگەیل هشک دار بەڕوی وەبان تەپەی زاگرۆس رزیانەو، خشەخش سووکیگ وەرد هەر گامیگ تیەێدە بان، و ئەو وا لە کویەیل تێد جویر ئەوەگ چیرۆک کویەنیگ لە خوەرهەڵات کورددستان هەڵگردیە.
لە نیمەڕوانیگ لەو نیمەڕویەیلە دەر ماڵ داپیرم وازکرد لە سەرپێل زەهاو، ماڵیگ خەڕگین گەرم مەردم کویچەگە وەناو "داخاتون"، هەرکە چگمە ناو حەوش نیمچە سیوەردار بوونەگە وەرجە سەڵامکردن هاتە پیریمەو، بوونیگ گەرم ک هەر لە مناڵیەو ناسمێ، هیشتم ریکردنم یەواشەوبکەم جویر ئەوەگ لویتم وەرجە من ریکەێد،، داخاتون هاتە پیریمەو، دەسەیلی وە دڵنگە کوردیە پولەکدارەگەی سڕیەە و بزگەخەنیگ کرد و دیاری ئەرا هەڵم بەرزەوبوی قەزانەگە کرد و وت "بنووڕ دویەتم، کەشەگە پایزەس، سەردی تەنیا لەش سەردەو نیەکەد، دڵیش لەرزنێد، قاویگ تەرخینە بخوە تا لەش و دڵ گەرمەو بوود".
لەناوڕاس حەوشەگە قەزانیگ مس نریاوێد بان سێپا ئاسنیەگە، کڕ هەڵم لەلی بەرزو بویاد، چمان تەقەلا دا ئەرا ئاسمان کرماشان بەرزەوبوود، داخاتون نزیکەبوی لە سینیگ وە پەڕوویگ پەمگ پوشیاوێد، هەڵدارەو یەکیگ لە تەرخینە هشکەیل داپیم رەنگی تەڵایی بوی، جویر رەنگ خوەرەگە، چاڵەیل شوین خوەر تاوسان و تاوسان وەپیەو مەنیە.
دەنگە تەرخینەگە لەناو دەس پل دیاد و وت: لە تاوسان تەرخینە وە ماس و گەنم و گیای کویە دروس کەیمن، دویای ئەوەیش تا رووژەیل دویرودرویژیگ لە وەر خوەرەگە هیلیمنەی تا هشکەو بوود، بنووڕ چەنیگ رەنگینەو بوی.
تەرخینەگە لە دەسی خستە ناو ئاو قەزانەگە کە یەواش دەسکردە کوڵیان، و وت: وەختیگ تیر ئاو بوود و کوڵێد، گیان خوەی وەناو قەزانەگە مەرەقەز کەێد.
لەناو قەزانەگە، نژی و نخوت کوڵیای چەوەڕی کەن، تا ئاوەگەی پڕ و سەنگینەو بوود، بوو نەعنای کویە، وەگەرد پیاز کوڵیای لەبان ئاگرەگە، رەسیە گشت سویکیگ لە ماڵەگە.
داخاتون لە لیو ئاگرەگە نیشت، سیپایەگە لەژیر قەزانەگە راسەو کرد، ئیجا وە زاراوەی کوردی گەرم خوەی وت: دویەتەگەم، خەڵک کرماشان لە پاییز دروس کەن، وەختیگ قوڕگ هشکەو بوود، و سەردی تیژەو بوود، ئی شوربا لەش و گیان وەیەکەو گەرمەو کەێد.
لەناو بازاڕەیل کرماشان، خیزانیگ چوار کەسی توانن قەزانیگ تەرخینە دروس بکەن وە سەنینی وە شیوەیگ ئامادەکریای وەگەرد نژی و نخوت و پیاز و نەعنا و روین، کە نرخی لە سەد و پەنجا تا دووسەد هەزار تومانە، وەلێ داخاتون چماێ وەی نرخەیلە نیەزانێد وە بزگەخەنەیگەو سەری لەقان و وت: نرخ گرنگ نییە، ئی تەرخینە گیان ئایەم گەرمەو کەێد و دڵی تیر کەێد، و یەیش بەسە.
وەختیگ تەرخینە کوڵیا، داخاتون پیاز برشیاگ تەڵایی کردە روی قەزانەگە، و کەمیگ نەعنای هشک کردە بانی، بوو ماس تورش وەگەرد چزەچز دەنگە برشیاگەیل گەنم، یەکەم کەمچگ لەلی خواردم، چماێ کوتیگ لە کویە لەناو دەمم تاویاوە، چەماێ هەر تاوسانیگ چگ و هەر پاییزیگ وەیرەو رەد بوی، وەو تیکە گلەو خوارد.
لە دەیشت، پاییز تەپەیل کرماشان گردەو، گەڵایەیل بەڕوی لەبان ریەیل چویچان، وەلێ لەناوەو، هەڵم تەرخینە وەگەرد وا پیچیا، تەمیگ بویچک لەقەی شویشەی پەنجەرەیل دروس کرد، و ماڵەگەی داخاتون کردە پەناگەیگ لە هەر سەردییگ.
داخاتون کەمچگ بەرزەو کرد، وە چەوەیلیگ نووڕیەم کە دڵسووزی وەگەرد دانایی ساڵەیل تیکەڵا بوی و وت: دویەتم، تەرخینە تەنیا زگ تیر نیەکەێد، وەلێ دڵیش گەرمەو کەێد، قەت یە لە هویرەو نەوە.
لەو مەوقە، چماێ پاییز کرماشان گشتی لەناو یەی قەزان مس بنەو گرد، و لە بزگەخەنەی زنیگ وەناو "داخاتون"، وە یەی قاوەو مقیەتی هویرمان ماڵیگ، و شاریگ و کویەیل کەێد.
لە ئاژانس فارس ئیرانی، ئەڵگەردان و ئامادەکردن شەفەق نيوز.
