دامه‌زارنن ئمپراتۆری هيتی
ئه‌ڵبه‌ت لابارنا ده‌سه‌واژه‌يگ بويه ك هيتيه‌يل ئه‌را پادشايل خوه‌يان وه كار هاوردنه‌سه‌ی و بڕێگ له مێژوونويسه‌يل هانه بان ئه‌ی باوه‌ڕه ك ئه‌وی و هاتۆسيلی يه‌كم پادشای دويای خوه‌ی له هيتی، هه ناو يه‌ك كه‌سه.
هاتۆسيلی يه‌كم(١٦٥٠ تا ١٦٢١ وه‌رجله زايين) ئيچنه ئيژێ ك ده‌سڵات فه‌رمانڕه‌وايی هيتی تا لوی ده‌ريا ره‌ش پيه‌نه‌و بويه.
هاتۆسيلی له١٦٤٩ وه‌رجله زايين، شار ئالاخ و شاره‌يل تر سوريا خستيه‌سه ژێرفه‌رمان خوه‌ی و دژ وه نيشته‌جیه‌يل ناوچه‌ی(ئارزاوا) له خوه‌رهه‌ڵات ئاناتۆلی شه‌ڕ كرديه(١٦٤٩ وه‌رجله زايين).
دويای هاتۆسيلی يه‌كم، كوڕه‌ڕزاگه‌ی(مۆرسيلی يه‌كم) نيشتيه‌سه‌و ته‌خت شاهی هيتی(١٦٢٠ تا١٥٩٠ وه‌رجله زايين). گه‌وراترين ده‌س كه‌فت مۆرسيلی يه‌كم، گرتن سه‌ره‌زه‌مين بابل بويه(١٥٩٥ وه‌رجله زايين).
مۆرسيلی يه‌كم شای هيتی، شار ئاڵپ له سوريا خاره‌ت ئه‌كاو له وه‌رده‌وامی دان وه داگيركاريه‌يل خوه‌ی، بابل گرت و ئمپراتۆری ٣٠٠ ساڵه‌ی دويدمان يه‌كم بابل له ناو برد.
ئمجا له دويا وه، هه‌يكه‌ڵ ته‌مام ته‌ڵای مه‌ردۆكيش له شار بابل برده‌و ده‌يشت. وه‌لی وه مه‌مه‌ر يه‌گ ناوه‌ين سه‌رزه‌مين بابل وه‌ل هيتی فره دوير بوی، هيتيه‌يل ته‌نياو چه‌پاوخاره‌ت بابل كردن و ئمجا هه‌ڵه‌وگه‌رديان.
له دويای مۆرسيلی يه‌كم، هانتيلی يه‌كم(١٥٩٠ تا ١٥٦٠ وه‌رجله زايين)، زيدانتای يه‌كم(١٥٢٠ تا ١٥٥٠ وه‌رجله زايين)، ئامۆنا كوڕ زيدانتای يه‌كم(١٥٥٠تا١٥٣٠ وه‌رجله زايين)و هۆزيا(١٥٣٠ تا ١٥٢٥ وه‌رجله زايين) وه ئمپراتۆری ره‌سين.
وه‌ل پادشاهی تليپينۆ(١٥٢٥تا ١٥٠٠ وه‌رجله زايين)، هيتی له ناوه‌ين چوار ئمپراتۆری گير كه‌فت. ئمپراتۆری ئارزاوا له خوه‌رئاوا، ميتانی له خوه‌رهه‌ڵات، كاسكيه‌يل له باكوور، كيزو- واتنايش له باشووره‌و.
دويای مردن تلپينو(١٥٠٠ وه‌رجله زايين)، هيتی ئه‌چێده ناو سه‌رده‌مێگ ك وه پێ ئيوشن سهردهم تيه‌ريكی و ئه‌ی سه‌رده‌مه وه ده‌وره‌ی ئمپراتۆری ناوه‌ينی هيتی ناو بريايه.
سهردهم تيه‌ريكی(ده‌وره‌ی ئمپراتۆری ناوه‌ينی)
له‌ی ده‌وره(١٥٠٠ تا١٤٣٠ وه‌رجله زايين) له‌ی باوه‌ته ناو ده‌وره‌ی تيه‌ريكی ناوێ نانه ك ته‌نيا ناو پادشايل ك له‌ی ده‌وره وه ئمپراتۆری ره‌سينه زانيمان و له به‌ڵگه‌يل و نويسريايل تر ئه‌ی ده‌وره چشتێگ نه‌كه‌فتيه‌سه‌و ده‌يشت.
ناو پادشايلێگ له‌ی سه‌رده‌مه له هيتی پادشا بوينه يانه‌سن: ئالۆزوامنا، تاهوروايلی، هانتيلی دوێم، زيدانتای دوێم، هۆزيای دوێم و موتالی يه‌كم.
سهردهم ئمپراتۆری نوو
وه‌ل ئمپراتۆری تۆدهاليای يه‌كم(١٤٣٠ تا١٤٠٠ وه‌رجله زايين)، ئاخر بويه ئه‌را ده‌وره تيه‌ريكی له هيتی. ئمجا دويای ئه‌ی پادشا، ئاواندای يه‌كم(١٤٠٠ تا ١٣٨٥ وه‌رجله زايين) و تۆدهاليای دوێم(١٣٨٥ تا ١٣٨٠ وه‌رجله زايين) پادشای هيتی بوينه.
ئمپراتۆری هيتی
هاتۆسيلی دوێم(١٣٨٠ تا١٣٥٨ وه‌رلجه زايين) ئه‌و ته‌خت شاهی هيتی نيشت.
ئمجا تۆدهاليا دوێم ئه‌دێ وه پادشای هيتی ك له نويسريايل مێژووی هيتی له‌لێ وه تۆدهاليای– مناڵ ناو هاوردنه. ئمجا وه ده‌س بڕێگ له ئه‌فسه‌ره‌يل هيتی له ساڵ(١٣٥٨ وه‌رجله زايين) كوشيه‌يد.
سۆپيلولوميا يه‌كم(١٣٥٨ تا ١٣٢٣ وه‌رجله زايين) سياستمه‌دار و جه‌نگه‌ری گه‌ورای بويه.
سۆپيلولوميا يه‌ك جار خزه‌مت خوه‌ی چوی راوێژكار و فه‌رمانده‌ی سوپای تۆدهاليای سێم ده‌س وه‌پێكردو ئمجا چيه جهنگ دوژمه‌نه‌يل هيتی ك كاسكيه‌يليش يه‌كێگ له ليان بوين و شكستيان دا.
دويای يه‌گ، ده‌رفه‌ت شێواشێو مسر له سهردهم فه‌رعه‌ن ئاخناتۆن ك وه‌ده‌سی كه‌فت، خاس وه‌كار هاورديه‌و كاركمش(لوبنان و سوريا ئيسه) داگير كرد. ئمجا په‌لامار ئامور داو تويه‌نست ئامور بكا وه باجده‌رميتانی(١٣٥٠ وه‌رجله زايين).
له ساڵ ١٣٤٠ وه‌رجله زايين، بيوه‌ی فه‌رعه‌ون ئاخناتون وه پادشای هيتی نامه‌ی نويسيدو داوا ئه‌كا تا كوڕه‌ی كل بكه‌ێد ئه‌را مسر تا بخوازێده‌ی، ئمجا وه‌ل ئه‌ناجمدان ئه‌ی هاوسه‌رگيريه، پادشای هيتی دی وه‌راهه‌تی مسر داگير بكا. كوڕ پادشای هيتی، شازايه(زانانزا) له ناو رێ وه مه‌مه‌ر پيلانێگ له لايه‌ن مسريه‌يله‌و كوشيه‌يدو ئه‌ی ژن و ژن خوازه ئه‌را هويچ وه‌خت سه‌ر ناگرێد.
سۆپيلولوميا ك له ئه‌ی رويدايه فره تويره بوو، سه‌ربازه‌يل خوه‌ی له ويلايه‌ته‌يل باجده‌ر مسر له كه‌نعان و باكوور سوريا وه‌ره‌لايان ئه‌كا تا سه‌رزه‌مين فێشترێ داگير بكه‌ن. ئه‌سير يا ديل فره‌ێگ له مسريه‌يل بريه‌يد ئه‌را هيتی ك جوورێگ نه‌خوه‌شی تا(تاعون) وه‌ليان بويه ك دڵستان هيتی تويش ئه‌ی نه‌خوه‌شيه ئه‌كه‌ن. نه‌خوه‌شی تا وه ناو كۆشك پادشاهی چوودو سۆپيلولوميا و جيگره‌گه‌یئارنواندای دوێم(١٣٢٣ تا ١٣٢٢ وه‌رجله زايين) تويش ئه‌ی نه‌خوه‌شيه بوون و هه‌ردوگيان مرن.
كوڕ بويچگ سۆپيلولوميا وه ناو(مۆرسيلی دوێم) نيشێده‌و ته‌خت شاهی هيتی(١٣٢١ تا ١٢٩٥ وه‌رجله زايين). ئه‌ی پادشا له سه‌ره‌تای ده‌سڵات خوه‌ی وه‌ل شوڕشه‌يل فره‌ی رويوه‌روی بويه ك گشت ئه‌ی شوڕشه‌يله سه‌ركوت ئه‌كا.
له سهردهم ئمپراتۆری ئه‌ی پادشا، هيتی هه له ده‌ريای ره‌ش تا سوريا بويه، ته‌نانه‌ت ئه‌توانێد ميتانی ك باجده‌ر وه ئاشور بويه بخاده ژێر ده‌سڵات خوه‌ی.
ئمپراتۆری موتالی(١٢٩٥ تا ١٢٧٢ وه‌رجله زايين) هاوه‌خت وه‌ل سهردهم فره‌خوازی فه‌رعه‌ون رامسس دوێم(١٢٧٩ تا ١٢١٣ وه‌رجله زايين) له مسر بويه.
هه له‌ی باوه‌تيشه، جهنگ كردن هيتی و مسر ك هه‌ركاميان له شوون وه بوينه ك ده‌سڵات خوه‌يان له سوريا بمێنێده‌ی، چشتێگ نه‌ويه تا بخوزان هه‌ردولا له‌لێ بوان. ئه‌ی جه‌نگه له ساڵ١٢٧٤ وه‌رجله زايين له شار كادش روی دايه ك وه جهنگ كادش ناو نريايه. ئه‌ی جه‌نگه ئه‌نجامێگ ته‌مام كه‌ر نياشتيه، كادش و ئامور له ده‌س هيتی وه جی مه‌نيه.
پادشای تر هيتی مورسيلی سێم(١٢٧٢ تا١٢٦٧ وه‌رجله زايين) بويه ك وه‌ده‌س تاتگ خوه‌ی هاتۆسيلی سێم له ته‌خت لاو‌ريه‌يد. هاتۆسيلی سێم چوارمين و ئاخرين كوڕ مورسيلی دوێم بويه. مواتالی دوێم برای، پايته‌خت هيتی به‌يد ئه‌را شار هاتۆسا و هاتۆسيلی ئه‌كا وه فه‌ڕمانڕه‌وای شار هاتۆشا. ئمجا له جهنگ كادش فه‌رمانده‌ی هێز هيتيه‌يل بويه‌و په‌ڵامار مسريه‌يل ئه‌دا.
مورسيلی سێم برارزای، پايته‌خت ئه‌را شار هاتۆسا هه‌ڵه‌وگه‌ردان. هه ئيچنه‌يشه بوی ك هاتۆسيلی سێم فه‌رمانڕوايی خوه‌ی له هاتۆسا له ده‌س ئه‌دێ، ئمجا دژ وه برارزای خوه‌ی شۆڕش ئه‌كا. وه‌ل ژماره‌ی فره‌ی له هاوپه‌يمانه‌يل هيتی هێرش ئه‌كا سه‌ر مورسيلی و فره‌زوی شكستێ ئه‌دێ و ئمجا چوی جینيشن مورسيلی، ئه‌دێ وه پادشای هيتی(١٢٦٧ تا ١٢٣٧ وه‌رجله زايين).
تۆدهيليا سێم
مورسيلی دويای شكست خواردن نه‌خه‌شه‌ی ئه‌را لاوردن هاتۆسيلی سێم له بان تاج و ته‌خت كيشێد ك وه ئه‌نجام نيه‌ره‌سێدو ئه‌را مسر هه‌يوايد.
هاتۆسيلی ئه‌ی رويدايه وه‌ل داواێگ له رامسس دوێم ئه‌را هه‌ڵه‌وگه‌ردانن برارزاگه‌ی وه هيتی كل ئه‌كا. يه‌يشه له وه‌ختێگ بوی ك رامسس له هه‌رجوور زانياری و خه‌وه‌رێ له جی و ماوای مورسيلی سێم له ناو وڵات خوه‌ی ره‌ده ئه‌كا. ئمجا يه بوی ك په‌يوه‌نديه‌يل مسر و هيتی له ناونی هه‌ردو لا ره‌سيه ئاخر ده‌رجه‌ی قه‌يران.
وه‌لی، دويای ماوه‌ێگ په‌يوه‌ندی ناونی مسرو هيتی ك فره گه‌ن بوی و ئيچنه مه‌نويده‌ی، هه‌ردو پادشا بڕياردان تا باوه‌ت واين پادشای له ته‌خت لاوريای هيتی وه مسر، وه ئارامی و ئاشتی چاره‌سه‌ر بكه‌ن. شايه‌د يه‌ك تر له مه‌مه‌ره‌يل ئاشتی دوپادشای هيتی و مسر، له وه‌هێزتره‌و بوين ئاشور بويه.
ئه‌ی ئاشتيه، چوين په‌يمانێگ ئاشتی له ناونی هه‌ردو پادشای مسر و هيتی له ساڵ١٢٥٤ وه‌رجله زايين ئمزا كرياس. ئاشتی ك نزيك وه چل ساڵ وه‌رداوم ئه‌دێ و وه‌ل خوازين دويه‌ت پادشای هيتی له لايه‌ن رامسس دوێم گه‌ره‌نتی ئه‌كريه‌يد. مورسيلی سێم دويای ئه‌ی په‌يمان ئاشتيه، ئمجا دی له لاپه‌ڕه‌ی مێژوو گومه‌م بوودو دی هه ناوێگ له‌لێ نيه.
تۆدهاليای سێم(١٢٣٧ تا ١٢٠٩ وه‌رجله زايين) كوڕهاتۆسيلی سێم بويه، دويايين و پاشمه‌نه پادشای هيتی بويه ك تويه‌نستياد ده‌سه‌يل ئاشور له سوريا دويره‌و بخادو توانستيه قۆبرس به‌يده ده‌م خاك هيتیه‌و.
دويای ئه‌ی پادشا، ئارناواندای سێم ئه‌را ماوه‌ێگ كوڵ ئمپراتۆری ئه‌كا(١٢٠٩ تا ١٢٠٧ وه‌رجله زايين، ئمجا سۆپيلولوميای دوێم ئه‌دێ وه پادشای هيتی(١٢٠٧تا ١١٧٨ وه‌رجله زايين). ئه‌ی پادشا دی ئاخرين پادشای هيتی بويه، ئمجا مه‌ردمه‌يل ده‌ريا په‌لامار هيتی ده‌ن. هاتۆساو ئه‌ودويای مڵوه‌نه‌يل هه‌ستيار هيتی داگير كه‌ن و ئمپراتوۆری هيتی ئه‌را هه‌ميشه له ناو چوود.
