ژنه شاعریگ دڵشكیاگ
نه‌ك گشت خوه‌شه‌ویسییگ، به‌ڵكوو خوه‌شه‌ویسى راسه‌قینه‌و دویر له شیواز گشتى و مه‌جازى. فره‌كه‌س له‌دونیا خوه‌شه‌ویسى راسه‌قینه‌ى خوه‌یان كه‌نه دیارى و ده‌نه‌ى دڵدار و دوڵبه‌ر یا هاوڕاز و هاوسه‌ر، وه‌لى وه‌داخه‌وه دویاجار وه حه‌سره‌ت كاڵ و هه‌ناسه‌ى سه‌رد كووتایى وه‌پى تیه‌یگ و نوڕید ئه‌و خوه‌شه‌ویسیه ته‌نیا خه‌یاڵ بویه‌و دویر بویه له‌ڕاسى.
جیهان ئارا یه‌كیگه له‌و كه‌سه‌یله ك ئشق و خوه‌شه‌ویسى راسه‌قینه‌و بیگه‌رد خوه‌ى به‌خشا (عه‌لى ئه‌كبه‌ر خان ئه‌رده‌ڵان)و كانیاو دڵ ئه‌راى واز كرد، وه‌لى ئه‌وه بوى ئه‌و پیاوه له‌شوون ئه‌وه‌ك خوازیه‌ى، له‌ناكاو دڵى شكان و خه‌م كرده به‌شى.
جیهان ئارا، دویه‌ت مه‌لا نه‌شئه‌ت بویه‌و له‌ساڵ 1858 زایینى له شار(پاوه)ى كوردستان ڕووژهه‌ڵات هاته‌سه دونیا. هه‌ر له‌مناڵى خه‌ریك خوه‌ندن بویه، وه‌تایبه‌ت سه‌ره‌تاى خوه‌ندنى له‌ژیرده‌س باوگى بویه.
سه‌ید تاهر هاشمى، فره وه‌قه‌در و حورمه‌ته‌وه ناو جیهان ئارا بردگه‌و له‌هه‌مان وه‌خت وه‌یه‌كیگ له‌زانایه‌یل شار پاوه ناوى بردگه‌و ئویشیگ : جیهان ئارا له‌جوانى بى وینه بویه‌و شعره‌یل جوانیش نویساس. وه‌ل ئه‌وه‌یشا دكتۆر مارف خه‌زنه‌دار له‌كتاو تاریخ ئه‌ده‌ب كوردى له وه‌رگ چوارم، ناو جیهان ئاراى پاوه‌یى وه‌ل كه‌میگ له‌ژیان ئى ژنه شاعر كورده په‌خش كردگه‌و ئویشیگ : جیهان ئارا گرینگى یا ئه‌همیه‌ت فره‌یگیش وه زوان عه‌ره‌بى داگه، ئمجا هه‌ر وه‌مناڵى (حه‌مه به‌گ وه‌كیل) خوه‌شى تواسگه‌و داوا كردگه شوى وه‌پى بكا، وه‌لى ئه‌و شوى كرده‌سه عه‌لى ئه‌كبه‌ر خان ئه‌رده‌ڵان ك میمزاى خوه‌ى بویه له‌باوگه‌وه. داستان له‌یه‌كبڕیان عه‌لى ئه‌كبه‌ر خان و جیهان ئارا، ئه‌وه‌سه ك له‌شوون دروسكردن ژیان هاوسه‌رى، عه‌لى ئه‌كبه‌ر خان ئه‌رده‌ڵان له‌شوون ماوه‌ى كه‌میگ له‌ساڵ 1880 له‌لایه‌ن ناسره‌دین شاى قاجاره‌وه داوه‌ت كریاگه ئه‌را ته‌هران و كریاسه وه‌ڕیه‌وبه‌ر ئازه‌ربایجان، وه‌لى جویر ئه‌وه‌ك په‌ند كورده‌وارى خوه‌مان ئویشیگ (سویر دى سه‌ما له‌هویریه‌و چى) هه‌ر چه‌وى كه‌فته ئه‌و خوه‌شیه جیهان ئارا له‌هویره‌و بردو دویه‌تیگ قاجارى خوازیگ و كه‌یگه‌ى هاوسه‌ر خوه‌ى و ته‌ڵاقنامه‌یش كلكه‌یگ ئه‌را جیهان ئارا.
جیهان ئارا له داخا شوى كه‌یگه(حه‌بیبوڵڵا خان) سه‌رۆك هووز باوه‌جانى جاف، ئمجا له‌شوون ئه‌وه‌یش چوینكه خوه‌شه‌ویسى پاك و بیگه‌رد داشتگه ئه‌را عه‌لى ئه‌كبه‌رخان ئه‌رده‌ڵان و دروو نه‌كردگه وه‌ل خوه‌یا، هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یش شعر دویر ودریژیگ وه‌ك گله‌یى نویساگه‌و له‌و شعره وه‌ك لاڵكیانه‌وه یا موناجاتیگ وه‌ل دووسه كویه‌نه‌گه‌یا قسه ئه‌كاو ئویشیگ :
قیبله‌م ده‌ماغم قیبله‌م ده‌ماغم
نه‌مه‌نده‌ن نیه‌ن به‌رزى ده‌ماغم
دوور جه تۆ به‌رده‌ى ده‌روون داغ داغم
زنجیر ته‌قدیر كه‌رده‌ن یاساغم
كه‌م كه‌م كه‌رده‌ن سۆماى چراغم
په‌ژمورده‌ن غونچه‌ى گوڵاڵه‌ى باغم
دویاخریش جیهان ئاراى هس نازگ و دڵشكیاگ له‌ساڵ 1911ى زایینى هه‌ر وه‌و داخه‌وه له‌شار جوانڕۆ ماڵئاوایى یه‌كجارى له دونیا كردگه‌و هه‌ر له‌ورایش نریاسه خاك. هه‌زاران سڵام له‌گیان پاك و بیگه‌رد جیهان ئاراى شاعر و گشت شیره ژنه‌یل كورد و كوردستانه‌گه‌مان.جه‌ماڵ ئه‌ركه‌وازى
