نێچیروان بارزانی و هەڵوژاردن ٢٥ شوبات: لە پشتەی خەوەرگە

 راسە رەوش ئیسە ئاسایی نەوی وە وەرچەوگردن ئەوەگ دویاترین هەڵوژاردن پەرلەمان ئەرا هەرێم لە ساڵ 2018 بوی، کە پەنجەمین هەڵوژاردنە لە دویای ساڵ 1992ەو، دویاتر زیاتر لە ساڵیگ وەرجە ئیسە هەڵوژاردن شەشەم دویا خریا، بەڵام ئاشکرا بوی کە سەرۆکایەتی هەرێم کوردستان لە ساڵ 2018 هەڵوژاردن پەرلەمان کوردستان ئەنجام دریا، کە کەسایەتی نێچیروان بارزانی، لە گشت وەختیگ جویلە کرد، جاروەجار ئەرا شکانن یەخ بیباکی و بڕیگ جاریش ئەرا وازکردن دەرە بەسیاگەیل، و جارەباریش ئەرا پێشنیارکردن چارەسەر و یەکلاوەکردن.

چەودیارەیل ئویشن؛ دویاجار راگەیانن رووژ ٢٥ شوبات ٢٠٢٤ نوێنەرایەتی سەرکەوتنیگە ئەرا هەرێم کوردستان و توانای بەرهەمهاوردن ڕێباز دیموکراسی و وژاردەی ئاشتیانە و توانای هیزە سیاسی و کۆمەڵایەتییەیل ئەرا وەیەکەوژیان و کێبڕکێی ئازادانە و بەرهەمهاوردن دەسەڵات پیکاتەیگ کە توانای وەڕیەوبردن کاروباریان بوود، بەڵام دیاریکردن مەوقەی هەڵوژاردنیش نوێنەرایەتی نووڕین ئەوان کەێد، سەرکەفتنیگ کەسایەتی و سیاسی ئەرا بارزانی لە ناو ئەو گەردەلویل و تەحەددای ناوخوەیی و ناوچەییەیلە لە دەیشت خود هەرێمەگە نشان دەێد.

 پەرلەمان هەرێم کوردستان لە مانگ تشرین یەکەم ٢٠٢٢ درویژەو کریا، وەی دویاییە دانیشتنەگەی ئەرا ساڵیگتر درویژەو کرد، وەی شیوە ئەو هەڵوژاردەیلە کە بڕیار بوی لەو مانگە ئەنجام بیریەێد، لە ژیر رووشنایی ئەو ناکۆکیەیلە کە لەوەردەم دویر و نزیک دیار بوی، وەتایبەتی لەناوەین پارتی و یەکێتی، ئیجا راگەیانن مەوقەی نوویگ ئەرا هەڵوژاردن لە 18ی تشرین دویەم 2023، ئیجا مەوقەی نوویگ لە 25 شوبات.

دویاخستن هەڵوژاردنەیل زیاتر لە جاریگ رەخنەی ناوخوەیی و دەرەکی لەلی بویەو، وەتایبەتی لەلایەن پایتەختەیل خوەرئاوا و ریخریایەیل ماف مرۆڤ، یەیش نزیک بوی گومان لە توانای هەرێم لە وەڕێوەبردن پرۆسەی دیموکراسی خوەی دروس بکەێد.

 وەو شیوە دیار بوی  ناکۆکییەیل ناوەین هەردوگ حزب سەرەکی لە دەیشت میکانیزم هەڵوژاردن و بەشەوکردن بازنەیل هەڵوژاردن لە ناوەین شارەیل هەرێم گەردێد.  بەڵام بڕیگ فایل کەڵەکەبوی ناکۆکییش بوی کە نێچیروان بارزانی یەکلاوەکردن ئەرا یەک لە دویای یەک خوازێد تا ریگری لە بلۆککردن پرۆسەی سیاسی و ئاسۆی بانان هەرێم بکەێد، بزووتنەوەیگ کە لە ئەنجامەگەی وە دانان مەوقەگە پێشکەفتنیگ لەلی کەفتەو،و هەرلیوا سەرنج پایتەختەیل خوەرئاوا کیشاد، کە وە لێدوان دەسخوەشی و پیشوازی و گەشبینی هاتنە پیرییەو.

گرنگ بوی بارزانی لە دەر گشت لایەنەیل سیاسییەیل هەرێم بکوتێد، نەک تەنیا یەکێتی، جویر ئەوە ک کەناڵەیل پەیوەندی و راوێژ وەگەرد لایەن و هیزەیل بزووتنەوەی گۆڕان، یەکگرتووی ئیسلامی، و گرووپ دادپەروەری و حزب شیوعی کوردستان و پارت کرێکارەیل و زەحمەتکیشان.

وەوتەی نێچیرڤان بارزانی، ئەو رووژویلە کە دوو حزبە سەرەکییەگە جەنگ وەرانوەر یەکتر کردن جوير ئەوە ک لە ماوەی ساڵەیل نەوەتەیل روییدا دی چینەڕی، بەڵام چەودیارەیل باس ئەوە کەن کە ناکۆکی فرەیگ بویە، یەیش دیاردەیگ سروشتییە لە نووڕین بارزانی ئەرا کار سیاسی و لەباوەت کاروبار گشتی.

ماڵ سەرۆکایەتی وە پلەی سەرۆکی گشت خەڵک هەرێم ماڵ گشتیە و مەسەلەی ژیان و مردن نییە کە پەیوەندی وە بەشەیل حزبەگەی پارتی یا بەش  "بڕین سروشتی" لە یەکێتی  کە یەکەمیان 45 کورسی پەرلەمانی ئیسە دیرێد، و دویەمیان 21 کورسی دیرێد".

 لە نووڕین سەرۆک هەرێم، گرنگە پڕۆسەی هەڵوژاردن وە سەرکەفتگی وەڕیەو بچوود، و ئامانجەگەی بڕەسێد، وە شیوەیگ کە بەشدار بوود لە وەپشتسەرنان ئەو ناکۆکیەیلە کە ماوەی چەندین مانگە لەناوەین هەردوگ حزبەگە بویە لەبان بودجە، وەڕێوەبردن لە هەناردەکردن سەرچەوە نەفتییەیل، بەشەوکردن ناوچەیل هەڵوژاردن، کاروبار ئەمنی، پەیوەندی وەگەرد بەغدا و ئەوانەی تر، وەتایبەتیش ئەوەگ پەیوەندی وە گرژیی ناوچەگەو دیرێد.

چەن رووژیگ وەرجەیە نێچیروان بارزانی فەرمان دا ئەرا دەسکردن وە دانوسەنین وەرد هیزە سیاسییەیل هەرێم، ئەرا دیاریکردن مەوقەی ئەنجامدان هەڵوژاردن یاسادانان لە هەرێم، ک لایەنەیل سیاسی پیشوازی لەی گامە کردن، و ئامادەیی خوەیان ئەرا پشتگیریکردنی نشان دان، و باس تەقەلایل سەرۆک هەرێم ئەرا یەکڕزی ناوخوەیی و هەڵوێست و وتار سیاسی وەرانوەر پرسە چارەنویسەیل، وە "گرنگ" کردن.

وەگورەی ئەو رێنمایەیلە، و وەرجە ئەوانیش، هەردوگ لایەن سەرەکی، جویر رووژ 9 تەمووز، چەن گردەوبوینیگ ئەنجام دان، چ لە هەولێر  یا لە سلێمانی، ئەرا گفتوگۆکردن لەبان گیچەڵە گیرهاتگەیل ناوەینیان، و لە  رووژ 31 تەمووز، هەردوگلا لەبان مقیەتیکردن قەوارەی هەرێم و مافە دەستوورییەیلی رێککەفتن، لەناو دیداریگ لە ماڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆک کۆمار کۆچکردگ عراق، هاووەخت ڕێککەفتن لەبان پاڵپشتی گام ئەنجامدان هەڵوژاردنی هەرێم لە مەوقەیگ دیاریکریای خود سەرۆک هەرێم، دویای راوێژکردن وەگەرد هیزە سیاسییەیل.

لەی لەیەکفامستن حزبایەتییە زویوەزی لەلایەن ئەمریکاو پێشوازی لەلی کریا، تا رادەیگ کونسوڵخانەی ئەمریکا لە هەولێر راگەیان؛ وەوپەڕ خۆشحاڵییەو چەوەڕی نووڕین پیشکەفتنە لە وەختیگ هەردوگلا گردەو بوون و دانوسەنین لەبان ئەو پرسەیلە کە مەننە ئەرا بەرژەوەنی خەڵک کوردستان عراق.

دویای ئی گردەوبوین حزبیە، نێچیروان بارزانی، فەرمانیگ هەرێمی دەرکرد ئەرا ئەنجامدان هەڵوژاردن پەرلەمان کوردستان لە خول شەشەمی لە 25 شوبات ساڵ 2024، قسەکەر سەرۆکایەتی هەرێم، دڵشاد شەهاب، راگەیان کە بایەسە لایەنەیل پەیوەندیدار  هاوکاری و هەماهەنگی وەگەرد کۆمیسیۆن باڵای سەروەخوەی هەڵوژاردن بکەن ئەرا جیوەجیکردن ئی فەرمانە.

لەوەگ نشان سەرکەفتنیگ سیاسی ئەرا هەرێم دەێد، و ئەرا سەرۆکایەتی هەرێم وەتایبەتی، پەیام و لێدوان پێشوازی لە نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییە بیگانەیلە، داوای پابەندبوینیان وە مەوقەی نوو هەڵوژاردن کردیان، وەتایبەت لە خانمە باڵیۆز ئەمریکا لە عراق، ئیلێنا ڕۆمانۆڤسکی، کە وت: هەڵوژاردن ئازاد و دادپەروەر و لە مەوقەی خوەی ئەرا هەر دیموکراسییگ تەندروس خوازیاگە.

هەرلیوا بەیاننامەی دەسخوەشیکردن لەلایەن باڵیۆزخانە و کونسوڵخانەی وڵاتەیلیگ جویر کەنەدا، هۆڵەندا، ئیتاڵیا، بەریتانیا، فەرەنسا و یەکێتی ئەوروپا دەرکریا، کە داوا لە گشت لاییگ کردن هاوکاری بکەن ئەرا سەرکەفتن پرۆسەی هەڵوژاردن.

زانیایە لە یاسای هەڵوژاردن لە هەرێم ناونان سەرۆک نوو هەرێم و دروسکردن حکومەت لە لایەن ئەو بلۆکە کە فرەترین شمارەی کورسی پەرلەمانی لە هەڵوژاردن کەفێدە دەسیان،  وە سەرپەرشتی کۆمسیۆنی هەڵوژاردن فیدراڵی دیاری کریایە لە بەغدا و لەلایەن نوێنەرایەتی نەتەوە یەکگرتگەیل چەودیاری کریەێد.

چەودیارەیل دوینن کە هەڵوژاردن لە خوەیەو کۆتایی وە گیچەڵ و قەیرانەیل نیەکەێد، بەڵام دڵنیاس کە سندوقەيل دەنگدان، کە نێچیرڤان بارزانی بەشداری کرد لە ئامادەکاری ئەرا وازکردنیان لە 25 شوبات، نوێنەرایەتی خاسترین و بیوەیترین ری کەێد ئەرا  چارەکردن سەختیەیل، و گەشەکردن رەوش ئابووری و ژیان خەڵک هەرێم، و چارەسەرکردن ناکۆکییە کەڵەکەبویەیل وەگەرد بەغدا، لەباوەت بودجە و سەرچەوەی نەفت و گاز و فرووشتنیان، یەیش بیجگە لە فرەیی دەزگا ئەمنی و سەربازییەیل هەرێم، کە پایتەختەیل خوەرئاوا زوور خەنە بان یەکگرتن و بەرزکردن توانایان، بیجگە لە رەفتارکردن وەگەرد ئەو سەختیەیل ئەمنییە کە هیمان تیرۆر دروسی کەێد، هەرلیوا ئەو پەیوەندیەیلە کە جاروەجار وەگەرد ئەنقەرە و تەهران زبرەو بوون، ئەوەیش وەمدوو گیچەڵ پەکەکە، و چەسپیان فراکسیۆنە ئیرانییەیل لە ناوچەگە، کە گشت یانە باوەتن کە دیارە نێچیروان بارزانی توەنێد هاوسەنگی ئەرایان دروس بکەێد،  چ وە مدوو توانا خاسەیل هەرێمیی، یا وە وەڕێوەبردن هووشیارانەی باوەتەیل ناکۆکییە ناوخوەییەیل وەگەرد هیزە سیاسییەیل لەناو هەرێم کوردستان.