کەمینەیل عراق.. مافیگ لەناو دەستوور چەسپیاگە و لەبان زەوی خوریاگە

چەودیاریکەرەیل دووپات کەن ک رژیم دیکتاتۆری وەرین، ستەم خوەی وەبان گشتی جویریەک بەشەو کرد، ک نە شیعە و نە کورد و نەیش سوننە لە ستەمی بیوەی بوین، ئەراوە باوەت گلەوداین مافەیل باوەت گشتیە، و داوای گرنگی گلەوخواردن ئەرا دەستوور کردن، تا بوودە تانیا پەیمانەیی ئەرا کەمینەیل و ئەرا ئەوەکان، ک خوەی هاوڵاتییە.

کەمینەیل عراق خاس کەن کەفتنە وەر ستەمر و نوینەرایتی راسییگ لە گشت ئاستەیل نەیرن، وەگورەی قسەی وەعەد قەدو نوینەر کۆتای شەبەک لە پەرلەمان عراق، ک دیاری کرد: مادەی ١٦ لە دەستوور ئویشێد: عراقیەیل لە ماف و ئەرک و نوینەرایتی و ئەو چشتەیل یەکسانن، باوجی بەشبەشەکی هاتە ناو کار سیاسی، ئیجا نوینەرایتی کەمینەیل کەمە و کەفتنەسە ژیر دەس حزبە گەورەیل ک پاپەی ئەوان نییە، چوینکە دەنگیان شمارەی گرانیگ نییە و شمارەیان کەمە. 

لەناوبردن کەمینەیل

قەدو لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: ئامانجکردن ئاشکرایگ و رینماداریگ ئەرا دەسناین وەبان زەویلەیل کەمینەیل هەس، وەتایبەت شەبەک، و دروسکردن شیوەیگ لە ئاڵشتکردن دیموگرافی ئەرا لەناوبردن کەمینەیل، و شەبەک نوینەرییگ لە حکومەت ناوەندی لە گشت ئاستەیل نەیرێد،  ونەیش لە پارێزگای نەینەوا دیرین ک شەبەک ١١ لەسەدە لەناوی.

دیاری کرد ک شمارەی شەبەک نزیکەی ٤٠٠ هەزار کەسە، سێ گلە کەفتنە وەر بارکردن، و ماڵیان رمیا و داراییان دزیا و ژنیان رفیا، یەکەمیان لە سەردەم سەدام رمیاگ لە ساڵ ١٩٨٨، و ئیجا وەدەس ریخریاگ قاعیدە لەساڵ ٢٠٠٣، ک لەناو شار مووسڵ وەرەو هاماری نەینەوا باریان کریا، هەمیش وەگەرد هاتن داعش لە ٢٠١٤، ک ئیجا وەرەو پارێزگایل باکوور و باشوور بار کریان، و تا ئیسە ١٥٥ ژن شەبەک رفیاگ هەس، وەگورەی ئەوەگ لەلای ریخریاگەیل ماف مرۆڤ توومار کریاگە.

ستەمیگ یەکسانی   

لەلای خوەییش، مونیر حەداد دادوەر کورد فەیلی وت: باوەت مافەیل پەیوەندی وە گشتی دیرێد، چوینکە شیعە و کورد و سوونە لە کوشتن و بڕینی بیوەی نەوین، ک سەدان حسێن ستەمی وەبان گشتی بەشەو کرد، و گلەوداین مافەیل پلەپلە کریەێد، و دەستوور ئیسەی عراق مافەیل ناوبەین پیکاتەیل عراق جویریەک دانا،  ک مەسیحیەیل بوینە خاوەن مافەیل ئاشکرا و کۆنا لە هەڵوژاردن.

حەداد لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وتیش: کورد فەیلی کەمینە نییە، ک لە دویەمین نەتەوەس لەناو عراق، و هەمیش شیعەی گەورەترین پیکاتەس لە عراق، و ئەگەر ریکارەیلیگ هەس پەیوەندی وە رەگەزنامە و ململانەی ماڵداری هەس، خو یەیش رۆتینە لەناو گشت چینەیل عراقی هەس، و توانای راسەوکردنی هەس.

سکاڵایل ماڵداری 

دویای رویداوەیل ساڵ ٢٠٢٣، و دروسکردن حکومەت عراق و دامەزریان وەڕیەوبەرایەتی کووچ و کووچبەری، دەزگای سکاڵای ماڵداری دروس کریا، و ئەرک وەشوینکەفتن باوەتەیل دەسناین وەبان ماڵ و زەوی بارکریایەیل لە کورد فەیلی خستە گەردن خوەی، وەگورەی قسەی حەیدەر هاشم تۆێژینەر سیاسی و ئەندام وەرین لە ئەنجومەن پارێزگای واست، ک وت: ئی دەزگا دەسکردە پیشوازیکردن سەدان داوای تایبەت وە گلەوداین موڵکەیل کورد فەیلی.

هیشام ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: گیچەڵەگە لەو بڕیارەیلە بوی کەلە دەزگاگە دەرچگ وە نرخدارکردن ئەو موڵکەیلە ک دەس وەبانیان نریاگە، ک بڕیارەیل نەڕەسیە ئاست ئەو نرخ راسییە، باوجی لە بەرزترین ئاستی نەڕەسیە یەک چارەک لەلی، ک بایەتە ئەوەگ چگەسە ناو موڵکەگە پویل بەیاێدە خاوەنە رەسنەگەی.

 وتیش؛ لە ئەنجام ئەوە، هێنان دەیان یا سەدانیش لەو باوەتەیلە وسیانە، چوینکە خاوەنیان ئەو پویلە نیەوەن، ک وە موفتی ماڵدارییان وەپی دریاگە، هەمیش چوینکە کرا ئەرایان هەشمار نەکریاگە هاکاتی گشت دەوڵەتەیل جەهان، هەنای لایەنیگ دەس نەێدە بان ماڵ کەسیگ و ئیجا چوودەو ئەرا خاوەنی، داوای قەرەبوو پویل لە ساڵ دەسناین وەبانی کریەێد، ک بوودە جویر کرای ساڵانە.

 هیشام زوو لەبان گرنگی دووارە گورجەوکردن دەزگای سکاڵایل ماڵداری وەشوەیگتر کرد ک وەگەرد راسی نرخدارکردن ئەو زەویل و ماڵداریەیلە ک دەسوەبانیان نریاگە، و و گلەوداینیان ئەرا خاوەن خوەیان، یا بخەنەیانە ناوبەین بردنی یا بردن پویلەگەی.

گیچەڵیگ یاسایی

لەلای خوەییش؛ ئەسلەم شمەری راویژکار یاسایی لە ناوەند عراقی ئەرا توومارکردن تاوانەیل جەنگ، وت: دەستوور مقیەتیکردن ماف کەمینەیل مسۆگەر کرد، باوجی گیچەڵەگە ها جیوەجیکردن یاساگە و دەرکەفتن گرفت گرووپە چەکدارەیل لەناو عراق، و رەفتار نەتەوەگەرایەتی چیە پووس کۆمەڵگا، وەگەرد دەسوەردان هەرێمی و ناودەوڵەتی، ک هیشت گرفت کووجبردن کەمینەیل ئاینی و بنچینەیی لە عراق باێدە بان.

شمەری لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دیاری کرد ک ئی سیاسەتەیلە ک کەفتە بان کەمینەیل عراق دویای داگیرکردن ئەمریکا، وە شیوەی گەورەیگ کاریگەری لەبان مافیان داشت، و دەسنا بان موڵکبان، دویای دویای بارکردن فرەیان وە هاندەر سیاسی و مەزهەوی.

وتیش: ئی سیاسەتەیلە ئەرزشەیل کۆمەڵایەتی و سیاسی شیوان، و هویر بەشبەشەکی و مەزهەبی لەجیای نووڕین یاسایی و مافپەروەری باوەو کرد، بویە شکستیگ ئەرا فرە لە پیکاتەیل کۆمەڵگای عراق، وەتایبەت کەمینەیل ئاینی.

 لەبان ئەوە ک مافیان لە دەستوور مسۆگەر کریاگە، باوجی تا ئیسە ماڵ و موڵک کەمینەیل لە عراق دەس وەبانیان نریاگە و کەسەیلیگتر بوینەسە خاوەنیان، و هویچ جویلەیگ راسی ئەرا گلەوداینیان نییە.