ملیارەیل کارەبا دریەێدە هەوا و گەندەڵی وەزیرەیل رەسێدە گیرفان نەدارەیل
شەفەق نیوز/ قەیرانەگە نشان دەێد ک هەرکە کابینەی کارەبا گردە دەس، نەتۊنست چارەیگ ئەرای بنەێد، لەبان ئەو بوودەجەیل فەورە ک تەرخان کریان، و لە سەدان ملیار دۆلار رەد کرد، باوجی هەر رەسینە تەنیا چارەسەرەگە "موەلیدەی تایبەت" تا بوودە چارەسەریگ ئەرا خەڵکەگە، هەرچەن ئی کارە گیرفان هاووڵاتی چووڵ کرد.
و دیارە ک دەسپیچگ وەزارەت کارەبا ئەرا نیمچە نەمانیگ ئەرا کارەبا ئەوەسە ک گازەگەی ئیران کەمە، هەڵبەت ئی دەسپیچگە لەلای فرەی پسپۆڕ و هاووڵاتی جی رەزامەنی نییە، وەگەرد ئەو پۊلەیل فرە ک لە ماوەی ساڵەیل گوزەشتە وەگەرد ئاڵشتبۊین وەزیرەیل گوما بۊی.
کەمی گاز
لەو باوەتە، ئەحمەد موسا قسەکەر وەزارەت کارەبا ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: داوەزین گاز ئیرانی ئەرا پەنج مەلیۆن شەشپاڵو لە یەک رووژ، دۊیای ئەوە ک پەنجا مەلیۆن بۊی، هالە پشت کەمی کارەباگە.
موسا وتیش: ئەو کەمەوبۊینە هیلێد دابینکردن کارەبا لە بەغداد پایتەخت و ئەو پارێزگایلە سەختەو بوود، وتیش فرە لە ویستگەیل بەرهەمکردن کارەبا پەکیان کەفت و هانە خاسەوکردن. عراق دووارە داوا لە ئیران کرد ئەو بڕەیلە هەناردە بکەێد ک گریەبەسی لەبانی کریاگە، و لەی ماوەی دۊیاییە فرە داوەزیا، ک نزیکەی ٣ هەزار و ٤٠٠ میگاوات لەدەس سیستەم کارەبای عراق برد.
لەماوەی ١٢ مانگ گوزەشتە، لەوەر ئەوە ک عراق توانای پۊل داین نەیاشت، هەناردەی ئیران لە گازەگە ئەرا بەغداد کەمەو بۊی، ک ئیران ئۊشێد زیاتر لە ٥ مەلیۆن دۆلار لەلای عراق مەنیە، و خوەییش قەیران وزە دیرێد.
گەندەڵی و پینەکردن
لەلای خوەییش، حەمزە چەواهری پسپۆڕ لە چین وزە، لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: هۊچ کەمییگ لە ماوەی ساڵەیل گوزەشتە لە وزە نییە، بیجگە ئەو گەندەڵیە ک لە وەزارەت کارەبا هەس، ک وەدرۊژی ئەو ماوەیلە نەتۊنست سیستەمەگە خاسەو بکەێد.
جواهری باس ئەوەیش کرد ک وەزارەتەگە زیاتر لە ٦٠ ملیار دۆلار خەرج کردگە، و بایتە هەر یەک ملیار دۆلار ١٠٠ میگاوات وەپیمان بەێد، ئێجا بایەتە ٦٠ هەزار میگاوات بوود، و لە راسیەگە، لە خاسترین وەخت تەنیا ٢٠ هەزار میگاوات هەس، و یەیشە گەندەڵی گەورەیگ لە پڕۆژەیل وەزارەتەگە نشان دەێد.
پسپۆڕەگە وتیش: بایەتە وەزارەتەگە پڕۆژەیلە بەێدە کۆمپانیایل گەپیگ تا سیستەمەگە خاسەو بکەن، باوجی دەێدە کۆمپانیایل بۊچگ تا بەش خوەیان لەلی بووەن، ئیجا گشت پڕۆژەیلە ک ئی کۆمپانیایلە جیوەجیی کەن تەنیا پینەکردنە.
دەسپیچگ شکستەگە
لەلای خوەییش، پسپۆڕ ئابووری ئەحمەد هادی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئۊشێد: ئەو دەسپیچگە ک وەزارەت کارەبا وە سنگ کەمی گاز ئیران کەێدەی هۊچ وەختیگ قەبووڵ نەکریاگە، و دیاری کرد ک ئەو ملیارەیلە ک ساڵانە لەبان کەرت کارەبا خەرج کریانە وەگورەی بوودجەی بەشیگ لە دەوڵەتەیل هاوسا بۊیە.
هادی وتیش: وەزارەتەگە ستراتیژیگ لە وەڕیەوبردن پڕۆژەیلی نەیاشت، ک ئەڵاجەۊییگە خوەی ویستگەیلیگ بارێد وەبان گاز کار بکەن و خوەییش گاز نەیرێد تا بخەێدەی کار، وتیش: گەندەڵی گرنگترین هووکارەیل شکست وەزارەتەگەس لە دابینکردن وزەی کارەبا لەو ساڵەیل گوزەشتە.
و دیاری کرد ک نەۊین هەماهەنگی لە سیاسەت گریەبەسی لەبان کەرتەیل بورهەمکردن کارەبا وەگەرد وەزارەت نەفت هیشت بوودە قەیرانیگ لە سوتەمەنی ک هەمیشە هاوردە کریەێد، و ئیجا قەرزەیل بان وەزارەت کارەبا کەڵەکە کرد. هادی وتیش: وەزارەتەگە لە گشت کەرتەیلە شکست هاورد، چ لە ئاست بەرهەمکردن یا بەشەوکردن یا گواستنەوە، و ئەو گریەداینە ک ئیسە وەزارەتەگە وەگەرد دەوڵەتەیل هاوسا کەێدە خراویی لە هاوردەی گاز ئیران کەمتر نییە.
عراق تەقەلای دەێد چارەیلیگ یرکجاری ئەر قەیران کارەبا بنەێد، ک وەتایبەت لە وەرز تاوسان زیای بوود، ک پەککەفتنەگەی لە ١٠ هەزار میگاوات رەد کەێد، ئەوەیش وە کارکردن لەبان زۊیکردن لە گریەداین کارەبا وەگەرد دەوڵەتەیل عەرەوی، و کار لە پڕۆژەیل وەزی نووەوبۊی.
پڕۆژەی گریەداین کارەبایی وەگەرد دەوڵەتەیل خەلیج هالە وەردەم گرنگیەیل حکومەت عراق، و ئومید دیرێد ک پڕۆژەی گریەداین کارەبایی وەگەرد دەوڵەتەیل خەلیج لە تاوسان ٢٠٢٢ ئامادە بوود، لەو وەختە ک وەزارەتەگە باس کرد ک یەکەم گامەگە هالە هاوردن ٥٠٠ میگاوات، ک ئەوەیش کیشان کڕیگ وە درۊژی ٣٠٠ کیلومەتر خوازێد، ک ٢٢٠ کیلومەتر لەلی هاناو کوەیت، و ٨٠ کیلومەتر لەناو عراق.
وەزارەت کارەبا
هاووڵاتیەیل، ئەو چینە فرەترین زەردمەنە لە قەیران کارەباگە، ک محمد حەسەنی لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: هاووڵاتیەگە پشت تەواوی وە موەلیدەی تایبەت بەساگە، چۊنکە سیستەم کارەبای نیشتمانی ناتەواوە، و دیاری کرد ک خاوەن موەلیدەیلیش نرخ ئەمپێرەگە گران کردن، ک رەسیە ٢٠ هەزار دینار ئەرا یەک ئەمپیر.
حەسەنی وتیش: ئی کارە گشت ساڵیگ لەوەرز تاوسان دووارەو بوود، ولێ ئیجارە کارەبا لە وەرز زمسانیش نەمەن، و پرسیار کرد ئایا هاووڵاتی لە وەرز تاوسان ئایندە چ زیانیگ وەخوەی دۊنێد؟.
و دووپات کرد ک هەرچە وەزیرە لە ساڵەیل گوزەشتە هاتنە و پۆست وەزارەتەگە وەرگردنە، چمان نە هاتنە و نەیش چگنە، و هۊچیگ وەرەو نوا لەی سیستەم کارەبا وەگشتی جۊلە نەکردنە، مەگەر تەنیا دزیکردن و سکاڵای یاسایی ئەرا ئەوانەگ دەرچینە دەیشت عراق.
لەلای خوەییش، ئەمیر محمد ک بازرگانە ئۊشێد: تەنیا زەرەمەنیگ لەماوەی ساڵەێل گوزەشتە لە بی کارەبایی خوەی هاووڵاتییە، چۊنکە پۊل فرەیگ دەێدە خاوەن موەلیدە، ک ئەویش زاڵ بۊیەسە بان دیاریکردن نرخەگە، وەبی پرسیار وسزادان، و یەیشە یەکیگە لە هووکارەیل گەندەڵی ک وڵاتەگە زیان لەلی دۊنێد.
محمد لە قسەیلی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئۊشێدیش: گشت دەوڵەتەیل جەهان و دەوڵەتەیل هاوسایش، زیان لە کەمی وزە نەیرن، ک خوەی جۊر ژیانیگە ئەرا گشت کەرتەیل ئابووری لە وڵاتەگە، و توومەتبار لایەنەیلیگ دەیشتەکی و لایەنەیلیگ ناوین کرد ک بسوودمەنن لە نواگیری گەشەکردن ئی کەرت گرنگە.
لە ساڵ ١٩٩١ دۊیای داگیرکردن کوەیت لەلایەن عراق، گیچەڵ وزەی کارەبا لە عراق دەسوەپی کرد، و گیچەڵ کارەباگە لە ساڵەیل پشتی زیایەو بۊی، لەوەر کۆنەیی و خراوی کار ویستگەیل بەرهەمکردن وزەی کارەبا، و تووڕەیل بەشەوکردنی، تا ئی قەیرانە وەشیوەیگ گەورەتر دۊیای ٢٠٠٣ وەردەوام بوود.
هەرچەن ئیسە عراق رۊی وەرەو پشتبەسان وە وزەی جیگر کەێد، جۊر وزە لە رووشنایی خوەر، باوجی ئی وزە بەش کەمیگ لە بەرهەم ناوین کەێد، و فرەجاریش تەنیا ئەرا رووشنایی جادەیلە وەکار تیەێد، تا گیچەڵ کارەبای عراق جۊر گرفتیگ هەمیشەیی بمینێد، و دیارە وەرپرسەیل ئی کارە خاس ئەوە زانن.
