"كوشتەنەیل ئیسرائیل" و وەڵامدان ئیران... ئەو رخەیلە کە عراق خستیەسە "ناوڕاس گوردەلویلەگە"

ئینستیتیوت ئەمریکی، لە راپۆرتیگ کە ئاژانس شەفەق نیوز ئەڵگەردانی کردگە ئویشێد زانی کە ئیران لە جەرگی تەهران وە شیوەیگ بیوینە  لەلی دریاس و زەلیل کریاس و ئەویش بیجگە لە حزبوڵای لوبنان، دویای کوشتن ریببەر فوئاد شوکر لە بەیروت، تەقەلا دەێد ئاوڕوی خوەی بارێدەو، و کارەیلیگ وەجی بارێد وە وەڵامدان ئیسرائیل، هەرچەن وەخت و شیوەی ئەنجامدان ئەو کارە هیمان دیار نییە.

لە راپۆرتەگە هاتیە کە عراق وە لەوەرچەوگردن شوین ستراتیژی و بویین هیزەیل ئەمریکا لەبان خاکەگەی، کەفێدە رخ ئەوە کە بکەفێدە ناوڕاس گەردەلویل ئەگەر بڕەسێدە جەنگ هەرێمی فراوانتر.

 دویای ئەوەگ ڕاپۆرتەگە باس پەلامار ئی دواییەی عەین ئەسەد و کاریگەری میلیشیایل لایەنگر ئیران و بیتوانایی حکومەت ناوەندی لاواز لە نواگیریکردن  هیز و سیستم سیاسی بەشەوبوی لە سەردەم دویای سەدام حسێن کرد، کە کاریگەری جەنگیگ هەرێمی لەبان عراق توەنێد کارەساتبار بوود.

راپۆرتەگە وتیش: وسیان وەردەوەردەی ناوەین ئیسرائیل و ئیران، کە وە ئاگربەسی هەمیشەیی لە غەززە دەسوەپی کەێد، تەنیا چشتیگە کە توانای سنووردارکردن زیانەیل ئارامی عراق دیرێد.

 لە راپۆرتەگە دیاری کەێد کە حکومەت محمد شیاع سودانی، کەفێدە وەر ئاستەنگی لە رەفتارکردن وەرد ئەو قەیران ئیسە، و هاوردە هویر کە سودانی و مستەفا کازمی سەرۆک وەرجە خوەی، تەقەلای فرەیگ دان تا عراق نەکەڤێدە جەنگ وە وەکالەت لە ناوەین ئیران و ئەمریکا، تەنانەت توەنستن ئەرکیگ وە عراق بیەن  کە بوودە خاوەن دەسوەردان لە دانوسەنین لە وەردەوەردەی هەرێمی.

ییجگە لەوەیش لە راپۆرتەگە هات کە حکومەت شیعە کار کردگە ئەرا خاسترکردن پەیوەندییە سیاسی و ئابوورییەیل وەرد هاوسایل موسڵمان عەرەب سوننە، و بەشداری لە تەقەلایل کرد کە ئامانجیان خاسترکردن پەیوەندییەیل هەرێمی بوی لە ری پرۆژەی "رس گەشەپیدان"، کە ناوچەی کەنداو وە تورکیاو بەسێدەو، و عرراق ئاڵشت بوود ئەرا ئەوە کە بوودە ناوەندیگ ئەرا بازرگانی هەرێمی و بەرزکردن ئابوورییەگەی.

لە راپۆرتەگە باس ئەوە کرد کە سودانی سەرەتا توەنست برەسێدە ئاگربەسی سەرەتایی لە ناوەین هیزەیل ئەمریکا و “وەرخودان ئیسلامی” لە سەرەتای ئمساڵ، کە بڕیگن لە میلیشیایل هاوپەیمان ئیران دویای زنجیرەیگ پەلامار و پەلامار دژە پەلامار، لە وەختیگ لەورا بوین، گومان هەس کە ئایا ئی ئاگربەسیە بڕیار بوی وەڕیەو بچوود یا نە.

لەو چوارچیوە راپۆرتەگە باس  پەلامارە مووشەکییەگەی ئی دواییە لە عەین ئەسەد کەێد، و دەرکردن بەیاننامەی ئیدانەکردن لەلایەن حکومەت عیراق، وتیش: “ئاشکرا نییە ئەو ئیدانەکردنە چوین و تا چ ڕادەیگ پارێزگاری لە عراق کەێد لەو رویداوە کە ئەمریکا وەڵامی دەێدەو”.

 لە راپۆرتەگە هەمیش هات کە وڵاتەیل کەنداو ئامادەیی خوەیان نیشاندانە ئەرا بەرهەمهاوردن لە عراق وە ئومید بەرزکردن ئابووری وڵاتەگە و کەمکردن زاڵبوین ئابووری ئیران، هوشدارییش دا لەوە کە جەنگیگ هەمەلایەنەی هەرێمی وە بەشداری گرووپە لایەنگرەیل ئیران توەنێد ئی سیاسییە بوچکویلە بخەێدە روی و دەستکەفتە ئابوورییەیل لەناو بچن.

لە راپۆرتەگە وتیش: کوشتن ئیسماعیل هەنیە ریبەر بزووتنەوەی حەماس لە تەهران دڵنیایی سەرکردە عراقیەیل هاوپەیمانەیل ئیران شیوانیە لە توانای ئیران ئەرا مقیەتیکردن بیوەیی کەسایەتییە بیانییەیل کە سەردان ئیران کەن.

راپۆرتەگە لە زوان  پسپۆڕیگ عراقی نویساس کە دویای ئی پەلامارە، ئی سەرکردەیلە پرسیار کەن کە ئایا ئەگەر میواندارەگانیان نەتوەتن گەرەنتی ئاسایش خوەیان بکەن، چوین توەتن ئەرا ئیران بچن، و لەورا گردەو بوون؟.

لە راپۆرتەگە دیاری کەێد کە  ئەو عراقیەیلە ڕەخنەیل ئیران لە حکومەت عیراق ها هویریان کە نەتوەنست مقیەتی قاسم سولەیمانی فەرماندەی سوپای قودس  بکەێد، هەناێ لە سەرەتای ساڵ 2020 لە پەلاماریگ ئەمریکی لە نزیک فڕۆکەخانەی بەغدا کوشیا، و ئیسە ئەو رەخنە لە سوپای پاسداران کەن، کە وەرپرسە لەو شوینە هەنیە لەناوی کوشیا.

هەرلیوا، لە راپۆرتەگە وتیش؛ گرووپە دڵسووزەیل ئیران لەناوەین ئەو کەسەیلە بەشەو بوینە کە خوازن بەشداری وەڵامدان کوشتنەیل ئیسرائیل بکەن، وەگەرد ئەوانەگ خوازن خوەیان جەنگ دویرەو بخەن نەک بەرژەوەنییە سیاسی و ئابوورییەگانیان بخەنە مەترسی.

 وتیش: ستراتیژی ئیران لە عیراق جویر خوەی مرەنیەسەو کە تەهران عراقیگ ئارام وەپی خاسترە بەڵام توانادار نەوود، کە گەرەنتی بەرژەوەندییە ئەمنی و ئابوورییەیل ئیران بکەێد و جویر رییگ ئەرا هاوردن ز بردن چەک و پویل ئەرا حزبولڵا لە ری سوریاو کار بکەێد.

لە راپۆرتەگە وتیش: کاریگەریی سیاسیی ئیران و بەرژەوەنییە ئابوورییەیلی لە عراق دیارە و هیمان کاریگەریی ئایدیۆلۆژیی قایمیگ لەبان هیزەیل حەشد شەعبی دیرێد.

راپۆرتەگە هوشداری دا لە ئاژاوەگیڕی لە عراق لەوەر جەنگیگ هەمەلایەنەی هەرێمی، یەیش لە بەرژەوەنی ئیران نییە، کە لەیرا فرە چشت لە مەترسیە، وەتایبەتی ئەگەر جەنگیگ بوود کە ئەنجامەیلی دیار نەوون، هەرچەن کڕە سوورەیل فرەیگ رەد کردگە.

وەگورەی راپۆرتەگە، هاتێ فراکسیۆنە عراقییەیل بخوازن بەشداری لە ئۆپەراسیۆن تۆڵەسەنین بکەن، لە ناوخزی سوریا یا لوبنانەو، تا تەقەلای سنووردارکردن کاردانەوە بەدەیل دژ عیراق بیەن.   کە هویچ گەرەنتییگ نییە کە ئیسرائیل سەرکردەیل ئەو گرووپەیلە و ژیرخانی هیزەیل حەشد شەعبی نەکەێدە ئامانج.

هوشدارییش لەوە دا کە گەورەترین نیگەرانی پەیوەندی وە ئەگەر ئەوە دیرێد کە بەشیگ لە کوتلەی هیزەیل حەشد شەعبی پەلامار هیزەیل ئەمریکا بیەن لە عراق و سوریا، ئیجا ئەمریکا تووڵەی خوەی سینێدەو، یەیش بوودە مدوو نائارامییگ زیاتر لە عراق.

دیاری کرد کە لە وەختیگ ناوچەگە خوەی ئەرا وەڵامدان ئیران و نواگیریکردن و وەڵاکداین ئیسرائیل ئامادە کەێد، عراقییەیل و دانیشتگەیل ترەک خوەرهەڵات ناوڕاس بیدەسەڵاتانە چەوەڕیین.

راپۆرتەگە لە کۆتایی باس ئەوە کرد کە وسیان وەردەوەردەی ناوەین ئیران و ئیسرائیل لە ری هاوکارییەیل ئەمریکا و ئەو هیزەیل ترەک، و ئاگربەسی لە غەززە، توەنێد زیانەیل ئەو ئارامی ریژەییە کەمەو بکەێد کە عراق وە سەختی کەفتیەسە دەسی.

ئەڵگەردان: ئاژانس شەفەق نیوز