بووسانەیل شامی قەیران ئاو عراق ئاشکرا کەن
شەفەق نیوز/ کشاوەرزەیلیگ لە ناوچەیل دیالە نووڕن ک حكوومه‌ت پاپەی راسییگ ئەرا چارەکردن قەیران ئاو نەوی، تا ئەرا بووسانیلیان فرەی بکەێد، و ئەو بووسانەیلە کەفتنە وەر بیئاوی ئاشکرایگ، و بەشیگیش داوای ئەوە کەن ک باوەت قەیران ئاوەگە بڕەسننە ئاستیگ ناودەوڵەتی وەگەرد دەوڵەتەیل هاوسا، لەو وەختیشە وەزارەت سامانەیل ئاو باس سەختی دابینکردن ئاو کەێد ئەرا ئەو بووسانەیلە ک بەرهەمەیلگ جویر "شامی" کاڵن، و گریەی خوازین ئاو كشاورزەیل وە گردەوبونەیلیگ ناوخوەیی و دەیشتەکی دەێد، لەوەختیگ پسپۆڕەیلیگ پەیوەندیدار چەن پیشنیاریگ ئەرا چارەی قەیرانەگە دانەن.
ناوچەیل فراوانیگ لە پارێزگای دیالە زیان لە کەم ئاوی ئەرا کشتوکاڵی دوینن، لەبان ئەو پەیمانەیلە لەلایەن وەزارەت سامانەیل ئاو، باوجی رخ کشاوەرزەیل وه‌تایبەت لە ناوچەیل باشوور خوەرهەڵات نسڕینیەو، ک ئەو ناوچەیلە ناودیار بوین وە کاڵین شامی تا ئی وەختەیل نزیکە.
کشاوەرز محمد تمیمی ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئۊشێد: بووسانەیلم ک دەیان دۆنەمە، لەوەر کەم ئاوی چووڵەو بوین، ک ئاوەگە بەش بووسانەگەم نیەکەێد ک وە شامی ناودارە، و ئی کارە داهات فرەیگ لەدەسم دا.
تمیمی هەمیش ئۊشێد: پاپەی نەوین حکومەت لە چارەکردن قەیران ئاو لە دیالە وە جەختیگ لەبان ئیران هاوسا ئەرا گلەوداین تەکان بەشە ئاومان، وەگەرد ئەوەیش ک هویچ ریکاریگ وەجی ناورد تا نشان رکداریی یا تەقەلای ئەرا کۆتاییهاوردن وە زیان خەڵک دیالە و کەم ئاوی بەێد.
ئەبو جەلیل ٥٦ ساڵان ک دەرچگ کۆلێژ کشتوکاڵیە، نووڕێد ک تاریفکردن لەبان بەرژەوەنی گەل خوەی تاوان گەورەیگە، و داوا وەوە کرد ک باوەت ئاوەگە بخریەێدە ئاست ناودەوڵەتی و هەکاتی ئەو دەوڵەتەیل جەهان چارەی بوود.
لەلای خوەییش، عۆن زیاب عەبدولڵا راویژکار وەزارەت سامانەیل ئاو ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز ئۊشێد: وەزارەتەگە پشت وە پلانەیلیگ ستڕاتیژی گرنگیگ بەسێد تا بیلێد ئاو خواردن و ئاویاری دابین بکەێد، و بووسانەیل سەوزە و مێوە ئاو فرەتر خوازن، ئەراوە کارەگەی وەل گردەوبوینەیل وەگەرد وەزارەت کشتوکاڵی ئەرا یکلاوەکردن ئی باوەتە گیربەساگە، باوجی دڵنیای هاووڵاتی کەیمن ک وەزارەتەگە دووپات لە جیوەجیکردن خوازینەیل سەرەکی ئی وەرزە کەێد.
عەبدولڵا هەمیش ئۊشێد: ئەوەسا دویای چەژن رەمەزان شاندیگ تورکی پایەبەرز سەردان بەغداد کەێد ئەرا باسکردن لە پلان وەکارخستن بەنداوه‌یل تورکیا لە تاوسان ئایندە، تا تەکانەیل مەرەقەزکردن ئاوەگە وەرەو عراق ئەرامان ئاشکرا بوود.
عەبدوڵلا هەمیش ئۊشێد: وەزارەتەگە لە تەقەلایل هونەری و تەکنیکیی خەسەو کەێد ئەرا پشتسەرنان قەیران هشکەساڵی لەی ساڵە، باوجی زیادكردن تەقەلایل حکومەت خوازێد ئەرا دانوسەنین وەگەرد دەوڵەتەیل هاوسا یا دەوڵەتەیل سەرچەوە ئەوەیش لەڕی وەکارهاوردن گشت کاغەزەیل زوور دیبلۆماسی ئەرا جیوەجیکردن شایستەیل عراق لە بەشەیل ئاوی لە چەمەیل دیجلە و فورات.
وەرپرسەگە لە وەزارەت سامانەیل ئاو باس ئەوەیش کەێد ک دیالە زەرەدمەنترین پارێزگایلە لە قەیران ئاو، چوینکە دیالە پشت وە ئاو چەم دیالە و چەن چەمیگتر به‌ساس ك لە ئیران تیەێد، و چوینکە بەشیگ لەو ئاوەیلە بڕیانە، ئەراوە تەکانە ئاوەیلە کەمە، و هەمیش ئمساڵ وەرز واران خاسیگ نەوی تا ئاویاری بووسانەیل مسۆگەر بکەێد.
وەرجەیە، حاکم زاملی جیگر یەکەم سەرۆک ئەنجومەن نۊنەرەیل عراق داوا لە موستەفا کازمی سەرۆک وەزیرەیل کرد دەسەیگ باڵا دروس بکەێد ئەدا وەشوینکەفتن باوەت ئاو و وەڕیەوبردنی وەشیوەیگ گورج لە بەرزترین ئاستەیل هەکاتی دەوڵەتەیل هاوسا، و داوایش کرد کازمی دەس بەێدەوەر ئەرا قسەکردن وەرد دەوڵەتەیل هاوسا و زوور بارێدە بانیان تا بەشەیل ئاو عراق زیای بکەن و وەی نزیکە مەرەقزی بکەن، هەمیش وەگەرد گورجکردن پرۆتۆکۆل هاوکاری لە چەم دیجلە وەگەرد تورکیا، و دامەزرانن ناوەند توێژینەوەی نوو ئەرا دیاریکردن تاقەبەشەیل ئاو لە چەمەیل دیجلە و فورات.
هەمیش، مەحمود ساڵح خەفاجی مامووستای وەڕیەوبردن سامانەیل ئاو لە کۆلێژ ئەندازیاری لە زانکۆی نەهرەین ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز وت: گشت ئەو وڵاتەیلە ک سەرچەوەیل ئاویان ها دەیشت سنووریان قەیران ئاوە دیرن، وه‌تایبەت ئەگەر ریککەفتن پرۆتۆکۆلی هاوبەش لەناوبەینیان نەوود، وەگەرد ئەوە ک قەیران ئاو تەنیا لەبان عراق نییە، باوجی نزیکە بڕەسێدە گشت دەوڵەتەیل خوەرهەڵات ناوڕاس لەوەر هووکارەیل کەشوهەوا.
خەفاجی دیاری کەێد ک عراق زیان لە دوو گرفت سەرکی دوینید ک هیشتن بوودە قەیران ئاو، یەکەمەگە هالە هشکەساڵی و ئاڵشتبوین کەشوهەوا و دویەمەگە پەیوەندی وە هشکەساڵی ئیداری و پەیاکردن چارەیلیگ راسی ئەرا قەیران ئاو، لەوەر لاوازی ریکارەیل حکومەتی، هەرچەن وەزارەت سامانەیل ئاو گشت تەقەلایلی دەێد ئەڕا نواگردن کەمئاوی باوجی هەر وە دەسگریاگ مینێد چوینکە کارەگە پاڵپشتی سیاسی و دیبلۆماسی و پالپشتی کۆمەڵی و تەرخانکردن پویل خوازێد و گشت ئەوەیش وەدەس نەکفتیە، و ئەگەریش وەدەس بکەفێد فرە کەمە، ئمجا ریکارەیل فرە لاواز بوون لەی باوەت گرنگ و ناسکە، و دیاری کرد ک باوەت ئاو تەقەلایگ راسی خوازێد هەرلە سەرۆک کۆمار دەسوەپی کەێد تا رەسێدە هاووڵاتی ک ئاسانترین بنەمایل مقەیەتیکردن ئاو و خاس وەکارهاوردنی نیەزانێد.
بەشیگ لە پسپۆڕەیل ئاو دوینن ک وەپشتگووشخستن باوەت ئاوەگە و نەداین گرنگی خاسیگ وەپی قەیرانەگە سەختەو کەێد ئێمجا قەیرانەیل نەداری و ورسگی زیایەو بوون، وه‌تایبەت لە ناوچەیل باشوور و ناوەڕاستی وڵاتەگە، و بیگومان ئەوەیش وەبەدی چوودە بان گشت ئەو باوەتەیل، و لەلیان باوەت ئاسایشە.
پسپۆڕەیل ئاو ئەرا ئاژانس شەفەق نیوز دووپات کەن ک چارە راسیەیلەی ئی باوەتە هالە دووارە گورجکردن رێککەفتنەیل پرۆتۆکۆلی وەگەرد دەوڵەتەیل سەرچەوە (تورکیا، ئیران، سوريا) وەوشیوەگ ماف دەوڵەتەیل هاوبەش وەتایبەت ماف عراق مسۆگەر بکەێد، لە وەکارهاوردن کاغەزەیل زوور بەرهەمهاوردن و ئابووری و سیاسی و ئاسایش، و داناین یاسایل سەختیگ ئەرا نواگردن دروسبوین بەرەیگ ئۆپۆزسیۆن دژوە ئەو یاسایلە ک کەفنە بەرژەوەنی وڵاتەگە لە دابینکردن ئاویگ ک سایڵ قەیران لە عراق وەگشتی و بەشەیل خوەرهەڵات و باشوور وەتایبەت دۊرەو بجەێد.
پسپۆڕەیل هەمیش جیوەجیکردن زوینەی پڕۆژەی مەکحول و فراوانکردن وزەی بەشکردنی خەنە بان لیست چارەسەریەیل تا بوودە پاڵپشتیگ ئەرا کار بەنداوەیل سەرەکی لە وڵاتەگە، و تەرخانکردن پۊلیگ بەش جیوەجیکردن پڕۆژەیلیگ ستڕاتیژی بکەێد ئەرا باوەت ئاو جویر زیایکردن رووبەر بیر کەنین، و زوورکردن لەبان ئەوە ک گشت ناوچە و شارەیل وڵاتەگە ئامێر پەیمانەکردن خەرج مانگانە و رووژانەی هەر خیزانیگ لە ئاو بنریەێد، هەمیش نوای دەسدرۊژی لەبان ماف ئاو هەر تاکیگ گرێد.
