وڵاتيگ له‌ناونی دو دونيا
لای مه‌نده‌سه‌وه . له‌وه‌ر ئه‌وه‌يش روخساريگ نيمچه ديموكراسی داسه سيمای وڵاته‌گه‌ی ك وه فراوانخوازی ده‌سڵات پاشايه‌تيه‌وه مه‌رزدار كرياگه . ئوردن يه‌كيگه له وڵاته‌يل رووژهه‌ڵات ناوڕاس و هاوسايه‌يلی ئه‌يانه‌ن : له باكووره‌وه سورياو له‌باشوور خوه‌رهه‌ڵاته‌وه عه‌ره‌بستان سعودی و له باكوور رووژهه‌ڵاتيشه‌وه عراق و له‌خوه‌رئاوايشه‌وه ئسرائيل و كناره‌يل خوه‌رئاوای ده‌رياچه‌ی ئوردن مه‌رز وه‌ل ئه‌و وڵاته ديرن و له‌باشووريشه‌وه ٢٦ كيلۆمه‌تر مه‌رز ئاو له كه‌نداو يا خه‌ليج عه‌قه‌به ديريگ . وه‌ل ئه‌وه‌يشا له‌ناو وڵاته‌يل عه‌ره‌بی ئوردن كه‌مترين مه‌رز ئاوی ديريگ . تا ساڵ ١٩٤٦ له‌ژير چه‌وديری بريتانيا مه‌نده‌وه‌و له‌و ساڵه بنه‌ماڵه‌ی هاشمی سه‌روه‌خوه‌يی ئوردن ئاشكرا كردن و دوياخريش وه شانشين ئوردن هاشمی ناسريا .
دويای ئاشكراكردن سه‌روه‌خوه‌يی ، شا عه‌بدوڵڵای يه‌كم بويه فه‌رمانڕه‌وای ئه‌و وڵاته‌و دويای كوشتن شا عه‌بدوڵڵا له‌ساڵ ١٩٥١ له‌شار ئۆرشه‌ليم ، ته‌لال بن عه‌بدوڵڵا ئه‌را ماوه‌ی كه‌ميگ بويه پاشای ئوردن . گه‌وراترين سه‌ركه‌فتن شا ته‌لال په‌سه‌نكردن ده‌ستوور بوی، وه‌لی له‌ساڵ ١٩٥٢ له‌وه‌ر نه‌خوه‌شی له‌ده‌سڵات لاوريا . هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌يش ك حسێن كوڕی له‌و وه‌خته عومری نه‌ڕه‌سويگه ١٨ ساڵ ، لوجنه‌يگ وه‌ختی دانريا ئه‌را وه‌ڕيه‌وبردن وڵات ئوردن .
مه‌لك حسێن له‌ساڵ ١٩٥٣ له عومر ١٨ ساڵی تويه‌نست ده‌سڵات بگريگه ده‌س و له‌ماوه‌ی كه‌ميگيش پشتگيری سورياو عه‌ره‌به‌يل ره‌سه‌ن و فلستينيه‌يل ئوردن ئه‌را خوه‌ی باريگه ده‌س . له‌ساڵ ١٩٩١ كووتايی وه وه‌زع نائاسايی شانشينيه‌گه‌ی هاورد له‌ساڵ ١٩٩٢يش وه په‌سه‌نكردن قانوونيگ ری ئه‌را دامه‌زرانن پارته‌يل سياسی خوه‌شكرد . دوياخريش هه‌ڵوژاردنه‌يل په‌رله‌مان كرياو گويڕانكاری له قانوون هه‌ڵوژاردن به‌زم فره‌يگ له‌لی كه‌فته‌وه‌و ئه‌وه بوی لايه‌نه‌يل ئسلامی له هه‌ڵوژاردن ١٩٩٧ به‌شداری نه‌كردن . مه‌لك حسێن دويای ٤٦ ساڵ له‌حوكمڕانی ، له‌ساڵ ١٩٩٩ كووچ ئاخرين كرد و ته‌خت پاشايه‌تی هيشته‌جی ئه‌را (شا عه‌بدوڵڵای دويم) كوڕی .
مه‌لك عه‌بدوڵڵای دويم له‌ساڵ ١٩٩٩ شوون باوگی گرت ريككه‌فتننامه‌ی ئاشتی وه‌شيوه‌يگ ره‌سمی وه‌ل ئسرائيلا ئمزا كرد و په‌يوه‌نديه‌يلی ئه‌مريكايا بته‌وتره‌و كرد و له‌يه‌كم ساڵ ده‌سڵاتداريه‌تی خوه‌ی خاسسازی ئابووری خسته سه‌ره‌تای به‌رنامه‌يليه‌وه . وه‌رده‌وامبوين كيشه‌ی ئابووری و زيايكردن شماره‌ی مه‌ردمه‌يل و ئنفتاح سياسی بوينه‌سه هووكار سه‌رهه‌ڵداين چه‌نه‌ها پارت و ريكخرياگ سياسی له‌و وڵاته . هه‌رچه‌نی (شا) ده‌سڵاتی بی ركابه‌ره له ئوردن ، وه‌لی په‌رله‌مانيش ده‌ور خاسيگ ديريگ و پارت و لايه‌نه‌يل سياسی وه‌تايبه‌ت ئسلاميه‌يل هويروڕای خوه‌يان ديرن و تائيسه‌يش په‌رله‌مان چه‌نه‌ها جار له‌يه‌كه‌وداين و پرس وپرسكاری ئه‌نجام داگه له‌بان چه‌نه‌ها وه‌رپرس حكوومی له‌بان گه‌ناته‌كاری ئداری . ئوردن له‌سياسه‌ت ده‌يشت گشت وه‌ختی لايه‌نگر خوه‌رئاوا بويه‌و په‌يوه‌ندی بته‌ويگ وه‌ل بريتانياو ئه‌مريكايا داشتگه‌و هه‌ر له كويه‌نه‌وه له كيشه‌يل ناوچه‌يی خوه‌ی بيلايه‌ن كردگه‌و هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌يش په‌يوه‌نديی وه‌ل هاوسايه‌يليا خاس بويه . له جه‌نگ كه‌نداو(خه‌ليج) ئوردن نه‌چيه پاڵ هيزه‌يل ئه‌مريكا ئه‌را په‌لامارداين عراق ، له‌شوون كووتاييهاتن جه‌نگ كه‌نداو ، ئوردن سه‌رله‌نوو به‌شداری له پرووسه‌ی ئاشتی خوه‌رهه‌ڵات ناوڕاس كرد و پابه‌ند بوی وه ئابڵوقه يا حسار نه‌ته‌وه‌يل يه‌كگرتگ له‌بان عراق ، وه‌يه‌يش جاريگ تر په‌يوه‌نديه‌يلی وه‌ل خوه‌رئاوايا خاستره‌و كرد ك وه‌سه‌به‌ب جه‌نگ كه‌نداو يا خه‌ليجه‌وه كيشه داشت . ئوردن له ٢٥ ته‌ممووز ١٩٩٤ وه ئاماده‌يی ئه‌مريكا ريككه‌فتننامه‌يگ وه‌ل ئسرائيلا ئمزا كرد ك تايبه‌ت بوی وه ئه‌وه‌ك هويچكاميان په‌لامار ئه‌واكه‌يان نه‌يه‌ن و له ٢٦ ته‌شرين يه‌كم ١٩٩٤ ريككه‌فتننامه‌ی ئاشتی ناونی ئوردن و ئسرائيل وه به‌شداری بيل كلنتۆن سه‌رۆك ئه‌وسای ئه‌مريكا ئمزا كرياو له‌شوون راپه‌ڕين قودس ئه‌وه بوی ئوردن ومسر له‌ئسرائيل سه‌فاره‌تخانه‌ی خوه‌يان كيشانه‌وه ، وه‌لی له‌شوون دانيشتن (شه‌رم ئه‌لشيخ) له ٢٨ شوبات ٢٠٠٥ شان وه‌شان مسر بڕياردا سه‌فاره‌ت خوه‌ی سه‌رله‌نوو واز بووگ له ئسرائيل .
