کوردی ناوەند گەرا و شیعەی جیاوازیخواز
به‌در ئسماعیل شیرۆكی/عێراق لە ڕووی جوگرافی و کۆمەڵایەتی و مەزەبی و تەنانەت ئەتنیکیەوە، بە شێوەیەکی زۆر دژوار لەژێر پاڵە پەستۆی هیزی هەڵاتن لە چەق دایە . ئەو هێزە کە لە سێ تەوەرەی دژیەک و جیاوازەوە، عێراق بۆ سێ میحوەری پێچەوانەی یەک ڕاکێش دەکات، خەریکە هەموو پێکهاتەو سازیە یاسایی و دەستوری و پرەنسیپە پێکهێنەرەکانی بناغەیی دەوڵەتبوونی، لەبەریەک هەڵدەوەشێنێتەوە و دووچاری داڕمانی یەکجاری دەکا و فڕێیدەداتە ناو بۆشایی نا دەوڵەتبوون و بێ سەروەری جوگرافی و ئەتنیکی و یاسایی پێناسەکراو و دانپێدانراوی نێودەوڵەتی .
یەکەم هێزی تەوژمدار و گەرمووگوڕی لێکترازان لە کۆمەڵگەی عێراق لەئێستادا، هێزی کێشکردنی مەزەبیی شیعەیە، کە لە لایەن ناوەندی کێشکردنی بەهێزی ئەومەزەبە، واتە ئێران ڕادەکێشرێ .
دووەم تەوەرە، هێزی دووجەمسەریی پانعەرەبی و مەزەبگەرایی سوننەیە، کە میرات و ئەرکانی مێژوویی دەسەڵاتداری و فۆڕمی پێکەوەنانی دەوڵەتی عێراقی بنیات ناوە و هێشتاش هەم لە لایەن خۆیانەوە و لە لایەن دنیای عەرەب و هەموو وڵاتە ئیسلامیە سوننەمەزەبەکانەوە، لەو وەهمە دەژین کە ئەوان بە خاوەنی ئەو وڵاتە بناسێرێن و خەونی گەڕاندنەوەی دەسەڵاتی سوننە بەسەر بەغدا لەیەک نەپسێننەوە.
سێیەم هێز، هێز و جەمسەری نەتەوەخوازیی کوردە، کە هەوڵەکانی بۆ دەرچوون، لە جەغزی نوسانەوە بە عێراق و خۆ ڕزگارکردن لە کەوتنە ناو سیاچاڵەی ڕاکێشانی ناوەندیی عێراق، بۆ ساتێکیش وچانی نەداوە و لە هەوڵدان نەوەستاوە . وێشناچێت نەوەی نوێی ئەو نەتەوەیە، سەرەڕای قەیرانی سیاسی و بێ متمانەییان بەرابەر پارتە کوردیەکانی خۆیان، لە هەوڵدان و داخوازیی سەربەخۆیی سارد ببنەوە و وزە نەڕێژنە ناو داینامۆی هێزی هەڵاتنیان لە چەقی عێراق، گەرچی دوای ئه‌زموونە تاڵەکەی شازدەی ئۆکتۆبەر، ئیدی سیاسیە کوردەکان، چەمکی ( تەقیە ) یان، لە فیقهی شیعە قەرز کردووە و پێدەچێت بۆ ماوەیەکی دیارینەکراو تەقیەی سیاسی بکەن و ناوەندگەرایی لە پلان و بەرنامەی ستراتیژی هەرە لە پێشینەیان بێت .
عێراقی تەواو نە شیعە و نە سونە و نەکورد، لە حاڵێکدا ساڵی دووهەزار و بیست و یەکی دەستپێکردووە، کە لە بەرابەر ئەو سێ هێز و سێ جەمسەری ڕاکێشانی مەزنە، هیچ هێزێکی ڕاکێشانی ناوەندیی، بۆ کێشکردن و بەخۆوەنوساندنەوە و باڵانسکردنەوەی پارچە و قەوارەکانی پێکهێنەری خۆی بۆ نەماوەتەوە و پێناچێت لەوە بەدوا بەرگەی ئەو گوشارە زۆرەی ڕاکێشان و هێزی هەڵاتن لە چەقی بگرێ و بە هیوای ئەوە بێت، کە بەرژەوەندیە جیهانیەکان و دۆلارە نەوتیەکانی، سەروەری هەمیشەیی بۆ دابین بکەن. بەڵام ئەگەر ترسی دەوڵەتی کوردی نەبایە، کە لەوانەیە هێزی ڕاکێشانی بەشێک لە جوگرافیا و خەڵکی ناو چوارچێوەی دەوڵەتی ئێران، لە ئێران جیا بکاتەوە، ئەوە دەیەیەک زیادتر بوو کە ئێران دەوڵەتێکی عێراقی تەواو شیعەی بە جیاکردنەوەی جوگرافیای شیعە، لە سوننەو کورد پێک دەهێنا و خەونی ئێمپراتۆریای شیعەی لە نێوان دووڕوبار تا دەگاتە فەڵەستین، دەکردە ڕاستی و دروشمی ( رێگای قودس لە کەربەلا تێدەپەڕێ ) ی، کە لە درێژەی هەشت ساڵی شەڕی عێراق – ئێران، بەرز کردبووەوە، جێبەجێ دەکرد، چونکە بەپێی ئەزموونی دە ساڵی ڕابردوو، ئێران خاوەنی ڕاستەقینەی شەقامی شیعی عێراق و بڕیاردەری پڵە یەکە لەم وڵاتە، هیچ دەسەڵاتێک بەبێ بڕیاری ڕاستەوخۆی ئێران ناگاتە ناوچەی سەوزی بەغدا، وەک دیاریشە هەموو هێزە نێودەوڵەتیەکان، بە ئەمریکاشەوە ئەو ڕاستیەیان بەبێ دڵخوازی خۆیان قبوڵ کردووە و خەریکە پەیتا پەیتا دانی پێدادەنێن و ئالوێری لەگەڵ دەکەن.
جەمسەری دووەم، کە لە هەردوو تەوەرەی پانعەرەبی دەڵەتە عەرەبیەکان و سونەگەرایی دەوڵەتە سوننە مەزەبەکان، بە هەردوو ناوەندگەریی تورکیە و سعودیەوە، سەرچاوە دەگرێ و ئاو دەخواتەوە، لەبەرابەر هێزی بالادەست و بێباکی ناوەندیی هێزی شیعە، کە بەردەوام لە هێرش دایە دەستەوەستان ماوەتەوە و ڕەنگە بە هەرێمۆکەیەکی سوننە نشین رازی بێت، ئەگەر پێی ڕەوا ببینن .
لە ساڵی دادێ سەرەڕای لێکترازانی ناوخۆیی و بەهەدەرچوونی هێزی خۆیەتی کورد، وەکوو جووڵێنەری مێژوویی داینامۆی هێزی هەڵاتن لەچەق لە عێراق، خودی دەسەڵات لە عێراق، واتە شیعە خۆی جەمسەرێکی دیکەی هێزی لێکترازانی عێراق پێک دەهێنی و دوور نیە لە ئایەندەدا عێراق نە بەهۆی کورد، بەڵکوو بەهۆی هەڵاتنی مەزەبی شیعە خۆی، کە هێزێکی زەبەڵاحی ڕاکێشانی وەکوو ئێران پشتیوان لێدەکات، پارچە بکرێت . ئەوە بە بڕوای من تەنیا دەوەستێتە سەر ئەوەی کە تاچەند لە ئێران دەگەڕێن خاوەنی هەموو عێراق بێت، یان ئێران ئەندازیاری نەخشه‌ڕێژکردنی سیاسەتی ستراتیژی عێراق بێت .
من بڕوا ناکەم ئێران بە پاشەکشە و بەجێ هێشتنی عێراقێک ڕازی بێت، کە بەتەواوی لە ژێر هەیمەنە و دەستی خۆی نەبێت، چونکە لە وەتەی دەوڵەتی عێراق دامەزراوە، هەمیشە بۆ ئێران هەڕەشەیەکی دەرەکی جدی بووە، شەڕی هەشت ساڵە بۆ ئێرانیەکان، بە تایبەتی رژێمی کۆماری ئیسڵامی وانەیەک بوو بۆ ئەوەی لە دواڕۆژیشدا، عێراقێکی سوننەی یەکگرتوو، بەو جوگرافیا و هێزە مرۆڤیەوە، دەتوانێ مەتریسیێکی مەزن بێت بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی و دەسەڵاتی ناوەندی شیعەی جیهانی . بۆیە پێدەچیت لە روانگەی دوورمەودای سیاسەتدانەرە ئێرانیەکانەوە، یان هەموو عێراق لە ژێر کۆنترۆلی تەواو، یان عێراقێکی بچوککراوەی شیعە مەزەب، بەبێ کورد و سوننە پەسەند و مەبەست بێت . بۆیە دوور نیە لە ئایەندەی عێراقدا ستراتیژی ئەتنیکەکان بە پێی بەرژەوەندی هێز و ئەکتەرە هەیمەنەدارە دەرەکیەکان جێگۆڕکێیان پێ بکرێت . کوردی جیاوازیخواز ببێتە ناوەندگەرا و شیعەی دەوڵەتداریش ببێتە جیاوازیخواز .
