هووز (شوهان) فه‌یلى
بویه‌سه شوهان ، (ئینان) سێ كوڕ داشت وه‌ناو (ئه‌سه‌د ، شوان ، قوباد) ئمجا وه‌سه‌به‌ب زوڵمكردن نه‌وه‌یل ئه‌سه‌د له‌نه‌وه‌یل شوان ، شوانیه‌یل له‌ناوچه‌ى (باڵاكریوه) كووچ كردن ئه‌را كویه‌ى (كوره‌كوو) ، له‌لیانیش كووچ كرد ئه‌را ناوچه‌یل پشتكویه‌و خه‌ریك په‌س و پوڵه‌و كشتوكاڵى بوین ، دى شماره‌یان زیاى بوى و ئمجا وه‌سه‌به‌ب ئازایه‌تى و یه‌كڕزى و هه‌یبه‌تیان له‌ناو مه‌ردم ، مه‌ردمان فره‌یگ له سوره‌مێرى و مه‌ڵكشاى و لوڕ و هنى منى و باوه‌و مه‌لخه‌تاوى و روارى و ئه‌كراو سادات سه‌ید نه‌سره‌دین و بلوج ئنتما وه‌پیانه‌وه كردن تا بوینه هووز گه‌ورایگ و ناوبانگى وه شوهان ده‌ركردن له‌ناوچه‌گه.
شوون نیشته‌جیبوینیان له‌ئاوایه‌یل ده‌وروه‌ر مه‌ڵكشاى سه‌ر وه‌پاریزگاى ئیلام و له‌ناوچه‌ى زه‌ڕین ئاباد ، ئمجا له‌وه‌ر هووكاره‌یل و قه‌یرانه‌یل جووراوجوور شماره‌ى فره‌یگ له‌لیان كووچ كردن ئه‌را شوونه‌یل تر وه‌تایبه‌ت وه‌ره‌و عراق و به‌ش فره‌یگیان له كووفه نیشته‌جى بوین جویر ڕاورى و مه‌لخه‌تاوى .
مه‌سعودى له‌كتوه‌گه‌ى باس كردگه‌و ئویشیگ : له‌ناونى كووفه‌و به‌سره فره‌یگ له‌لیان وه‌رجه هه‌زار ساڵ وجوود داشتنه ، وه‌ل ئه‌وه‌یشا (محه‌مه‌د ئه‌مین زه‌كى) تاریخنویس كوردیش ئویشیگ : نزیكه‌ى (2000)له‌لیانیش له‌ناوچه‌ى كه‌ركووك جینشین بوینه‌و سه‌ر وه‌شوانى گشتى و شوانى بازیانیین له‌لاى ئه‌شره‌ت شێخ یه‌زینى و بێبازى ك ئه‌وانه سونى مه‌زه‌ون و (میجه‌ر سون) وه (15000)كه‌س مه‌زه‌نه‌یان كردگه له‌وه‌خت خوه‌ى .
وه‌لى نویسه‌ر و تاریخنویس (عه‌باس عه‌زاوى) باس ئى هووزه كردگه‌و شوانیه‌یل كرده‌سه دو به‌شه‌وه یا دو ئه‌شره‌ته‌وه ، وه‌ناو :
* شوان كوشك : ك چه‌ن تیره‌یگ دیریگ جویر : جه‌لیلى و ئسماعیلى و ئبراهیم ئاغاییه‌و سه‌رۆكیان (ره‌جه‌ب كوڕ ره‌مه‌زان) بویه .
* شوان سه‌رخاسه : یه‌یش دو تیره له‌لى بویه‌سه‌وه (ئبراهیم ئاغایى و جه‌لیلى) .
بیجگه ئه‌وه‌یش ( له‌یلا نامیق جاف ) باس له‌ناوچه‌و شوون نیشته‌جى و ئاماریان كردگه له پاریزگاى كه‌ركووك ، ك وه‌گووه‌رى ئامار یا ئحساى ساڵ (1956) زایینى وه‌ى جووره بوینه : له‌ناحیه‌ى شوان شماره‌یان (6600) كه‌س بوینه ، ك ئه‌ویش له ئاوایه‌یل (ریدار و جیوه‌جیوه‌و عه‌لى بان و قولى به‌گ و بیرایت و دۆزین قادر زه‌مه‌و كاریز و حاجى بنجان و بولاق و مه‌ورد و مام ڕه‌ش و عه‌لى مووسا و خزر شیرین و شیركه‌و ئسماعیل به‌گى و قیسه‌و دوشوان و نارحه‌وله‌و ره‌جه‌ب و حه‌مه‌بله‌و حه‌سه‌ن فیاق و جه‌رجیس و ئبنخاع عه‌مه‌ر خه‌دان و توركان باخ و داراو ته‌رفه‌و خنیار و ده‌هلوكاریز قاخمڵان و ناسر مسیر و حه‌قى میرزاو په‌ڵكه‌ڕه‌ش و عه‌نبه‌خان و عه‌لى مكایل و مه‌حموود فاتمه‌و ......هتد) .
له‌ناحیه‌ى (ئه‌غجه‌له‌ر)یش : ك سه‌ر وه‌قه‌زاى چه‌مچه‌ماڵه شماره‌یان (1310)كه‌س بویه ، ئمجا ئاماریان وه‌شیوه‌یگ گشتى وه‌گووره‌ى ئه‌نجامه‌یل سه‌ره‌تایى ساڵ (1957) له لیواى كه‌ركووك (13314)كه‌س بوینه‌و (12890) كه‌س له‌لیان له‌ده‌وروه‌ر لیواى كه‌ركووك و (424)یش له‌لیان له‌ناوخود كه‌ركووك.
خیزانه‌یل فره‌یگ له هووز شوهان ك ته‌نیا بوینه‌سه‌وه ، تویه‌نیم بویشیم له‌گشت عراق وجوود دیرن ، ڕوڵه‌یل ئى هووزه رووشنهویر و خاوه‌ن به‌ڵگه‌نامه‌ى جووراو جوورن وه‌ك دكتۆر و ئه‌ندازیار و مامۆستا ، وه‌لى وه‌شیوه‌یگ گشتى بازرگان و خاوه‌ن كار و وه‌زیفه‌كار یا فه‌رمانبه‌ر حكوومه‌تن.
له‌ى هووزه شێخ (محه‌مه‌د ئه‌لعرێبى) ناوبانگى خاسیگ ده‌ركرد ك باوگ و باپیره‌یلى زه‌وى وزار فره‌یگ داشتن له‌ناوچه‌ى (غه‌ڕاف) سه‌ر وه قه‌زاى (حه‌ى) له‌پاریزگاى كووت . یه‌كیگ تر له‌ناوداره‌یل ناوچه‌گه ك نوێنه‌ر بوى له‌سه‌رده‌م مه‌لكى ئه‌ویش (محه‌مه‌د كوڕ عه‌بود هاشم عرێبى)ه ك یه‌كیگ بویه له‌هووز شوهان ، ئمجا دو ژن شوهانى خوازیه وه‌ناو (فاتمه)و (2)كوڕ و (4) دویه‌ت له‌لى داشتگه وه‌ناو (كازم و به‌شار و جاسمیه‌و زه‌كیه‌و حلوه‌و مه‌كیه) . دویه‌م ژنیشى ناوى (جابانو) بویه‌و كوڕ و دویه‌تیگیش وه‌ناو (سه‌برى) و (سه‌بریه) له‌ئه‌ویش داشتگه . ئمجا له‌وه‌ختیگ (كازم) كوڕى پۆست وه‌ڕیه‌وبه‌ر دارایى له‌ناوچه‌ى (حه‌ى) گرته‌سه ده‌س ، (به‌شار) برایشى بویه‌سه وه‌ڕیه‌وبه‌ر به‌رید له‌هه‌مان قه‌زا ، وه‌ل ئه‌وه‌یشا كه‌فته وه‌ر كووچ وه‌پیكردن (ته‌سفیر) له‌ساڵ 1980 وه‌ل گشت بنه‌ماڵه‌گه‌یا ئه‌ڕا ئیران و خریانه شار (یه‌زد).
نویسه‌ر (جه‌عفه‌ر خیتال) وه‌ى جووره باس له‌هووز و تیره و ناوچه‌یل نیشته‌جیبوین شوهان كردگه له شوونه‌یل جیاجیاى ئیران :
* سه‌فه‌رله‌كى : ك كه‌فتنه‌سه ناوچه‌ى نادر ئاباد و تیره‌یل (عه‌لى كه‌ره‌م و خایه‌و مامى و یارمه‌ك و عه‌بدوڵلا و جافره‌لى و عه‌لى پاشاو سه‌ى عه‌لى و جه‌بار و عوبه‌یدزاده) گریگه خوه‌ى.
* قه‌یتویل : كه‌فتنه‌سه هه‌ردوگ ئاوایى (به‌هرام ئاباد و توونه) ك له‌گه‌ورایه‌یل شوهان و تیره‌یلیان پیكاهتنه له‌یانه (جاسم و حاته‌م و عه‌لى عه‌سكه‌ر).
* شه‌ره‌ف : له‌ئاوایى ( ره‌یتوون و تیمه)و پیكهاتنه له‌ى تیره‌یله (ناسر و عه‌جه‌م و ئه‌لیاس و مه‌غزمارى) .
* كه‌لیه‌وه‌ن : ئى ئه‌شره‌ته پیكهاتگه له چوار تیره:
- شه‌مسه‌وه‌ن : ك لقه‌یل (عه‌لى مراى و ئانیه شه‌مس و كوچوكى و عه‌بدلخوداڕه‌حه‌م و كیخارمه‌كه‌و زه‌كیوه‌ن) گریگه خوه‌ى.
- سیزه‌یوه‌ن : یه‌یش ئه‌یانه گریگه خوه‌ى (زولفه‌قار و مه‌رخزار و شه‌كه‌ر به‌گ و له‌عله‌زار و به‌رخوردار و كزى).
- غوڵاموه‌ن : یه‌یش ئى لقه‌یله دیریگ (عه‌بدى و خه‌یره‌ڵڵا و جه‌وزه‌لى و كه‌ره‌مى و حسێن فه‌یزى).
- برجعه‌لى : ك ئى لقه‌یله دیریگ ( برجعه‌لى و كه‌نجعه‌لى).
دویاخریش ئویشیم : گشت كه‌سه‌یل هووز شوهان وه‌شیوه‌ى گشتى له كورده‌یل فه‌یلیین ، ئه‌وانه‌یش كه‌فتنه‌سه باكوور عراق له مه‌زه‌و شافعیین ، وه‌لى ئه‌وانه‌ك نیشته‌جى ناوڕاس و باشوور عراق و خوه‌رئاواى ئیرانن گشتیان له شیعه‌ى جه‌عفه‌ریین.
