میژوو دروس بوین وجووره‌یل سه‌عات
وه‌شیوه‌ی وه‌رده‌وام گه‌شه وه‌پی دریاگه تا ره‌سیه‌سه ئه‌وه‌گ بویه‌سه هاوری نزیك ئایم و رووژانه بایه‌د چه‌ندین جار چه‌وی بكه‌فیگه پی تا كاره‌گانی له‌بان چركه‌یل ئی ئامیره ریك بخه‌یگ . ئه‌ڵاجه‌ویدان نایگ ئه‌گه‌ر بویشیم ئایم له سه‌ره‌تا ئه‌را زانستن وه‌خت و دروس كردن سه‌عات له خڕخواردن خوه‌رومانگ و له‌شوین یه‌ك هاتن وه‌رز یافه‌سله‌گان سوود بردگه ؛ له سه‌ره‌تا سه‌عاته‌یل وه وزه‌‌ی سرووشتی كاركردیان و ئیمه‌یش توایم باس به‌عزی له‌و سه‌عاته‌یله بكه‌یم ..
سه‌عات خوه‌ری : كویه‌نه‌ترین سه‌عات ئه‌وه بویه ك له گڕخواردن خوه‌ر به‌ر‌هه‌م هاتگه ، ئه‌و سه‌عاته ك وه تیشك خوه‌ر كار كردگه له چه‌ن حه‌ڵقه‌ی گه‌وره ك وه‌كوچگ دروس كریانه خاس كریاس ك وه‌ی سه‌عاته چاودێری وه‌خت و گویڕیان وه‌رزه‌يل وئاساره‌يل كردیان . زانایه‌یل هانه‌و باوه‌ڕه ك ئه‌و كوچگه‌یل گه‌ورا ك وه‌خت خوه‌ی له باشوور به‌ریتانیا په‌یاكریانه له سه‌رده‌میگ جوورسه‌عات وه‌كار بریانه . چه‌ن ملیون ساڵ وه‌رجله ئیسه ك ئایم خه‌ڵق كریاگه هه‌رگز وه‌خه‌یاڵی ناتگه ك رووژه‌یل به‌شه‌و بكه‌یگ ئه‌را چه‌ن یه‌كه‌ی یه‌كسان تا ٤٠٠٠ساڵ وه‌رجله ئیسه هوير به‌شه‌وكردن رووژ ئه‌را ٢٤ سه‌عات له‌لایه‌ن بابلیه‌يل هاته كایه‌وه . بابلیه‌يل سه‌عاتیگ خوه‌رین ك وه تیشك خوه‌ر كار كردیاد ئه‌را زانین وه‌خت دروس كردن ك له بازنه‌‌یگ پێكهاتویگ ك داریگ له ناوڕاسه‌گه‌ی دائه‌نریا تا سایكی داره‌گه له بان بازنه‌گه بكه‌فیگ و وه‌خته‌گه دیاری بكه‌یگ و ئی سه‌عاته ته‌نیا ئه‌را دیاری كردن وه‌خت له رووژ وه‌كارهاتیاد .
سه‌عات ئاوی : له‌وه‌ر ئه‌وه‌گ سه‌عات خوه‌ری ته‌نیا وه روژ سوود له‌لی بردیان و وه‌كارهاوردنی هه‌میشه‌یی نه‌و‌ی وه‌تایبه‌ت له رووژ و له وه‌خته‌یلی ك ئاسمان هه‌وری بوی ؛ نزیكه‌ی ٣٤٠٠ ساڵ وه‌رجله ئیسه مسریه كویه‌نه‌گان ئه‌را ئه‌وه‌گ سه‌عاته‌گه وه‌شیوه‌ی وه‌رده‌وام كار بكه‌یگ هویره‌و كردن ك سه‌عاتیگ ئاوی دروس بكه‌ن و وه‌دروس كردن ئی سه‌عاته تویه‌نستن شه‌و و رووژ بزانن سه‌عات چه‌نه .
سه‌عات لمی: له‌سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی چوارده‌وه جووریگتر له سه‌عات دروس كریا ك فه‌ره نزیك بوی له سه‌عات ئاوی ؛ ئی سه‌عاته له دو شیشه‌ی گه‌ورا پێكهاتویگ ك كونای بویچگیگ له ناونیان بوی و به‌شه بانینه‌گه‌ی پڕبوی له لم و ئه‌وه‌كه‌یش ناوی خالی بوی وله‌و كونای بویچگه‌وه لمهگه هاتیاده خوار ئه‌را ناو شیشه خوارینه‌گه ؛ وه‌ڕشیان ئه‌ندازه‌ی لمهگه زانستیان ك سه‌عات چه‌نه‌و وه‌ختی لمهگه ته‌واو بویاتاگ مه‌عنای ئه‌وه بوی ك ئه‌و رووژه كوتایی وه‌پی هاتگه .
سه‌عات میكانیكی : یه‌كمین جارسه‌عات میكانیكی له ئه‌وروپا دروس كریا ؛ له ناو ئی سه‌عاته دو خاڵ
بوی ومیله‌ی گه‌ورایگیش له ناوڕاسی بوی ؛ وه‌ختی میله‌گه بڕه‌سیاتاگه بان یه‌كی له خاڵه‌گان ده‌نگیگ دیاد و پیاوه‌یل ئاینی وكاهنه‌گان وه‌ل ژنه‌فتن ئی ده‌نگه زانستيان ك وه‌خت عباده‌ته . هه‌روه‌ی خاتره كویه‌نه‌ترین سه‌عات میكانیكی هویچ نیشانه‌ده‌ریگ جوورسه‌عات و ده‌قیقه شمار نه‌یاشت و ته‌نیا وه‌خته‌يل عباده‌ت كردن نیشان دیاد و دویاخر كه‌م كه‌م سه‌عات و ده‌قیقه شمار ئه‌رای دانریا . له سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی نووم زاینی ئه‌لفرێد گه‌ورا پادشای به‌ریتانیا سه‌عاتیگ داشت ك له شه‌ش موم دروس كریاویگ و به‌رزی هه‌ریه‌ك له مومه‌گان ٣٠ سانتیمه‌تر بوی و هه‌ر سانتیمه‌تریگ له‌و مومه‌یله وه‌هه‌یشت ده‌قیقه تاویاده‌و، وه‌ختی گشت مومه‌گان بسوزیان ئه‌وه نیشانه‌ی ئه‌وه بوی ك ٢٤سه‌عات وه‌سه‌ر چیه ؛ هه‌میش له كوتایی سه‌ده‌ی یانزه سوسونج زانای سینی سه‌عاتیگ دروس كرد ك به‌رزیه‌گه‌ی نوو مه‌تر و قورسیه‌گه‌ی چه‌ن ته‌نیگ بویاد ؛ ئی سه‌عات سینیه بیجگه دیاری كردن وه‌خت جویله‌ی خوه‌رومانگ و ئاساره‌گانیش دیاری كردیاد . له ساڵ ١١٢٦ ز داگیركه‌ره‌یل ئه‌و سه‌رده‌مه سه‌عاته‌گه ئه‌ڵگردن و بردنه‌ی وه‌ل خوه‌یانا و تائیسه په‌ێايان نه‌كریاگه . له ساڵ ١٣٥٤ له ستراسبورگ سه‌عاتیگ دروس كریا و تا ئیسه له فه‌ره‌نسه مه‌نگه‌سه‌ی ؛ ئی سه‌عاته بیجگه ئه‌وه‌گ له سه‌رهه‌ر سه‌عاتیگ جه‌ره‌س دیاد په‌یكه‌ر چه‌ن كه‌سایه‌تی ئاینی له ده‌وری گڕ خواردیاد و بیجگه په‌یكه‌ره‌گانیش كه‌ڵه‌شیریگ له قه‌ی بوی ك هه‌ردو باڵه‌گه‌ی واز كردویگ و له سه‌ر هه‌ر سه‌عاتیگ قویلانیاد . ئه‌ڵاجه‌ویترین ڕی زانین وه‌خت ئه‌و ڕێه بوی ك سینیه‌گان له ڕی بووكردن وه‌خت دیاری كردیان ، له سه‌ده‌ی چوارده مه‌ردم سین سه‌عات بخوڕین وه‌كارهاوردیان ئه‌ویش وه‌ی شیوه ك هه‌ركام له بخوڕه‌گان بوو تایبه‌تیگ داشت وه ته‌واوبوین هه‌ربوویگ زانستیان ك سه‌عاتیگ وه‌سه‌رچیه ؛ ئی سه‌عاته ك ئمڕوو هاله‌وه‌رده‌س خوه‌مان له ساڵ ١٦٥٦ز دروس كریا وه‌ختیگ داهێنه‌ر هۆڵه‌ندی كرستیان هایگنز سه‌عاتیگ دروس كرد ك وه‌شیوه‌ی یه‌كسان به‌ندوڵه‌گه‌ی كار كردیاد ؛ ئی سه‌عاته له جووره‌یلترسه‌عاته‌یل وه‌رین راستتر بوی .
