میدیاى عیراقى.. و قوناغ دویاى دیكتاتۆریه‌ت(ڕاپۆرت)
و دیمه‌ن میدیایى له‌ى گوێَڕانكاریه دویر نه‌وى، ئاڵشت بوین دیكتاتۆریه‌ت وه دیموكراسى وڵه‌و بوین میدیایى گه‌ورایگ وه‌خوه‌یه‌و دى ك وه شیوه‌ى ده‌رچوین شماره‌ى گه‌ورایگ له كه‌ناڵه‌یل ڕه‌سانن به‌رجه‌سه بوى؛ وه‌تایبه‌تى كه‌ناڵه‌یل ئاسمانى و مه‌حه‌ته‌یل زه‌مینى و مه‌وجه‌یل ڕادیۆیى و ئى شیوایشیو میدیایى خوڵقێنه‌ره گشت كه‌ناڵه‌یل ڕه‌سانن خوه‌نریاى و دوینریاى و ژنه‌فیاى گرده‌وه، ئه‌وه بیجگه ڕووژنامه‌نویسى ئه‌لیكترۆنى ك تازه هاته مه‌یدانه‌وه، له‌وه‌ر هووكاره‌یل فره‌یگ جوور جیواز بوین یه‌كڕاس له سه‌رده‌م دیكتاتۆرى عه‌سكه‌رتارى و سه‌ركوتكردن تۆتالیتارى و سه‌رده‌م بازكوتان كوت و پڕ وه‌ره‌و دیموكراسى و ئازادى و ئاڵشت و ئووڵشتكردن ئاشتیانه‌ى ده‌سڵات.
له‌ى باوه‌ته، بورهان شاوى سه‌رۆك ده‌سته‌ى ڕه‌سانن و په‌یوه‌ندى(هیئه الاعلام و الاتصالات) له په‌یوه‌ندییگى وه‌ل ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق ئویشى:" ئه‌و ته‌قینه‌وه‌ى میدیاییه ك له عیراق ڕوى دا، دیارده‌یگ فره ته‌ندروسه، وه‌لى له‌وه‌ر نه‌وین ڕیكخستن، له كار میدیایى عیراق شیوایشیویگ ڕوى دا، چوینكه له‌ى وه‌خته، وڵاته‌گه ئاماده نه‌وى ئه‌را ئى هه‌مگه كه‌ناڵه‌یل میدیاییه؛ و له ئاكاما فره‌كه‌س گه‌ن ڕه‌سینه‌و له چه‌مك یا مفهوم ئازادى ڕه‌سانن و هه‌ر له‌وه‌ر ئه‌وه‌یشه بوى ك له‌یرا و له‌ورا له‌ڕى دریا لا، وه‌لى من باوه‌ڕ وه قانوون كه‌ڵه‌كه بوین و كه‌ڵه‌كه بوین ئه‌زموونه‌یل و ماریفه‌ت دیرم ك شایه‌ت بتویه‌نى فره چشت له‌ى شیوایشیوه خاسه‌و بكه‌ید، ئه‌وه‌یش شان وه‌شان په‌رش و بڵاو كردن ڕووشنهویرى قانوونى".
له باوه‌ت بنه‌مایه‌یل ئه‌خلاقى و به‌رپرسارى كوومه‌ڵایه‌تى داواكریاى له له‌لایه‌ن میدیاكاره‌یل و ڕووژنامه‌نویسه‌یل؛ بورهان شاوى ئویشى:"دویاى ڕمیان ڕژیم وه‌رین سێ شیوه‌ى ڕه‌سانن دیاردا، میدیاى ڕه‌سمى ك تووڕ ڕه‌سانن عیراقى و په‌خش و كلكردن گریده‌وه، و میدیاى حزبى و سێیمیش میدیاى عه‌ره‌بى وه‌ل ئه‌و كه‌ناڵه‌یل ئاسمانى عیراقیه ك له ده‌یشت عیراقه‌و په‌خش كه‌ن و هه‌میشه دژ وه ئۆپه‌راسیۆن سیاسى وسیه‌ن یا ڕه‌خنه له‌لى گرن".
له‌باوه‌ت ئه‌و پرۆژه‌ى قانوونه ك ده‌سته‌گه كار كه‌ید ئه‌را ئاماده‌كردنى تا بخریه‌یده وه‌رده‌س په‌رله‌مان و باس له ڕیكخستن كار میدیایى كه‌ید، بورهان شاوى ئویشى:"ده‌سته‌ى ڕه‌سانن و په‌یوه‌ندى وه‌گووره‌ى فه‌رمان شماره 65 كاركه‌ید ك له ساڵ 2004 وه‌پى كار كریه‌ید و نیازیش هه‌س ئه‌را ئاڵشت كردنى له ئه‌نجوومه‌ن نوێنه‌ره‌یل و ئه‌و ئاڵشتكردنیشه ئه‌ركه‌یل سه‌ره‌كییگ هاتى، له‌لیانیش پشتگیرى كردن له یه‌كێتیه‌گان و ڕووژنامه ئازاد و پیشه‌ییه‌گان و به‌شدارى كردن له داناین وبلاگه‌یل و پیشخستن ڕه‌وشته‌یل ڕه‌سانن".
له باوه‌ت نه‌خش و ده‌ور میدیایى ده‌زگاى ڕووشنهویرى و ڕه‌سانن كورد فه‌یلى (شه‌فه‌ق) بورهان شاوى ئه‌وه ئاشكراكرد ك:"ده‌زگاى شه‌فه‌ق وه شیوه‌ى ئاشكرا و دیاریگ به‌شدارى كردیه و كه‌یدیش له گوێرانن واقع عیراقى و هه‌میشه وه‌رگرى یا دیفاع كه‌ید له دیموكراسى و چین كورد فه‌یلى ك تا ئیسه هه‌ق ڕاسه‌قینه‌ى خوه‌ى نه‌دریاسه‌پى. و له ڕیگه‌ى په‌خش ڕادیۆ شه‌فه‌ق و گریه‌داین كۆڕ و سیمینار، وه شیوه‌ى كارایگ به‌شدارى كه‌ید له دیمه‌ن ڕووشنهویرى عیراقى و ئى ده‌زگا ها له نواى ئه‌و ده‌زگایه‌یل ڕه‌ساننه ك وه‌رگرى له ئه‌زموون نوو كه‌ن له عیراق".
له لاى خوه‌یه‌و حافز العادلى، سه‌رۆك یه‌كێتى ڕادیۆ و ته‌له‌فزیۆنكاره‌یل عیراقى له په‌یوه‌ندییگى وه‌ل ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق ئویشى:"وه‌داخه‌وه ئمڕوو عیراق وه‌ره‌ڵایى یا ئنفلات میدیایى گه‌نیگ وه‌خوه‌یه‌و دوینى، و ڕه‌سانن بویه‌سه ده‌س و ده‌م ئى لایه‌نه‌گه یا ئه‌و پارته‌گه".
له باوه‌ت ئه‌و سنووره‌یل ئه‌خلاقى و قانوونیه ك كار ڕه‌سانن ڕیك خه‌ن، العادلى ئویشى:"ئیمه هایمن وه‌ل قانوونه‌یل سه‌خت و توندیگ له باوه‌ت ئازادى ڕه‌سانن له سایه‌ى قانوون و نه‌بایه‌د ڕه‌سانن نه‌خش و ده‌ور گه‌نیگ بیاشتوود له بان ڕاى گشتى، و ئیمه بایه‌سه جوور ڕیكخه‌ریگ بنووڕیمنه قانوون نه‌ك جوور شمشیریگ له بان ئازادیى ڕه‌سانن".
عالیه تالب به‌ڕێوه‌به‌ر نویسانن گۆڤار المشهد له په‌یوه‌ندییگى وه‌ل ماڵپه‌ڕ شه‌فه‌ق له‌ى باوه‌ته‌وه ئویشى:"فره له میدیاكاره‌یل هه‌وڵ ده‌ن ئه‌را گیرهاوردن زانیارى وه‌هه‌ر شیوه‌یگ بویه، له‌وانه‌یش (پویل داین وه‌و كه‌سه‌یله ك زانیاریه‌گه دیرن) و یه‌یشه خسته‌یانه ناو چه‌ن گیچه‌ڵیگ قانوونى و قه‌زایى، له‌وه‌ر ئه‌وه بایه‌ته گه‌ره‌نتى قانوونى دابین بكریه‌ید ئه‌را ئه‌وه‌گ میدیكار بتویه‌نى وه‌بى مه‌ترسى قانوونى بڕه‌سیده زانیارى".
عالیه تالب ئه‌وه‌یشه ئاشكرا كرد ك :" ئیمه ئمڕوو له‌بان ئه‌وه كار كه‌یمن ك ك قانوونیگ په‌یا بوود، كار ڕه‌سانن له عیراق ڕیك بخه‌ید، و هه‌وڵ ده‌یمن سوود وه‌ربگریمن له ئه‌زموونه‌یل وڵاته‌یل خاوه‌ن ژیار له‌ى مه‌یدانه، ئه‌را ده‌رچویین له‌ى شیوایشیو میدیاییه و په‌یا كردن كه‌ش و هه‌وایگ پیشه‌یى میدیا".
له باوه‌ت ئه‌و پرۆژه قانوونه ك سه‌ندیكاى ڕووژنامه‌نویسه‌یل هه‌واڵه‌ى په‌رله‌مانى كردیه، عالیه تالب ئویشى:" من ئه‌وه دوینم ك ئى پرۆژه قانوون سه‌ندیكا، كه‌مى هاتى، و میدیاكاره‌یل ده‌یده ده‌س حكوومه‌ت چوینكه ڕیڕه‌و و سیاقه‌گانى كوێنه‌ن، و له مه‌ردمیگتر زیاتر داواى مقه‌یه‌تى كردن كه‌ید... ئیمه وه‌ختى داواى مقه‌یه‌تى كردن ڕووژنامه‌نویس كه‌یمن ئه‌راى چه داواى مقه‌یه‌تى كردن مامۆستا و دكتۆر و كاركه‌ره‌یل نیه‌كه‌یمن، من ئه‌وه دوینم ك ئى قانوونه وه هه‌ڵه‌په‌ڵه ئاماده كریا، و ئومیده‌واریمن ك بڕه‌سیمنه قانوونیگ ئاوڕوى میدیاكار بپاریزى و نه‌یلیده‌ى تویش مه‌ترسیه‌یل پیشه‌یى و سیاسى باید".
