ھەرێم و ئەگەرو بژاردەکان پاش چەکوشی دادگای فیدرالی..

 تورکیاو ھەرێم لە دادگای تەحکیمی نێودەوڵەتیدا لە فەرەنسا دۆراندیان و عێراق بردیەوە ، دادگای فیدرالی جارێکیتر ئەکتیڤ کراو دژ بەھەرێم بڕیاری دەرکردو پەرلەمان و حکومەتی ھەرێمی پەکخست و بوجەی عێراق بەوشێوەیە پەسەندکرا کە پێشتر پلانی بۆ دارێژرابوو لەنێو ئەجندا ئامادەکراوەکاندا، پەسەندکردنی بوجە و پەکخستنی دەسەلاتەکانی ھەرێم سەرەتایەکن بۆ کۆمەلێک ھەنگاوی دیکەی چاوەروانکراو بەم پاساوانەی خوارەوە :-

 - پارێزگاریکردن لەمافی ھاولاتیانی ھەرێم.

-دادپەروەریی لەنێوان پارێزگاکانی ھەرێم.

-پاراستنی دەسەلاتە دەستوریەکانی عێراق.

-پاراستنی سەرەوت و سامانی ھاولاتی عێراقی کەبەشێکی چەند سالێکە لەھەرێم دەخورێت بەشێوەی ناحەق و نادەستووری!!.

-کۆتاییھێنان بە دەستوەردانی دەرەکی لەعێراق بەتایبەت تورکیا.

-کۆتاییھێنان بە سنووربەزاندنەکانی حکومەت و دەسەڵاتی سیاسی لەھەرێمدا بەمەبەستی پاراستنی سیادەی عێراقی.

ئەو شەش پاساوەی سەرەوە ئەم ئەگەرانەی خوارەوەی بەدوادا دێت :

-لێپێچینەوە لە ژمارەی کارمەندو موچەخۆرو رازینەبوونی عێراق لانیکەم بە پێدانی موچە بەو ژمارە زۆرەو کەمکردنەوە بۆ نزیکەی ٨٠٠٠٠ ھەشستسەد ھەزار.

-لێپێچینەوە لەژمارەی پێشمەرگەو ئاسایش و پۆلیس و رازینەبوون بەو ژمارە زۆرەی کەھەیەو عێراق رێنجێک دیاریدەکات و لەوەزیاتر سەرفناکات.

-لێپێچینەوە لە ئینتیمای پێشمەرگەو ھێزەکانی ناوخۆی ھەرێم بەپێی دەستوور.

-لێپێچینەوە لە داھاتی سنورەکان و دانانی کامێرای چاودێری راستەوخۆو تۆمارکردنی تەواوی داتاکان و گەران بەدوای ھەلدا بۆ ئیجرائاتی دیکە بە کوتەکی دادگای فیدرالی.

-کردنەوەی دەرگای دادگای فیدرالی لەسەرپشت بۆ پەرلەمانتارو ئۆپۆزسیۆن و موچەخۆرو ھاوڵاتی ھەرێم بۆ تۆمارکردنی سکاڵای رۆژانە دژ بە ھەرێم و حکومەتەکەی و دەسەڵاتی سیاسی لەھەرێم .

-زەمینەسازی بەپلانێکی وردو محکەم بۆ تۆمارکردنی حەشدی نیشتمانی کوردی و دۆزینەوەی پاساو بۆ ئەو ھەنگاوەو ،چەکدارەکانیش بریتی دەبن لە بەشێک لەو موچەخۆرانەی کە عێراق لەئایندەدا دەیانبرێت، ھەروەھا لەگەنجی بێکار و ھتد.

-ھەوڵی داخستنی نوێنەرایەتی حیزبی لەدەرەوی عێراق و ئاگادارکردنەوەی ھەموو وڵاتان کە ھیچ پەیوەندیەکی دیبلۆماسی و سیاسی لەگەل حیزبەکوردیان نەکەن .

-کۆتایی دێنن بە سەفەری بازرگانی و دیبلۆماسی ھەرێم ئەگەر بەئاگاداری و لەژێرچاودێری بەغدا نەبێت بەپاساوی دەستوری. ھتد..

 گرنگە بەرچاورونبین کە عێراقی شیعی و سوننی ، ئەوەی ئێستا لەدەسەڵاتەو ئەوەشی لەداھاتوودا دێتە سەردەسەڵات لە بەغدا ھەمان بیروباوەریان ھەیەو ھەمان ستراتیجیان ھەیەو بۆ ئەو ئیجرائاتانە ھیچ پەلەیان نیەو بەپێی ھەل و مەرجی گونجاو ھەوڵی جێبەجێکردنی ھەموو ئەوپلان و بەرنامانە دەدەن و باوەری تەواویان بە دەسەڵاتی مەرکەزی ھەیەو ھەنگاوی کۆتاییشیان گۆرینی دەستوورەو لاخستنی سیستمی فیدرالیە.

 حاڵەت و دۆخی ئێستای ھەرێم:

ھەرێم ئێستا لە قۆناغ و دۆخی شۆک بوندایەو بەو ئاسانیەش بەرینادات، ھێشتا نەیتوانیوە سەرحاڵانە بیرێک لەخۆی و لەئایندەو چارەنوسی کۆتایی بکاتەوە چونکە وایزانیوە رێکەوتنە سیاسیەکانی لەگەڵ ھێزەکانی تەنسیق و سودانی فریای دەکەون و عێراق چاوپۆشی لەھەندێک قەرز و ھەنگاو دەکات و دەستوەردان ناکات لەدۆخی ھەرێم ، ھەرێم نەیزانیوە بەپێی دەستور ھەموو ھاوڵاتیەکی ھەرێم لەپێشدا عێراقین پاشان ھەرێمین بەپێی دەستوور دەتوانن سکاڵاکانیان بەرنە بەغدا، ھەرێم حسابی بۆ ئەوەنەکردوە کە ھەموو ھێزێکی سیاسی لەھەرێم عێراقین پاشان ھەرێمین و ئەتوانن سکاڵاکانیان لەرێگای پەرلەمانی عێراقەوە دژ بەحکومەت و سیاسەتەکانی ھەرێم لە بەغدا تۆمار بکەن ، ھەرێم حسابی بۆ ئەوە نەکردوە ئەگەر کەسێکی ھەرێم بیەوێت کۆمپانیایەک لە بەغدا تۆماربکات ئەتوانێت لە ھەرێمیش ھەموو چالاکیەکانی ئەنجامبدات و مەرجەعەکەشی عێراق بێت ..

رێگا چارەکان و بژاردەکانی ھەرێم بۆ ئایندەو بۆ پاش ھەلبژاردن و حکومەتی ھەرێمی  پاش ھەلبژاردنی چاوەروانکراو:

یەکەم : خوێندنەوەیەکی باشترو وردتر بۆ دەستوری عێراق بەچاوو تێگەشتنی یاساناس و دستورناسەکانی دەرەوەی حیزب و حکومەت و پوختکردنەوەو نوسینەوەی ئەرک و مافەکانی ھەرێم لەدەستوری عێراقیدا بۆ بەرچاروونی زیاتر بۆ ئایندەو ئەگەرەکانی داھاتوو.

 دووەم : دەستنیشانکردنی خاڵی ھێزو لاوازی ھەرێم لەناو دەستوردا.

سێیەم : پاش تەواوبونی قۆناغی شۆک و سەرحاڵبونەوەی ھەرێم ، پێویستە ھەموو ھێزە سیاسیەکانی ھەرێم لەسەر یەک ستراتیجی نەتەوەیی رێکەون بەپێی بڕگەو مادەکانی دەستووری عێراقی و کۆدەنگی نیستمانی دروستبکرێت بۆ پاراستنی دەستووری فیدرالی.

چوارەم : پێویستە ھەموو ھێزە کوردستانیەکان بەیەکدەنگ داوا لە محکەمەی فیدرالی بکەن بۆ ئەوەی لەسالی ٢٠٢٣ دا ھەلبژاردن لەھەرێمدا بکرێت و حکومەت و پەرلەمان پێکبھێنریتەوە.

پێنجەم: پێویستە لەسەر پارتی بە پلەی یەکەم یەکێتی بە پلەی دووەم پێداچونەوەی وردو جیددی بکەن بە بیرکردنەوەو سیاسەتیاندا لەھەمو رویەکەوە بەتایبەت لەرووی:

١- حوکمرانی و جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان بەشێوەیکی تەواو دروست دوور لەدەستێوەردان بۆیە پێویستە لەسەریان پێداچونەوەیەکی وردو جددی و زانستی بکەن  بەدەسەڵات و حوکمرانی و ئیدارەی ئەو ٣٠ ساڵەداو مەسئولانە دان بەھەڵە کوشندەکاندا بنێن ، چونکە لەحکومەتی ھەرێمی داھاتودا ئەگەر یاسا سەروەر نەبێت و فرسەتی گەندەڵی بەردەوام بێت و ھاوڵاتی نارازی بێت بێگومان و بەدڵنیایەوە ھەرچی پلانی گەورەو بچوکی عێراقە سەردەگرێت خەڵک و لایەنە سیاسیەکانی کوردستان ناچار دەبن بە پێی خۆیان بڕۆن بۆ بەغداو ھیچ کەسێک رەحم و سۆزی نامێنێت بەم ھەرێم و نیشتمانەوە.

 ٢- ھەلبژاردنێکی پاک و دوور لە گزینەکردن.

٣-حسابکردنی تەواو بۆ ئۆپۆزسیۆن.

٤-حسابکردنی تەواو بۆ شەراکەت لە پێکھاتەی حکومەت.

٥-خزمەتگوزاریی گشتی و خەمی ھاوڵاتی زیاتر رەنگ بداتەوە لە رۆژانەی حکومەتدا.

٦-کردنەوەی فرسەتی تەواو لەبەردەم کەرتی تایبەت لەسەر نەخشەو پلانێکی نوێ و زانستی.

٧-سەربەخۆکردنی تەواو بۆ قەزاو دەسەڵاتەکانی .

٨-پاراستنی دیمۆگرافیای ھەرێم بەپێی دەستوور لە پێناو بەرژەوەندی گشتی عێراق و رونەدانی تەعریبی ناراستەوخۆ.

٩-دۆزینەوە و دروستکردن و رەخساندنی ھەلیکار بۆ گەنجان و دەرچوانی زانکۆو پەیمانگاکان .

١٠-دارشتنەوەی ئایندەی ھەرێم لەسەر بنەمای ھەرێمێکی ئابووری بەرھەمداری فرەچەشن و کەمکردنەوەی پشتبەستن بە نەوت و گازو پارەی کاش ،ئەم ستراتیجە ئەگەر ئەگەر جاران زۆرگران بوبێت بەھۆی بارگرانی موچەوە لەمەودوا ئەوەندە گران و نەکردە نیە چونکە عێراق ئەگەر بە جددی و تاسەر بچێتە ژێر باری بوجەی ھەرێم ئەوا ھەرێم بەپلانێکی ووردو زانستی ئەتوانێت دەست بەم ھەنگاوە بکات و  دەتونێت لە پیشەسازی بچوک و مامناوەندو بەشێک لە کشتوکال و گەشتیاریی دستپێبکات

١١-لە رێگای عێراقەوە گازی ھەرێم بەکاربھێنرێت بۆ سوتەمەنی ماڵان و کارگەکان و کارەبای ھەرێم .

١٢-بەپێی پلانێکی زانستی و تەکنۆلۆجی سەردەم  بەرھەمھێنانی گەنم و دانەوێڵە لەھەرێمدا بگەیەنرێتە ئاستی سەروو خۆبژێوی و زیادەکەی بدرێت بە عێراق و کۆتایی بھێنرێت بە کرینەوەی گەنمی ھەرێم لەلایەن بەغداوە بەڵکو پێویستە ھەرێم خۆی بیکرێتەوە ، ئەم بابەتە پەیوەستە بە ئەمنی بژێوی و خۆراکی ئایندەوە.

١٣-ستراتیجی گلدانەوەی ئاوو دروستکردنی بەنداوەکان گرنتیەکی بەقیمەتی ئایندەیە نابێت بە ھیچ پاساوێک دوابخرێت .

-١٤ زۆربەی ئەوخاڵانەی سەرەوە بەستراوە بە بانک و سیستمێکی پێشکەوتوی بانکەوە بۆیە زۆر گرنگ و پێویستە پێش ھەموو شتێک ئەو بابەتە چارەسەر بکرێت و کورتترین ڕێگاش ئەوەیە کە ئەو بەرنامەی لەبەغدا دستیپێکردوەو ھاوکاری نێودەولەتیشی لەگەڵە ھاوزەمان ھەرێم بەشداربێت ،بۆئەوەی ھاولاتی ھەرێم و کەرتی تایبەتی ھەرێم سودمەند بن لە خزمەتگوزاریەکانی بانکی عێراقی و سیستمەکانی ئایندەی.

تێبینی :

ئەم خاڵانەی سەرەوە ھەنگاوو بژاردەکانی ھەرێمن و پەیوەستن بەھەموو ھێزەکان و ھەموو ھاولاتیانەوە بەبێ جیاوازی..

ئەگەر پارتی و یەکێتی و ھێزە سیاسیەکانی دیکەی ھەرێم ئەم ھەنگاوانەو ھاوشێوەیان ، یان لەوھەنگاوانە باشتر نەدۆزنەوەو نەیکەنە بەرنامەو ستراتیج بۆ دوای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ئیدی ئەم ئەگەرانەی خوارەوە لە رێیە:

یەکەم : ھاتنەوەی عێراق و کۆنترۆلکردنێکی نەرمی بێدەنگ و کۆتایی ھێنان بەھەرێمی کوردستان و ھەموو خەونەکان.

دووەم :لەتبوونی ھەرێم بۆ دوو ھەرێم ، ئەوەش  بەپێی دەستوری عێراق دەبێت بەراپرسی بکرێت ، ھەر راپرسیەکیش  بەئاسانی ناکرێت تاوەکو پەیوەندی نێوان ھەولێرو سلێمانی بەچەند قۆناغێکی قەیراناویدا تێنەپەرێت و دواجار سلێمانی لەدادگای فیدرالی شکات دەکات و ئەوانیش بڕیاردەدەن کە راپرسیەکە بکرێت و ھەرێمی سلێمانی جیا ببێتەوو.

سێیەم : جارێکیتر پەنابردن بۆ ھێزێکی ئیقلیمی بەتایبەت تورکیا کەھەندێک پاساوی بەدەستەوە ماوە بێتە ناوھەرێم و فەرزی ئیرادەی خۆی بکات بەم پاساوانەی خوارەوە:

پاساوی یەکەم -ھەرێم قەرزاریەتی و زەرەری لێداوە یان دەبێت عێراق بۆی ببژێرێت یان دەبێت کۆمپانیاکانی نەوتی تورکیا ئازاد بکرێن لەدەرھێنان و فرۆشتنی نەوتی ھەرێم تاوەکو بەھای قەرزەکانیان وەردەگرنەوە.

پاساوی دووەم -مانەوەی ھێزەکانی PKK لە سەرخاکی عێراق یان دەبێت عێراق کۆتاییان پێبھێنێت یان سوپای تورکیا دێت و خۆی کۆتایی پێدێنێت.

ئەو دوپاساوە بەئاسانی نە بەعێراق چارەسەردەبن و نە قبولیشیان دەکات بۆیە ئەگەری دەستێوەردان ھەیەو لەو حالەتەدا ھەرێم دەکەوێتەبەر ئەگەری کارەساتی گەورە، بەلام ئەم ئەگەرەی ھاتنی تورکیایە ھێشتا دیارنیە کە ئایا تورکیا دوای ھەلبژاردن و سەرکەوتنی ئاک پارتی و ئۆردوگان ستراتیجی ئەمنی سەربازیان بۆ دەرەوەی تورکیا چۆنەو چی دەکەن ، چونکە ئەوەی کە رایانگەیاندوە زیاتر ستراتیجی ئابوری و سیاسی و دیبلۆماسیەو دەبێت چاوەروان بین بۆ سالی ٢٠٢٤ تا باشتر تێبگەین لە بژاردەو پلانەکانی تورکیا.

 ئەم خوێندنەوەو پێشنیارانەی ئێمەو دلسۆزانی دیکە ھەڵقوڵاوی خەمی ئەمڕۆو ئایندەی ئەم ھەرێمەیە و ئەمانەوێت فیدرالیەتەکە و دەستورەکە ببێتە راستیەکی دروست و حاشا ھەڵنەگرو چیتر بەغداو ھەرێم سەرقاڵی یەکتر نەبن و ھاوڵاتیان تووشی دڵەڕاوکێ نەبن.