ده‌وڵه‌ت زه‌ندى(1757 – 1794)و حوكم به‌سره تا به‌حره‌ین
پیكهاتوین له‌پیاوه‌یل ئى ئه‌شره‌ته ك رووژهه‌ڵات كوردستان ژیه‌ن . هووز زه‌ند له‌شار (مه‌لایه‌ر) نیشته‌جى بوین ، ئمجا وه فه‌رمان (نادر قولى شا) ئى هووزه دویره‌و خریا ئه‌را خوه‌راسان له‌ساڵ 1173ى زایینى.
له‌شوون ئه‌وه‌ك نادر شا له‌ناكاو كوشیا ، ئیران بویه چه‌ن هه‌رێمیگ و یته‌وترین والى له‌ناویان (كه‌ریم خان زه‌ند) بوى ك فه‌رمانڕه‌واى شیراز بوى و شار شیراز كرده پایته‌خت ده‌وڵه‌ت خوه‌ى ك ئه‌وه بوى دوباره گشت هووز زه‌ند هاتنه‌وه ئه‌را شوون ڕه‌سه‌ن خوه‌یان له مه‌لایه‌ر . كه‌ریم خان زه‌ند و سادق خان براى سه‌ركردایه‌تى زه‌ندیه‌یل كردیان ، ئمجا وه‌گووره‌ى ڕووژگار كه‌ریم خان زه‌ند تویه‌نست زاڵ بووگه بان ناوچه‌یل ده‌وروه‌ر هووزه‌گه‌یاو ڕووژ وه‌ڕووژ ده‌سڵاتى زیاتره‌و بوى وه‌تایبه‌ت له‌وه‌ختیگ زاڵ بویه بان ناوچه‌ى هه‌مه‌دان و خسته‌ى ژیر ده‌سڵات خوه‌ى.
كه‌ریم خان وه‌ل عه‌لى مرادخانا ریككه‌فتن له‌بان په‌لامارداین شار ئه‌سفه‌هان و تویه‌نستن ئه‌و شاریشه بخه‌نه ژیر ده‌سڵات خوه‌یان له‌شوون ئه‌وه‌ك ناچار (ئه‌بولفه‌تح خان) حاكم ئه‌سفه‌هان كردن ئه‌را ئه‌وه‌ك خوه‌ى به‌یگه ده‌سه‌وه‌و ڕازى بووگ وه‌و فه‌رمانه ، ئمجا ئه‌بولفه‌تح وه‌ختیگ زانست وه‌رگه‌ى له‌شكر كه‌ریم خان و ئه‌سكه‌نده‌رخان براى نیه‌گریگ ، دى ریككه‌فتنیگ دروس كریا له‌بان داناین یه‌كیگ له‌میره‌یل سه‌فه‌وى جویر حاكم ئه‌را شار ئه‌سفه‌هان ، ئه‌وه بوى (شا ئسماعیل سێیم) هه‌ڵوژانن ك ئه‌ویش عومرى (8) ساڵان بوى و له‌جیاى ئه‌و (عه‌لى مه‌ردان خان) دانریا له‌وه‌ر بویچگى عومرى و دى هووكاره‌ى شا ئسماعیل كردیاگ له‌بان وه‌ڕیه‌وبردن و شیواز ده‌سڵات . وه‌ختیگیش میرنشینى زه‌ندیه‌یل وه‌رفراوان و گه‌وراوه بوى ، كه‌ریم خان زه‌ند بویه سه‌ركرده‌ى گشتى هیزه‌یل چه‌كدار و پۆست جیگیر سوڵتان به‌خشا (عه‌لى مه‌ردان خان) و (ئه‌بولفه‌تح خان)یش بویه فه‌رمانڕه‌واى ئه‌سفه‌هان . كه‌ریم خان رویكرده هه‌مه‌دان و كرماشان و قه‌زوین له‌وه‌ر خاتر ئه‌وه‌ك ده‌سڵات ده‌وڵه‌ته‌گه‌ى له‌و ناوچه‌یلیشه زاڵ بووگ ، وه‌لى نه‌مه‌ندن كه‌ریم خان له‌ئه‌سفه‌هان هه‌لیگ بوى ئه‌را عه‌لى مراد خان تا حاكم ئه‌سفه‌هان (ئه‌بولفه‌تح خان)بكوشیگ و ئه‌وه بوى كوشته‌ى . دى كه‌ریم خان بویه حاكم یه‌كم ئیران و ده‌س گرته بان گشت ئیرانا ته‌نیا شوونیگ له‌خوه‌راسان نه‌وگ ك واز له‌لى هاورد ئه‌را نه‌وه‌یل (نادر قولى شا) ك له‌ورا ژیان و تواس خوه‌یان حوكم ناوچه‌گه‌ى خوه‌یان بكه‌ن له‌وه‌ر قه‌در و حورمه‌ت ئه‌و بنه‌ماڵه‌ى پاشایه‌تیه ، ك مازنده‌ران و ئازه‌ربایجان و چه‌ن ناوچه‌یگ تر له‌ده‌وروه‌رى خسته ژیر ده‌سڵاتیان.
كه‌ریم خان بیجگه ئه‌وه‌ك له‌ساڵ 1775 په‌لامار به‌سره دا وه‌سه‌ركردایه‌تى سادق خان و دویاى 13 مانگ له مانگ حوزه‌یران 1776به‌سره كه‌فته ده‌س هیزه‌یل كورد ، وه‌ل ئه‌وه‌یشا تویه‌نست وڵات (به‌حره‌ین)یش باریگه‌وه له‌ژیرده‌س عه‌ره‌به‌یل یاخى و بخه‌یگه‌ى بان مه‌مڵه‌كه‌ت خوه‌ى ، ئمجا زه‌ندیه‌یل چوار ساڵ حوكم به‌سره كردن و دویاخر له‌تى ده‌رچین وه‌سه‌به‌ب مردن كه‌ریم خان زه‌ند له‌ساڵ 1779 زایینى . به‌ڵى ئه‌یه ڕووشناییگ بوى له‌بان تاریخ كورده‌یل فه‌یلى ك به‌شیگه له‌تاریخ كورد.
