ئاوايی كانيلان
، (كانيلان)يش وه‌مه‌عنای شوون كانی .
وه‌گووره‌ی قسه‌ی زوورم پياگه‌يل وه‌ساڵاچگ له‌ئاوايی كانيلان ، ئه‌و ئاوايه تاريخ كويه‌نيگ ديريگ و هه‌ر له كويه‌نه‌وه مه‌ردمانيگ له‌تی ژيانه‌و ئه‌را به‌ڵگه‌يش له‌بان ئه‌و راسيه چه‌نه‌ها چشته‌يل كويه‌ن كرياسه‌دی ك شوونه‌وار ئه‌و كه‌سه‌يل كويه‌نه بوينه ك له‌ورا ژيانه ، له‌يوا دياره له‌ده‌وروه‌رساڵه‌يل (١٨٨٤) مه‌ردمانيگ ئی ئاوايه ئاوه‌دانه‌و كردوين .
له‌ڕوی رووشنهويريه‌وه دياره مه‌ردم ئاوايه‌گه وه‌ك زوورم ئه‌و كه‌سه‌يله هوير له‌دوياڕووژ كردنه‌و لايه‌نگيری له‌خوه‌ندن و زانست كردنه ، هه‌رله‌وه ئه‌وه‌يش له‌ساڵ (١٩٥٦) ئه‌را يه‌كمجارمه‌دره‌سه‌يگ دروسكردن له‌ماڵ كابرايگ له‌خوه‌يان وه‌ناو(عه‌زيزخانزاد) ك خه‌ڵك ئه‌و ئاوايه بوی و له‌شوون ئه‌وه‌يش خوه‌ندن هه‌ر وه‌رده‌وام بوی له‌و ئاوايه ، وه‌لی وه‌داخه‌وه له‌ڕاپه‌ڕينه گه‌وراگه‌ی وه‌هار(١٩٩١) ئه‌و ئاوايه بويه مه‌رز جياكه‌ره‌وه‌ی ناونی موسڵ و به‌رده‌ڕه‌ش و شوون سه‌ربازگه‌ی رژيم رمياگ و ده‌رسيش له‌و مه‌دره‌سه وه‌زوان عه‌ره‌بی خوه‌نريا تا رميان رژيم . وه‌ل ئه‌وه‌يشا مه‌ردم ئاوايه‌گه كه‌سه‌يليگ خاوه‌ن باوه‌ڕنامه له‌تيان ده‌ركه‌فتگه ك تا ئيسه خزمه‌ت وه ملله‌ته‌گه‌يان كه‌ن .
له‌ڕوی كوومه‌ڵايه‌تيه‌وه خه‌ڵك ئی ئاوايه هه‌ر له‌كويه‌نه‌وه وه‌يه‌كه‌وه له‌بان بنه‌مای ريزگرتن وخوه‌شه‌ويسی ژيه‌ن و په‌يوه‌ندی قه‌ومايه‌تی وه‌ل مه‌ردم موسڵا داشتنه . له‌ی ئاوايه رويداگه‌يل تاريخی فره‌يگ هه‌س وه‌ك جه‌نگ ناونی (ئێزيدی و مه‌سيحی) ، ك چه‌نه‌ها كه‌س له‌و جه‌نگه كوشيان و تائيسه‌يش قه‌ورئه‌و كوشياگه‌يله له ئاوايه‌گه مه‌ندگه ، هه‌رله‌و جه‌نگيشه (٧٣) كه‌س كورد ئه‌شره‌ت (گۆران) له‌تيره‌ی (ميسه‌يی) كوشيان ك هاوكاری ئێزيديه‌يل كرديان . وه‌ل ئه‌وه‌يشا له بناريا ليوار ئاو ( خازر) له‌نزيك ئه‌و ئاوايه ( ئه‌سكه‌نده‌ر مه‌قدۆنی و جه‌نگيزخان مه‌غوول) جه‌نگ دوشمنكاری خوه‌يان كردنه ، وه‌لی هه‌ر يه‌كيگ له‌ليان له‌سه‌رده‌م خوه‌ی .
وه‌ختيگ له‌ساڵ(١٩٣٤)پيه‌ڵ(مه‌ندان) دروسكريا له‌لايه‌ن ئنگليزه‌وه (مه‌لك غازی) سه‌ردان ئاوايه‌گه كرد و
چه‌نه‌ها جار هونه‌رمه‌ند گه‌ورای كورديش (حه‌سه‌ن زيره‌ك) سه‌ردان ئی ئاوايه كردگه ، وه‌تايبه‌ت ساڵ (١٩٤٠) له مردن (عه‌زيزخانزاد) ، بيجگه ئه‌ويش هونه‌رمه‌ند (محه‌مه‌د عارف جزيری) سه‌ردان ئاوايه‌گه كردگه .
ئاوايیكانيلان كه‌فيگه بناركويه‌ی (مه‌قلووب) ، ئاو (خازر) كه‌فته‌سه لای باشوور رووژهه‌ڵات ئی ئاوايه ، يه‌يش له‌يوا كردگه سروشت و ديمه‌نيگ جوان و دڵڕفن بوه‌خشيگه ئاوايه‌گه وه‌تايبه‌ت له وه‌رز وه‌هار، له وه‌رز تاوسانيش مه‌ردم فره‌يگ له ناوچه‌يل تر كوردستانه‌وه سه‌ردان ئی ئاوايه كه‌ن ئه‌را مه‌به‌س گه‌شت و گوزار ، وه‌لی جوير ئه‌وه‌ك له‌سه‌ره‌تا ئشاره‌ت وه‌پی كرديم ئی ئاوايه له‌ژيرده‌س رژيم فاشی بوی و هويچ ئه‌هميه‌تيگ وه‌پی نه‌يريا .
ئاوايی كانيلان كه‌فيگه ناونی چوار ئاو ، ك له(قه‌له‌مووك) تيكه‌ڵ يه‌كتری بوون ، ئه‌و ئاوه‌يليشه ئه‌يانه‌ن : (خازر ، گۆمر ، گه‌رماو ، سارداو) ، ئی فره ئاوييشه له‌يوا كردگه به‌رهه‌م خاسيگ بكه‌فيگه ناوچه‌گه هه‌ر له‌كويه‌نه‌وه جوير (برنج و گه‌نم وجوور فره‌يگ له سه‌وزی و ميوه‌جات) ، بيجگه ئه‌وه‌يش مه‌ردم ئاوايه‌گه زوورميان وه راوه‌ماسيه‌وه خه‌ريكن . وه‌ل ئه‌وه‌يشا ئی ئاوايه چه‌ن كانياويگ گريگه خوه‌ی وه‌ك (كانی عه‌لۆ ، كانی غه‌زاله ، كانی ره‌ش ، كانی سپی ، كانی گوڵبه‌ند ، كانی عه‌مه‌ری) .
