ژینوساید فه‌یلییه‌كان، تاوانێگ ک گشتی لەلی بیدەنگ بوی
گوڵ سوو - فرەی مێژووناسەیل و پسپۆڕەیل هاوفكرن ک فرە له رووداوەیل مێژوو جوورێگ نووسیانە تا مێژوو دەسەڵاتدارەیل چەرمگەو بکەێد، تەنانەت ستەمکارەیلیانیش، تا رویەیل سیه‌ی پڕ لە کردەوەیل کوشتن و توندڕەوییان رەنگینەو بکەێد، باوجی رەوش ملله‌ته‌یل و ژیانیان لەسای ئەو رەوشەیلە چەوپووشی لەلیان کەریەێد و خریەنە پشت گووش.
لەی نموونە رووداوەیل فرەیگ هه‌س، ک باس گوزرانە رووژانەکان ئه‌کەن. بیگومان ، ئەوەگ سەدان هەزار خیزان عراقی لە کورد فەیلی وەرجە زیاتر لە ٤٠ ساڵ نەهەماتی ئیجوور رووژەیلیگ کەفتنە وەری، کەفێدە ئی چوارچیوە لە تاوان و وەپشتگووشخستن و وەشایەتی گشتی، چوونکە باوەتەگە فراوانە و پەیوەندی وە ئەشکەنجەی بڕێ گەورایگ له عراقیه‌یل دیرێ ك ئەرا هەزاران ساڵ لە عراق ژیان کردن.
خەفەت و دڵگرانیەگە هالە ئەوە ک ئەو زیان سەختە ک رەسیە کورد فەیلی، باوجی لەو مەوقە كه‌فته ناو بایكوت بیدەنگی راگەیانن . وەڕای چەودیرەیل، تەنانەت دەوڵەتەیل ئۆڕوپی و ئەمریکا ک خوەیان وە همیر ئنسان ناسنن و گوایە چەودیری زیانیان کەن، له باس نەهامەتی فەیلیەکان وەڕاسیەگەی جوور زاقترین جینۆسایدیگ لە مێژوو ئنسان، بی ده‌نگی ئه‌ڵوژانن.
لەیجوور رووژەیلیگ، ٤١ مین ساڵیاد جینۆسایدکردن کوردە یل فەیلیە .
لەیجوور رووژەیلیگ ، گەوراترین دەسوەسەرکردن وه‌جه‌م ، لە مێژوو عراق و ناوچەگە ئه‌نجام دریا . سەدان ھەزار خیزان کورد فەیلی لە پارێزگا وناوچەیل فرەیگ لە بەغداد ، کوت ، خانەقین ، حەی ، بەدرەو جەسان ، بەسرە ، دیالە ، میسان ، کوفەو ناسریە گیریان و دویاجار ده‌ركریان ، وەدەسپیچگ ئەوە ک خوەیان لە بنچینەی عراقی نه‌بین. ئی ده‌سپیچگه ، خوەی لەلای مێژووناس و چەودیرەیل مه‌هانه و بۆچوون ئەڵاجەوییگە! سروشت عراق ملله‌ته‌یلێگ هاناوی ك لە ژینگەیلیگ جووراجور هاتنە، و عەرەویش هاناویان.
فرەی دانیشتوەیل جهان ک بنچینەیلیان تیکڵا بوی ، لەناونی خوەیان گونجیان، ک خوەی یه رەفتار گو‌نجیاگ و هەمیشەیی ئنسانه. وه‌لی وه‌ختێگ کورد فەیلی لە هەفتاکان سەدەی گوزەیشتە کەفتنە وەر ده‌ركردن له عراق، کۆمەڵگای ناودەوڵەتی ، لە نوای ئەو تاوانه خوه‌ی بیدەنگ کرد.
ئۆپراسیۆنەیل ده‌روه‌ده‌ركردن لە ١٩٨٠ وەگشت دڵسەختییگ جیوەجی کریا. زاروو لە گەنجەیل و ناخاڵەیلیش لە داڵگ و باوگیان جیاوە کریان، و خریانە زیندانه‌یل رژێم لەناوچگ ، لە گشت پارێزگایل عراق. وه‌مەزەنە ئاماره‌یل ره‌سمی ، زیاتر لە شەش سەد هەزار کورد فەیلی لە عراق ده‌ر کریان. وەگورەی ئاماره‌یل نا ره‌سمی، ژمارە راسیەگە فره لەوە فریشترە. باوجی وەدەسپیچگ باسکردن لە باوەتەیل ئابووریی، هەمیش رژێمەگە فەرمان وە گردەوکردن سەدان لە بازرگانەیل عراق دا ، لە رووژ ٧/٤/١٩٨٠ ، سەدان لە بازرگانەیل کورد فەیلی لەناو ئەو هۆڵە بوین ک نزیکەی هەزار بازرگان لە خاوەن كارت ژوور بازرگانی لەتی بوی. ڕەگەزنامەی عراقی لە بازرگانه‌یل فه‌یلی سەنیا، و دەسنریا بان کۆمپانیایل و بەرژەوەندیە بازرگانیه‌كانیان . وەگورەی بڕیار ژمارەی ٦٦٦ لە ٧ / ٥/ ١٩٨٠ ئەنجومەن هەڵوەشیاگ سەرکردایه‌تی شۆڕش حزب به‌عس، ڕەگەزنامە لە سەدان هەزار کورد فەیلی سەنیا، و لە گشت دارایی و ماڵ و بەڵگە فەرمیەکانیان بیبەش کریان.
گەنجەیل ئەو خیزانەیله وەرەو زیندانەیل ناو بیاوانه‌یل بریان، و دویاجار فرە لەلیان بیسەروشوون کریان، ك له‌شوون رمیان رژیم به‌عس دەرکەفت ؛ لەلایەن دامەزراوە ئەمنیەکان رژێمەگە ، کەفتنەسە وەر تاقیکردنەوەیلیگ لەبان چەکەیل شیمیایی ، و وه‌گاز ژهەرین لەناویان بریانه ، ئەوەیش وەرجە وەکارهاوردن ئەو چەک و گازەیل ژەهرینە لە جەنگ عراق و ئیران، و لە ئۆپراسیۆنەیل ئەنفال بەدناو لە کوردستان.
ژمارەی ئەوانەگ لەو رووژەیلە گیانیان لەدەس دان وەزیاتر لە ٢٠ هەزار گەنج مەزەنە کریانه، ک تا ئمڕوو چارەنووسیان نادیارە، ئەو کارە ک دادگای باڵای تاوانه‌یل له عراق، لە ٢٩ی تەشرین دوویەم ٢٠١٠ وەتاوان ژینۆسایدکردن دانادەی.
لە ساڵ ٢٠٠٣ کۆمسیۆن نەتەوەیل یەکگرتگ ئەرا ماف مرۆڤ مەزەنە کرد ؛ ٦٥٪ لە ئاوارەیل نیشته‌جای ئیران ئه‌و کورده‌یل فەیلیین ک وەزوور له عراق ده‌ركریان .
ئیجار له شوون ٤١ ساڵ ، ، دویای نه‌مان سه‌ددام ، كیشه گەوراگە ک ئەرا گشتی دیاردا، ئەوەسە ک هیچ لە حکومەتەیل پشت ئه‌ڵپشت یەک، لە ٢٠٠٣ تا ئیسە ، وەگورەی بڕیاره‌یل ، ئەرا مافەیل کوردە فەیلی و خیزانەیلیان كارێگ پاوه‌جی نەکردنه، و فرە لە خاوه‌ن قوربانییەکان و خیزانەیلیان داد كه‌ن ک هیمان لە فەرمانگە پەیوەندیدارەکان ، جوور هاووڵاتی پلەی دوویەم وەگەردیان رەفتار کەن، وەتایبەت لە فەرمانگەیل ڕەگەزنامە و هەمیش لە دامەزراوەیل دەزگای یەکلاکردنەوەی ململانەیل مڵك و ماڵداری . فرە لەلیان ئووشن ک حکومەته‌یل عراق سزای ئەوانە نەیان ک لە بیسه‌رو شوونكردن و ده‌رکردنیان بەشدار بوین . ئه‌و تاوانه ک دادگای باڵای تاوانه‌یل عراقی، وه ژینۆساید ناوی هاوردیه .
