لادار ئه‌ده‌بیات، ڕومان فره‌ێگ خوه‌نێ
لە هۊرەو نیەوەم هەنای ئڕا یەکم جار وە هەڵکەفت لە مێرمنالی فیلم جادە لە فێدریکو فلینی دەرهێنەر ناودار ئیتالیایی دیم ئی سەرسۆڕمانە ئڕام پێش هات. پاڵەوان فیلمەگە دەنگاڵ دێوئاسای مەێرەکە سازێگ بۊ کە ئانتونی کویین جاودانەیەو کرد لە نوای جولیتا ماسینا وە نازکی بال کەپوویگ ئی دوانە و دژانە ری ئرا خیال و پژرانن ئاولا کردن و ئەو فیلمە چیە لە بەشی لە هۊرفام من جیەو گرتیە کە هەردەفە بەشێگە لی لە ناخودئاگای من ئێحزار بوود و وە سورەت ئتومات لە وەر چەوم ئەژم گرێد.
ئی هەیەجان و تام و ئاوەختە لە داستان کوردی یەکم جار زەمانی ئرام پێش هات نزیک دو دەهە پێش کە کاکە “مەسعود قەنبەری” چیرووک «پژو ٤٠٥» لە دانیشتبیگ لە جەرخەی هاوڕیان ئڕامان خوەنی. وە سەرهات خۆداوەخش، ریچەرمێ چەرخیێگ لە ناو خیاوانەیل شاباد کە خوەش نشینی ئابادی هیشتێە وە جییەو و هاتیەسە شار.
وە رەسم فرەێگ لە هەژارەیل سەرقروشیگ لە زگ ژن و منالەیل گرتیەسەو و لە یەکێگ لەی هەمگە بانک لاکردارە لە شار وە قەوڵ خوەیان حساو پەسەندازیگ واز کردیە ها وە تەمای یەگ جارێگ بەخت لاوا لی بکەیدو لە جاڕ ناڵەت درایدو جایزەیگ بوەیدەو. ئەویش پژوەگە. خوداوەخش لە پشت شیشەی بانگ هات و هراێگ وە چەو دۊنێد. نزیکەو بوود لە مل باریک عەینەک لە بان چەوێگ توای ناو و نیشان یەیش وەل رزار ناوەیل پشت شیشەگەیا دپیەکەو بکەی. کاشی وە جییگ رەسی کە کابرا ناو خوداوەخش خوەنێگ وەڵ شنەفتن ناو خوەی دڵی خاێز کەیگ و کەفێگە پشتا…
ئاشکراس کەسێگ کە لاداری لە ئەدەبیات کەی چیرووک و رومانەیل فرەیگ خوەنیە وەلی وە جرەت تۊەنم بۊشم تەجربەیگ کە لە شنەفتن ئی داستانە ئڕا من پیش هات لە خونین و شنەفتن کەمتر داستانێگ هەڵکەفتیە. بەشێگ لیە تیەیدەو سەر دەسەلات نۊسەر کە توانای و دەرەقەت گیڕانەوە یا رەوایەت کردن دیرید. بەشێگتر کێفخوەشی و لزەتێگە کە لە شنەفتن کوردی پەتی کەسایەتیەیل چیرووک شنەوید کە هەرکە لە هەر چینێگ لە کوومەڵگا دەنگ و لەحن خوەی دێری لە ناو ئی داستانە.
دەس بەر قەزا ئی چیرووکە گیڕانەوەیگ خەتی و راساماڵ دیری و نۊسەر تۊش یاریەیل بی کوتایی و گشتگیر نۊسەریل ئی سەردەمە ئڕا رەوایەت کردن ناتیە. رەوایەتیگ سەراس و ئنسانی کە هەر لەیەکم رستەیا وەردەنگ وەل خوەیا بەی و لە گلە وە گلە دەرساتەیل کەسایەتی یەکم داستانەگە وە هەز و هەوەزەو پەیگیرە. دەسەڵات نوسەر لەی چیرووکە م خەێدەو هۊر داستانەیل چخوف. هەر ئەو قەرە تەوانا و دڵگر ئرا وەردەنگ کە یەی جار شنەفتیدەی دی مەحاڵە لە هۊرەو بوەیدەی
