جینۆساید کوردەیل فەیلی

جینۆساید کوردەیل فەیلی شاڵاویگ دڕندانە بوی ک رژێمەیل یەک لەدویای یەکەیل عراق وەچەندین قۆناغ دژ وە کوردەیل فەیلی ئەنجامیدان و لەسەردەم بەعسیش رەسیە لویتگەی تاوانەگە.

پلان لەناوبردن و ناوسڕین ئی چینە لەسەردەمان داگیرکاری عراق وە لایەن وڵات بەریتانیاوە دانریاگە، هەر لەو سەردەمە "وەگورەی یاسای 42 ساڵ 1924" لە یاسای عراقی وشەی  کوردەیل ناڕەسەن دەرکریا ک وە ئەو کەسەیلە وتیان ک  شناسنامەی عوسمانی نەیاشتن یا لە سەرژمێری عوسمانی ناونویس نەکریاوین، و لەو سەردەمە ئی بڕیارە کردنە دەسپیچگ خاسیگ فەیلیەگان وە ناڕەسەن لەقەڵەم بیەن.

پێشەڵکاریەیل وەرانوەر وە کوردەیل فەیلی وە چەن قۆناغیگ رەدبوی، سەرەتا لە ساڵ 1870 زیاتر لە 40 هەزار کورد فەیلی دەسگیرکریا و ماڵ وموڵک و پویل و تەڵا و ناسنامە و رەگەزنامە دەسنریا وەبانیان و ئاوارەی ئیران کریان.

لە دویەم قۆناغ لەساڵ 1980 بوی ک ساڵیگ وەپی چگ،  حکومەت فاشی رژێم وەرین عراق وەنیاز تەواو سڕینەوەی کورد فەیلی، زیاتر لە 20  هەزار لە گەنجەیل کورد فەیلی ک تەمنیان لەمابەین 18-28 بوی قەورەوشار کریا و 400 هەزار کەس  وەگورەی ئەمنست ئەنتەرناشنال ماڵ و مولک و ناسنامەلیان لەلیان سەنریا و دەروەدەر ئیران کریان.

لە 4 نیسان 1980 رووژە سیاگە دەسوەپی کرد، لەی روژە زیاتر لە 5000 بازارگان و کاسبکار کورد فەیلی زینیوەچاڵ کریان،  هەر لەوەر ئەوەگ ئی رووژە وەلایەن دادگای باڵای تاوانەیل عراق لە بڕوار 29-11-2011  وە جینوساید کوردەیل فەیلی دەسنیشانکرد، جویر رێزیگ لە گیان پاک شەهیدەیل فەیلی.

رۆژنامەی ئەلسەورەی زوانحاڵ عراق لە رووژ 28 شوبات 1981 لەبان زوانی سەدام حسێن، سەرۆکە فاشیستەگەی عراق سەردەمان بەعس، لەباوەت جینۆساید فەیلییەیل نویسایە "بایەت ئەو چینە ریشگ کیش بکەیمن چوینکە خاک و خوین و هەوای عراق پیس کەن".