ڕاپه‌ڕین ساڵ 1948 له خانه‌قین و خاره‌ت كردن موشى حایم
له 5/4/1948 خوه‌ێ نیشانداین گه‌وراێگ له شار خانه‌قین له وه‌رده‌م قایمقایه‌ت ساز كریا ، هانده و ڕێخه‌ر سه‌ره‌كى ئه‌و ڕاپه‌ڕینه ماموستا " عه‌بدولعه‌زیز پیشتوان و مه‌لا عارف یه‌حیا عه‌بدولعه‌زیز"بوێن و زورم چینه‌یل مه‌ردم شار خانه‌قین به‌شدارى له ڕاپه‌ڕینه‌گه كردن ، له‌وانه‌یش قوتابیه‌یل و كارگه‌ره‌ێل كومپانى نه‌فت و كاسبه‌یل و كه‌شاوه‌رزه‌یل و ژنه‌یلیش نه‌خش چالاكێگ له‌و ڕاپه‌ڕینه داشتن و دروشمه‌یل خوه‌ی نیشانده‌ره‌ێل له‌ێوا بوێ ك گروپێگ هاوار كردیان(چه‌تواین) و گروپێگتر جواو دیان (گه‌نم توایم) و گروپێگ له ژنه‌ێل ك ژنێگ وه‌ناو (به‌دریه عه‌ره‌ب) داڵگ هه‌ردو هونه‌رمه‌نده‌یل جه‌عفه‌ر حه‌سه‌ن و ناسر حه‌سه‌ن پێشه‌نگیان بوی هاوار كردیان (باتمانێگ گه‌نم وه دو دینار) و گروپێگتر له ژنه‌یل ك( ستاره خان) ژن جومعه عه‌لى قادر و داڵگ (تولده‌ران) ژن سه‌روك كومار ئیسه‌ێ عراق (2015) له نوایان بوین هاوار كردیان (ئه‌ى هاوار له‌ى گرانیه).
ئێكه‌ش (به‌دریه عه‌ره‌ب) ده‌س كرده خراو داین و هه‌ڕه‌شه كردن له قایمقام و چه‌ن كوته خشتێگ ئه‌ڕاى خست و ئمجا مه‌ردمه‌گه په‌لامار قایمقام دان ك شه‌هید فه‌یزوللا شاهین و ئبراهیم شاهین براێ ێه‌كم كه‌س بوێن ك ده‌س له قایمقام(ته‌وفیق ئه‌لموختار) وه‌شانن و ناچار كریا داێره‌ى قایمقامیه‌ت بێلێگه جێ و وه‌ره‌و ماڵ بواێگ ، قایمقام ئه‌و وه‌خته كرانشین بوێ له ماڵ (حاجی خورشید مروه‌ته) له ناوڕاس بازار ، نزیك مه‌یدان كرندی له شان ماڵ ئیسه‌ێ مه‌حمود تاهر زه‌هاوی.
له شوون ئه‌وه مه‌ردم له ده‌ر قاپى ماڵه‌گه‌ێ قایمقام گرده‌و بوێن و وه‌ده‌نگ به‌رز ووتن (گه‌نم توایم) و قایمقامیش له جواو ووتیاد (خو گه‌نمه نه‌كردمه‌سه گیرفانم) ئمجا ووتنه پێ(ئه‌ێ گه‌نمه‌گه هاكو؟) ووت : گه‌نمه‌گه هاله مه‌حه‌ته‌ى شه‌مه‌نده‌فه‌ر ... ئمجا مه‌ردم په‌لامار ئه‌نباره‌ێل نزیك مه‌حه‌ته‌ێ قتار دان و قاپیه‌گانێ شكانن و هه‌رچى به‌ڵگه‌نامه و قاقه‌ز له ناو ئه‌نباره‌گان بوێ ، ئاگردان و كه‌سایه‌تى ناودار خانه‌قین (ره‌فیق كامل ئه‌فه‌ندی) نه‌خش گه‌وراێگه له‌و پروسه داشت. نزیكه‌ێ (555) كیسه گه‌نم و (55) كیسه برنج له ناو ئه‌نباره‌گان بوى َ ك له لاێه‌ن مه‌ردمه‌وه خاره‌ت كریا ك سه‌رجه‌م ئه‌و گه‌نم و برنجه هن بازرگانێگ ناودار عراق بوێ وه‌ناو (شه‌فیق عه‌ده‌س) ك خوه‌ێ له به‌غدا نیشته‌جا بوێ و له خانه‌قینیش وه‌كیلێگ یه‌هودى داشت وه‌ناو (موشى حایم) ك یه‌كێگ له پێاوه‌یل ناودار خانه‌قین بوێ.
یه‌كێگ له‌وانه ك له ڕاپه‌ڕینه‌گه به‌شدار بوێ ئوێشێگ : وه‌ختێگ مه‌ردم توێڕه ده‌س نانه بان ئه‌نباره‌گان و چینه ناو ، به‌عزێگیان كیسه یا چشتێگ وه‌پێیان نه‌وێ تا گه‌نم یا برنج بكه‌نه تێ ، ناچار بوین په‌نترون یا كه‌لپه‌له‌گان تر وه‌ریان بكه‌نن و پڕێ بكه‌ن له گه‌نم و برنج و وه‌لوێه‌تى وه‌ره‌و ماڵ ده‌و كردیان.
دوێاێ ئه‌وه‌گ مه‌ردم ڕه‌سینه ئامانج خوه‌ێان و هێزه‌یل پولیس و قایمقام له شار خانه‌قین واین ، مه‌ردم كه‌ساێه‌تێێگ ناودار شاره‌گه وه‌ناو (حوسێن به‌تى) ك موختار گه‌ڕه‌ك پاشا كوپرى بوێ ، ئه‌ڵوژانن و كردنه‌ێ قایمقام شار خانه‌قین ، وه‌لێ ده‌سه‌ڵات ئه‌و قایمقامه چه‌ن سه‌عاتێك بێشتر دریژه نه‌كیشا و حكومه‌ت سه‌ر له نوو ده‌سه‌ڵات شاره‌گه گرده ده‌س و ته‌وفیق ئه‌لموختار قایمقام خانه‌قین په‌ێوه‌ندى كرده حه‌سه‌ن تاله‌بانى موته‌سه‌رف باقوبه و مسته‌فا قه‌ره‌داغى یه‌كێگ له كاروه‌ده‌سه‌یل لیواى دیاله و له سه‌عات چوار ئێواره‌ێ هه‌مان ڕوژ ژماره‌ێگ له چالاكه‌یل و به‌شداره‌ێل خوه‌ێ نیشانداینه‌گه ده‌س وه‌سه‌ر كردن له‌وانه‌یش : عه‌بدولعه‌زیز پشتیوان ، ره‌شید ئسماعیل باجه‌ڵان ، عه‌بدوللا قه‌ره‌داغى ، به‌دریه عه‌ره‌ب ، له‌و سه‌رده‌م زندان ئه‌ڕا ژنه‌ێل له خانه‌قین نه‌وێ و هه‌ر وه‌ێ خاتره به‌دریه عه‌ره‌ب و كوڕه كورپه‌گه‌ێ ناسر حه‌سه‌ن ك سێ مانگان بوێ له ماڵ موختار مه‌حه‌له‌ێ مه‌زره‌عه محه‌مه‌د سالح زه‌هاوى باوگ تارق موختار زندانى كریا و دویاخر حه‌سه‌ن محه‌مد عه‌لى حوسه‌ێن عیسا موراد هه‌مه‌وه‌ندى ناسریاگ وه (حه‌سه‌ن شه‌ل) ك شوى به‌دریه عه‌رب بوى ده‌س وه‌سه‌ر كریا و یه‌ك مانگ حوكمێ دریا.
ماموستا ڕه‌فیق حلمى و ماموستا عه‌بدولعه‌زیز پشتیوان په‌یوه‌ندى ودوسایه‌تى گه‌رمێگ وه‌ل یه‌كا داشتن و هه‌ردوگێان له روى سیاسى و ئاینده‌ێ ملله‌ت كورد هاوفكر بوێن و ئه‌و دو ماموستا نه‌خش گه‌وراێگ داشتن له ڕێكخستن یه‌كمین شانه‌ى حزب هیوا له خانه‌قین له 7/4/1939 ، ئه‌ویش وه‌ختێگ بوێ ك ڕه‌فیق حلمی موشرف ته‌ربه‌وى له دایره‌ى په‌روه‌ده‌ێ دیاله بوێ و ماموستا (عه‌بدولعه‌زیز پشتیوان)یش ماموستا بوى له قوتابخانه‌ێ ره‌حامله‌ێ نزیك شار خانه‌قین.
له هه‌مان ڕوژ ك مه‌ردم ده‌س وه‌سه‌ر كریاگ خریانه زندانه‌وه ، ماموستا ڕه‌فیق حلمی ئێواره‌ێ هه‌مان ڕوژ ماموستا (مه‌عروف عه‌بدوللا هه‌ولێرى) ك موشرف ته‌ربه‌وى بوێ ئه‌ڕا خانه‌قین كل كرد و وه‌كه‌فاله‌ت سه‌رجه‌م زندانیه‌یل ئازاد كرد.
ئێ ڕوژه‌گه‌ێتر، پولیس خانه‌قین ژماره‌ێگتر له مه‌ردم شار خانه‌قین ده‌س وه‌سه‌ر كرد و ژماره‌یان ڕه‌سیه(60) كه‌س ، دویاخر مه‌ردم چاوڕاو په‌خشه‌و كردن ك عه‌شاێر كورد ده‌وروه‌ر خانه‌قین هانه ته‌ما په‌لامار دایره‌ى پولیس خانه‌قین بیه‌ن ئه‌ڕا ئازاد كردن زندانیه‌ێل ، پولیسیش ناچار بوێ هه‌مان ڕوژ بیس كه‌س له زندانیه‌ێل ئه‌ڕا زندان باقوبه كل بكه‌ێگ له‌وانه‌یش : ڕه‌شید ئسماعیل باجه‌ڵان ، مه‌لا عه‌بدوللا عه‌باس ، سولیمان ئه‌حمه‌د پیروه‌لی ك ناسریاگ بوی وه(سولێمان فیته‌ر)، ئه‌حمه‌د حه‌مه خان ڕه‌شید ناسریاگ وه(ئه‌حمه‌د قوڵچی) ، سه‌ید ئبراهیم سه‌ید ئسماعیل(نعێمی)، عه‌زیز تاهر دایی زاده ، ئبراهیم حه‌مه لاڵ.
ئوێشن وه پاده‌ر میانی ماموستا ڕه‌فیق حلمی و حه‌سه‌ن تاله‌بانى موته‌سه‌رف باقوبه و شیخ مسته‌فا قه‌ره‌داغی ، ڕه‌فتار خاسێگ وه‌ل زندانیه‌ێل له زندان باقوبه كریا و سه‌ره‌نجام سه‌رجه‌م زندانیه‌ێل ئازاد كریان له شوون ئه‌وه‌گ (موشى حایم) ڕه‌زامه‌ندى خوه‌ێ نیشاندا و له هه‌ق خوه‌ێ خوه‌ش بوێ له باوه‌ت خاره‌ت كردن ئه‌نباره‌گانێ و له دادگا ووت : یانه له ورسیا ده‌س دانه‌سه خاره‌ت كردن من ، ئه‌گه‌ر زگێان تێر بوێاتاگ هه‌رگز ئێكاره نه‌كردێان.
سه‌رچاوه تور كومه‌ڵاێه‌تى فه‌یسووك
ج ك
