مه‌ته‌ڵ و مینیماڵ
مازیار حه‌یدری / شرووێ جمشت مینیماڵیسم له هۆنه‌ر چووده سه‌ر ساڵه‌یل 1960 و له بان بێشترْ هۆنه‌ره‌یل، جوور ئه‌ده‌بیات و مووسیقی كارگه‌ری ئی جمشته دیاره.
كارگه‌ریێ ك مینیماڵیسم له بان ئه‌ده‌بیات مه‌ته‌ڵ نۊسی (چیرۆك نۊسی) داشتێه، درس بینْ مه‌ته‌ڵه‌یل فره‌فره كوڵێگه ك نیشانیه‌یل دیاری و نادیار خوه‌ێان دێرن.
هه‌ر جمشت هۆنه‌ریێگ كه‌فێده رێ یا یه‌ێ سیاسه‌تێگ ها پشتێ یا یه‌ێ نێازێگ، راسیه‌گه‌ێ یه‌سه ك هۆنه‌ره‌یل ئه‌ر بتوه‌ن وه دنیاێ ئمڕووژ بژیه‌ن و كارگه‌ریێ خوه‌ێان وه ده‌س نێه‌ن باێه‌س وه گه‌رد ئی جمشته‌یله هاوڕێ بوون.
ئه‌دبیات مه‌ته‌ڵ نۊسی نێاز دێرێد وه که‌م و کوڵ نۊساین، ئه‌ڕاێ یه‌گ دنیاێ ئمرووژ دنیاێ تێژ و تنێگه‌و زوورمه‌ێ مه‌ردم كه‌متر تاقه‌ت یا وه‌خت خوه‌نین رۆمان و مه‌ته‌ڵه‌یل دریژ ئه‌ڕاێان مه‌نێه، وه لاێ تریشه‌و ئیمه نۊسه‌ره‌یلێگ داشتیمنه ک وه مه‌ته‌ڵه‌یل دریژه‌و ده‌س بردنه‌سه نۊساین ئه‌مانێ بێ تاقه‌ته‌و بینه و چینه‌سه شوون مه‌ته‌ڵ كوڵ نۊساین، یه‌كێگ چۊ «ریموند كارور» نۊسه‌ر ناسێار ئمریكای ك له‌ێ باوه‌ته‌و ئۊشێد : « له ناوێن ده‌هه‌ێ 1960 بی ك زانستم دی وه ئاسانی نیه‌تۊیه‌نم هۊر بێه‌مه مه‌ته‌ڵه‌یل دریژ. تا قه‌ێرێ نیه‌تۊیه‌نستیام ئی جووره مه‌ته‌ڵه‌یلێ بخوه‌نم، نۊساینێانیش ئه‌ڕام سه‌خته‌و بۊد جوورێ ك دی تاقه‌ت نۊساین رۆمان وه خوه‌م نیه‌ۊنستیام. یه بیه ك چیمه شوون نۊساین مه‌ته‌ڵ كوڵ.
م ئێره‌نگه له باره‌ێ نیشانیه‌یل مه‌ته‌لْ مینیماڵ و رێ و ره‌وشته‌یلْ نۊساینێ نیه‌توه‌م قسه بكه‌م و خوه‌شم تیه‌ێد له باوتْ یه‌و بۊشم ك ئه‌ڕاێ چه باێه‌س پاێ مینیماڵ وه ئه‌ده‌بیاتْ مه‌ته‌ڵ نۊسی كوردی واز بوود و چ كه‌سه‌یلێگ باێه‌س بچه‌نه شوونێه‌و؟
گشتمان زانیم ك ئه‌ده‌بیات مه‌ته‌ڵ نۊسی كوردی نووپاسه‌و هێمان ئه‌و جووره‌گ باێه‌س خوه‌ێ نیشان نێاس. مه‌ته‌ڵ كوردی ئه‌ڕا یه‌گ بتۊیه‌نێد شوون شاێان خوه‌ێ له ناو ئه‌ده‌بیات پێا بكه‌ید باێه‌س له گشت باوه‌تێگه‌و قسه‌ێگ ئه‌ڕا وه‌تن داشتوود؛ هه‌م له باوه‌ت رۆمان و مه‌ته‌ڵ دریژ و كۆڵ هه‌م له باوه‌ت مه‌ته‌ڵ مینیماڵ. یه‌گ بایمن ده‌س له بان ده‌س بنیشیم و هه‌ر بۊشیم ئه‌ده‌بیات مه‌ته‌ڵ نۊسیمان وه جی مه‌نێه و ها دۊیا، هۊچ گیر و گرفتێگمان چاره نیه‌كه‌ێد. باێه‌س زۊتر ئه‌ڵسیم و ده‌س وه كاره‌و بۊم و وه سه‌ر باوه‌ته‌یل ئه‌ده‌بیات مه‌ته‌ڵ نۊسی كار بكه‌یم. له ناو ئی باوه‌ته‌یله وه‌خت ئه‌ڕا نۊساین رۆمان و مه‌ته‌ڵ دریژ فره‌سه و ئه‌وانه شوون خوه‌ێان دێرن و ئیمه ئێره‌نگه باێه‌س نۊسه‌ره‌یلمان زوورم له سه‌ر مه‌ته‌ڵ كوڵ و مینیماڵ كار بكه‌ن و مه‌ته‌ڵ فره‌ێگ كوو بكه‌ن و زۊتر وه چاپ كتاوه‌یلێان و په‌خش مه‌ته‌ڵه‌یلێان له ناو ئینترنت و نه‌شریه‌یل، ئه‌ده‌بیات مه‌ته‌ڵ نۊسیمان بنچینه‌داره‌و بكه‌ن.
جی خوه‌شی دێرێ ك چه‌ن ساڵێگ هه‌س له بان مه‌ته‌ڵ كوڵ كوردی(كورته چیرۆك) كار بیه و كتاوه‌یلێگ له‌ێ باوه‌ته‌و چاپ بیه ئه‌مانێ مه‌ته‌ڵ مینیماڵ دۊیاێ په‌نجا ساڵ هێمان شوونێ له ئه‌ده‌بیات كوردی پێا نه‌كردێه‌و وه زووان کوردیه‌و قسه‌ێگ ئه‌ڕا وه‌تن نه‌ێرێد.
چۊ رووژ رووشنه ك نۊسه‌ره‌یلمان بێكار نیه‌نیشن و ئی باوه‌تیشه ئه‌ڕاێ ئه‌ده‌بیاتمان درس كه‌ن ئه‌مانێ بێجگه له‌ێ نۊسه‌ره‌یله ك ئیسا دێریم لایه‌ێ رووشنهۊر و خوه‌نه‌وار و جووانمانیش باێه‌س له ئی كار گه‌ورا به‌شدار بوون و پشتیوانی بكه‌ن.
ئه‌گه‌ر ئیمه زۊتر ده‌س وه كاره‌و نه‌ۊم نۊسه‌ره‌یلمان ك باێه‌س وه كوردی بنۊسن و زووان داڵگی خوه‌ێان پڕبه‌ره‌و بكه‌ن قسه‌یلێان وه پارسیه‌و ئۊشن و ئه‌ڕا مه‌ردمانێگ تر كار كه‌ن.یه‌كێگ چۊ عه‌لی ئه‌شره‌ف ده‌رویشیان نۊسه‌ر گه‌ورای كرماشانی كه وه داخه‌و مه‌ته‌ڵه‌یله‌گێ وه پارسیه‌و نۊساس.
ئمجا له ئێره باێه‌س ئاماژه وه یه‌یش بکریه‌ێد ک مه‌ته‌ڵ كوردی بایه‌س ره‌نگ و بووێ كوردی داشتوود، مه‌ته‌ڵ كوردی مه‌ته‌ڵێگ نییه ك ته‌نیا وه زووان كوردی بنۊسیه‌ێد و وشه‌یله‌گه‌ێ كوردی بوود، مه‌ته‌ڵ كوردی تمْ كوردی دێرێد و ئه‌گه‌ر وه زووانه‌یلێ تریش ئه‌ڵگه‌ردیه‌ێده‌و دیاره ك كوردیه؛ دجاره باێه‌س ناو عه‌لی ئه‌شره‌ف ده‌رویشیان بارم و بۊشم ک هه‌رچه‌ن مه‌ته‌ڵه‌یله‌گێ وه زووان کوردیه‌و نه‌نۊساس ئه‌مانێ ئه‌و تمْ کوردیه ها ناوێان و م خوه‌م هه‌ر وه‌خت خوه‌نمان هه‌ست که‌م کوردی نۊسیانه.
ئمێده‌وارم رووژێگ باێدن ك ئیمه هه‌ر ئه‌و جووره‌گ ئێره‌نگه وه شێعر و هه‌ڵوه‌سه‌یلمان شانازی كه‌یمن وه ئه‌ده‌بیات مه‌ته‌ڵ نۊسیمانیش شانازی بكه‌یم.
