باجه‌ڵانه‌يل به‌شێگ له كورده‌يل فه‌يلين
ئه‌ی دێكه له‌دويای پێجووری و كه‌نين بۆتا(كۆنسۆل ناودار به‌ريتانيا) وه يه‌كێگ له گرنگترين مه‌ڵوه‌ند ئاركۆلۆجی و له‌يه‌كه‌ودانه‌يل مێژوو ئاشوريه‌يل ناسريا. بۆتا ناو ئه‌ی ئاوايی كوينه‌ی مێژووييه نا(خه‌ستائاباد، خه‌ره‌س ئاباد، خۆرستاباد، خه‌سته‌ئاباد).
باجه‌ڵانه‌يل له نزيك شار موسڵ له لوی چه‌م دجله بڵاوه‌و بوينه. ئه‌وان بێجگه له خه‌ره‌س ئاباد له سيكنه‌ت، فازليه، عومه‌ر قاپيسی، وادی سه‌ماق، تيلارا، واراتا خه‌راب، عه‌ره‌بجی، بيوبۆغ، باوێزا و گوگجالی نيشته‌جی بوينه. به‌شێگ له مه‌ردم باجه‌ڵان وه زاراوه‌ی كوردی فه‌يلی قسيه كه‌ن، يه‌يشه ئه‌را سه‌رده‌مێگ ئه‌ڵگه‌ردێگ ك بڕێگ له مه‌ردم ئه‌ی هووزه دويای كوچ كردن وه‌ره‌و خوه‌رئاوا وه‌ل مه‌ردم ناوچه‌يل لوڕبويچگا په‌يوه‌ندی داشتنه.
نويسايلێگ مێژووزانه‌يل له مووده هووز باجه‌ڵان:
راوليسنۆن له سه‌ر هووز باجه‌ڵان نويسايه: بڕێگ له مه‌ردم باجه‌ڵان ك له ساڵ ١٨٣٦ ناوچه‌ی خوه‌يان وڵ كه‌ن و وه‌ره ناوچه‌يل خوه‌رئاوا كوچ كه‌ن.
هاممه‌ر پۆرگشتاڵ له كتاوه‌گه‌ی وه ناو(مێژوو ده‌وڵه‌ت عوسمانی) هاورديه: ژماره‌ی ئايه‌مه‌يل ئه‌ی هووزه وه چل هه‌زار كه‌س ئه‌ره‌سێ ك وه شێوه‌ێگ دوياله‌دويای يه‌ك له‌ده‌روگرد به‌غدا هانه له‌هاڵ جيوه‌جی بوين.
ميجرسۆن: هووز باجه‌ڵان له‌نشيته‌جيه‌يل ده‌يشت زه‌هاون ك وه زاراوه‌ی گورانی قسيه كه‌ن.
ئۆممان: ريشه باجه‌ڵان وه گورانه‌يل هه‌ڵه‌وگه‌رديه‌ێگ و له ناوچه‌ی زه‌هاو ژيان كه‌ن.
رابينۆ: باجه‌ڵانه‌يل له شه‌ش سه‌د خێزان و ٢٥٠ پيای جه‌نگ كه‌ر پێكهاتيه‌و له توركه‌يل عوسمانی ريشه‌يان ئه‌ياد. زه‌هاو شار بويچگێگه ك سی ماڵ له باجه‌ڵانه‌يل له‌ناوێ نيشته‌جی بوينه، ئه‌ی شاره له‌ده‌وروه‌ر ٦٦٠ ساڵ وه‌رجله ئيسه دروس بويه.
ئه‌ی هووزه دويای هێرش سوپای عوسمانی له‌دژ به‌يگ به‌گ ئه‌رده‌ڵان ك وه مه‌به‌س ناوبردن ده‌وڵه‌ت ئه‌ردلان كريا، له موسڵه‌و جيوه‌جی بوی و هاتيه ئه‌را خانه‌قين.
سڕ راكلنسۆن:١٧٠٠ كه‌س له مه‌ردم باجه‌ڵان وه‌ره‌و ده‌يشته‌يڵێ له خوه‌رئاوای ئيران رانيانه‌و پاشا باجه‌ڵانی له‌ی ده‌يشته شار زه‌هاو ئه‌را وانه دروس ئه‌كا.
ميسيۆ چريكۆف: بالاگڕيوه يه‌كێگ له هووزه‌يل لوڕستانه ك هاله پشتكو وه ١٠ په‌ل به‌شه‌و ئه‌ده‌ی ك يه‌كێگ له‌و به‌شه‌يل ئه‌ی هووزه باج ئه‌وه‌ند( شيه‌وكه‌ره‌يل هانه سه‌ر ئه‌ی باوه‌ڕه ك باج ئه‌وه‌ند هه باجه‌ڵانه).
ميجرسۆن: باجه‌ڵان له باشوور شه‌ره‌فبه‌يان ژيان كه‌ن و بوونه په‌نج به‌شه‌و: جۆمور، شيراوه‌ند، حه‌جله‌ر، غه‌ريبوه‌ند و ده‌نداوانه‌د.
